Morgunblaðið - 16.05.1976, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1976
K/tia$ar
hláturtausrarnar...
AUSTURBÆJARBÍÓ
★ ★ ★ BLAZING
SADDLES
Leikstjóri: Mel Brooks, sem
jafnframt samdi mestalla tón-
listina, skrifaði handritið og fer
með eitt aðalhlutverkið. Kvik-
myndataka: Joseph Biroc.
TÓNABÍÓ
★ ★ SLEPPER, (Upp
vakningurinn“)
Leikstjórn og aðalhlutverk:
Woody Allen. Myndataka:
David Walsh. Búningar: Joel
Schumacher.
Það er skemmtileg tilviljun
að samtímis.standa nú yfir sýn-
ingar á myndum tveggja fyndn-
ustu leikstjóra Bandaríkja-
manna. Það eru háðfuglarnir
Mel Brooks (BLAZING
SADDLES) og Woody Allen
(SLEEPER). Báðir gefa þeir
hugmyndarfluginu og kímni-
gáfunni algjörlega lausan
taumínn, verk þeirra eru hrein-
ræktaðir farsar, oft ærið ab-
súrd.
Aðferðir leikstjóranna til að
kitla hláturtaugar áhorfenda
eru ekki óáþekktar; oftast
koma brandararnir úr lausu
lofti, er slett framaní áhorfand-
ann. Brooks er þó öllu grófari.
Uppátæki hans eru tíðum
óheflaðri og kímnigáfa hans er
aðallega fólgin í því að brjóta
allar siðareglur og viðteknar
hefðir og venjur. Hugmynda-
flugið á sér engin takmörk
(hestur er slegin í rot! gamal-
menni er lúbarið, og það spyr
um leið áhorfendur hvort þeir
hafi nokkurn tímann séð aðra
eins grimmd; hnakktaska lög-
reglustjórans er frá Gucci,
cabaret-söngkonan (stæling á
Marlene Dietrich) reytir af sér
Mae West brandara; Indíána-
höfðingi mælir á hebresku.
Og svona heldur Brooks
áfram við að skopast að og
skrumskæla hlessað vestra-
formið (hið klassiska baunaát
við varðeldinn verður að
makaiausri viðreksturssim-
fóníu, og svo mætti lengi telja).
Full mikið er þó af kynvillu- og
rassgatsbröndurum þeim sem
Kanar virðast hafa í hávegum
um þessar mundir.
Mynd Brooks er fyrst og
fremst ætluð fyrir bandaríska
áhorfendur og því fara sumir
brandararnir og meiningarnar
fyrir ofan garð og neðan hjá oss
mörlöndum. Þá eru og þeir
Brooks og Allen báðir af Gyð-
ingaættum, því bregður oft fyr-
ir Gyðingaspotti í myndum
þeirra. Það afbrigði gamanmála
er okkur aríunum einnig nokk-
uð fjarrænt.
BLAZING SADDLES er lang-
fyndnust þegar Brooks er hvað
absúrdastur og öfgarnar í há-
mæli (likt og THE PRODUC-
ERS var lengst af), einsog í
söngva og dansatriðinu við
brautarteinana, þar sem að fár-
ánleikinn ræður rikjum. Hann
er einnig ríkjandi í upphafsat-
SlGURÐUR SVERRIR PÁLSSON
SÆBJÖRN VALDIMARSSON
riðinu, þegar Frankie Laine
syngur titillagið, en hann þótti
einmitt ómissandi til slikra
hluta hér áður fyrr. Þá eru og
lokaatriði myndarinnar hreint
dýrleg, allt er komið i graut í
upptökustúdíóum Warner-
bræðra i Hollywood. Þar nær
ruglingslist Brooks hámarki.
Nýjasta mynd Mel Brooks
•nefnist YOUNG FRANKEN-
STEIN, og varð hún þriðja vin-
sælasta myndin í Banda-
ríkjunum í fyrra.
Að sögn forráðamanns Nýja
Bíós verður hún tekin til sýn-
inga með haustinu. Brooks, sem
er alls ekki af baki dottinn í
farsasmíðum sínum, er nú langt
kominn við gerð myndarinnar
AUSTURBÆJARBlÓ:
Blazing Saddles, am. 1974,
Leikstjóri: Mel Brooks.
TÓNABÍÓ:
Sleeper, am., 1973. Leikstjóri:
Woody Allen.
Það er sannarlega ekki van-
þörf á gamanmyndum þessa
dagana og þó oft hafi verið
þörf, á þessum síðustu og
verstu tímum, má segja, að nú
sé nauðsyn. Þessar tvær mynd-
ir, sem hér eru nú sýndar sam-
tímis, hafa báðar hlotið mikið
lof erlendis (last að vísu líka)
enda er það staðreynd, að
Woody Allen og Mel Brooks eru
þekktustu nöfnin i bandarisk-
um grínmyndum i dag. Hitt er
svo annað mál, að smekkur
manna er misjafn og þótt sumir
kunni að yfirgefa sýningarsal-
inn dofnir í maga og munni
eftir hláturinn, munu aðrir
rigsa út án þess að hafa hreyft
nokkurn hláturvöðva. Og í þess-
um viðbrögðum liggur einmitt
munurinn á „góðri“ gaman-
mynd og „sæmilegri“ eða „lé-
legri" gamanmynd. Ótvirætt
merki um ,,góða“ gamanmynd,
er óstöðvandi, krampakenndur
hlátur allra áhorfenda samtim-
is — og ekki bara ein slík gusa,
heldur allmargar. Merki um
sæmilega eða lélega gaman-
mynd er, að þetta gerist ekki.
Og því miður var það tilfellið á
báðum þessum sýningum, sem
undirritaður sótti.
Það væru ósannindi að segja,
að ekki hefði verið hlegið, en
bæði risti hláturinn grunnt og
stóð stutt, auk þess, sem of
langt leið á milli hlátra. Feill-
inn, sem báðir gera, er sá, að
þeim tekst ekki að byggja
brandarana upp stig af stigi,
heldur Iáta í flestum tilfellum
eina setningu eða eitt atvik
nægja (og reyna jafnvel að
teygja einstaka hugmynd langt
fram yfir það, sem hún þolir),
eins og Allen gerir raunar með
alla myndina, því hugmyndin
er í sjálfu sér góð, en það hlær
enginn endalaust að henni
einni saman. Allen tekst tví-
Tvær
brandara-
myndir
mælalaust best upp í fyrri hluta
myndarinnar, þegar hann er að
vakna til lífsins og átta sig á
umhverfinu 200 árum eftir að
hann var frystur í misgripum.
Það sem er fyndið i þessum
hluta myndarinnar er nær ein-
göngu hreyfingar og svipbrigði
Allens, ekki innihald þeirra
setninga, sem hann lætur frá
sér fara. (t.d. þögla atriðið, þeg-
ar honum er sagt að nú sé árið
2173. Hann spígsporar
rembingslega um og neitar að
trúa því, en loks þegar honum
skilst að svo sé, steinliður yfir
hann). Brooks á við sama
vandamál að striða: hreyfingar
versus samtöl. Báðir eru þessir
ágætu menn þjálfaðir upp sem
brandaraskrifarar og tilheyra
báðir „hóp“ sem nefnist „the
Urban Jewish Revivalist Move-
ment“, 5 manna grúppu, sem
skrifaði brandara og seríur fyr-
ir sjónvarp. og gera sumir enn.
Vandamálið, sem þeir eiga hér
báðir við að striða er það, að í
kvikmyndum er myndleg út-
færsla brandaranna margfalt
áhrifameiri en hið talaða orð
— og þetta er þröskuldur, sem
báðir eiga erfitt með að stíga
yfir. Eini eftirminnilegi mynd-
brandarinn í Blazing Saddles er
áskorun fyllibyttunnar Waco
The Kid á svarta lögreglustjór-
ann, um að reyna að grípa kóng-
inn á taflborðinu á undan hon-
um, en Waco sigrar, þó hann sé
í margfalt verri aðstöðu og án
þess að hreyfa legg eða lið —
við uppgötvum smám saman að
hann átti að hafa hreyft sig svo
hratt, að enginn átti að geta séð
það. Blazing Saddles er í stór-
um dráttum paródía á flestar
myndir, sem viðkomandi áhorf-
andi man eftir að hafa séð, allt
frá Bláa englinum og Cat
Ballou og The Big Country til
McCloud-seríunnar. Brooks er
óneitanlega óhemju hugmynda-
ríkur en þrátt fyrir nokkur
smellin augnablik er hann jafn
smekklaus og ógagnrýninn á
sjálfan sig og hann er hug-
myndaríkur. Síðasta atriði
myndarinnar er eitthvert það
ömurlegasta og barnalegasta,
sem ég hef séð lengi. En sjálf-
sagt vilja ýmsir mótmæla þess-
ari skoðun minni og það er síst
ætlun min að hrekja nokkurn
frá þessum myndum. Eins og ég
sagði í upphafi er okkur þörf á
öllu því léttmeti, sem við getum
krækt okkur f— jafnvel þó það
sé af skornum skammti — og
tökum því með þökkum. SSP.
Woddv Allen
MELBROOK'S SILENT
MOVIE. Víst er það að nafn
myndarinnar lofar góðu, og
verður vafalaust ein vinsælasta
mynd þessa árs þar vestra.
Sannið til.
Myndir Woody Allen hafa
þéttari söguþráð og í þeim
koma brandararnir ekki alveg
einsog fjandinn úr sauðar-
leggnum. Handrit hans eru
ekki eins jafn-fyndin og hjá
Brooks, en Allen bætir það upp
með látbragðinu. Þar á hann'
engan sinn líka í dag. Oft minn-
ir hann talsvert á meistara
þöglu myndanná, og mörg
bestu atriði SLEEPER eru ein-
mitt byggð upp á þeim hæfi-
leikum. T.d. þegar hann bregð-
ur sér i hlutverk vélmennisins;
átökin á í fæðuleitinni í ávaxta-
garðinum og filmuatriðið utaná
spítalanum. Öll þessi atriði eru
hreinræktað „slapstick".
Allen, líkt og Brooks, gerir og
góðlátlegt grín að öðrum lista-
mönnum; hér eru þau Vivian
Leigh og Marlon Brando skop-
stæld i myndinni A
STREETCAR NEMED DE-
SIRE. Reyndar fer Diane
Keaton með hlutverk Brandos
og Allen stælir Leigh. Allen
hefur löngum haft gaman að
hártoga heimsbókmenntirnar,
eins og Tennessie Williams fær
hér smjörþefinn af. Shake-
speare fékk sinn skammt í
EVERYTHING YOU ALWAYS
WANTED TO KNOW ABOUT
SEX. . . og í nýjustu mynd
sinni, LOVE AND DEATH, fá
öndvegisskáld Rússa að kenna
á skopskyni Allens. Sú mynd er
að möru leyti satira um bók-
menntir þeirra, sérstaklega er
Kæra kvikmyndasíSa.
Við erum tveir kvikmyndaaðdá
endur I Hafnarfirði, og okkur
langar að fá svör vi8 nokkrum
spurningum sem okkur liggja á
hjarta. Og hér kemur bunan:
1. Hefur mynd meistara Fellini,
SATYRICON, verið sýnd hér og ef
ekki, hvenær er þá von á henni?
2. Geturðu sagt okkur eitthvað af
leikaranum Perry King?
3. í hvað myndum hefur Malcolm
McDowell leikið?
4. Hvaða mynd fékk OSCARs-
verðlaun sem bezta útlenda
myndin iár?
5. Hver er áætlaður kostnaður
islenzku sakamálamyndarinnar
sem nú er verið að gera?
6. Hvort verður hún fyrst sýnd í
kvikmyndahúsi eða sjónvarpi?
7. Hefur komið upp sú hugmynd
að leggja niður islenzka kvik-
myndaef tirlitið eða endurskoða
starfsemi þess?
8. Er hin umdeilda mynd
Pasolinis. 120 DAGAR SÓDÓMU,
væntanleg hingaðá næstunni?
9. Og að síðustu: getur þú sagt
okkur I hvaða myndum Dino de
Laurentiis hóf feril sinn?
S.J.Ó.N.
P.S. Okkur langar til að koma
hér á framfæri áskorun til Gamla
Biós um að endursýna kvikmynd
Boormans, POINT BLANK — og I
undir það tekur kvikmyndasiðan
heilshugar.
SVÖR
1. FELLINI S SATYRICON var
sýnd fyrir nokkrum árum, og þá
sem mánudagsmynd i Háskólabió.
(Gott ef hún var ekki tekin inná
almennar sýningar i nokkra daga.)
2. Helztu myndirnar, sem þessi
upprennandi leikari hefur komið
fram í, eru: THE POSESSION OF
JOEL DELANEY (Hafnarbió). THE
LORDS OF FLATBUSH (74)
MANDINGO. ('75), og nú er hann
að hefja leik i umfangsmestu kvik-
mynd sérvitringsins Andy Warhol.
3 IF. . ., LONG AGO, TO-
MORROW, A CLOCKWORK
ORANGE, OH, LUCKY MAN,
ROYALFLASH.
STRIÐ OG FRIÐUR Dosto-
evskis meðhöndluð á frjálsleg-
an hátt.
í myndinni SLEEPER fjalla
brandararnir gjarnan, líkt og
fyrri daginn, um kvensemi og
ófullnægðar hvatir söguhetj-
unnar, sem er skræfa að venju.
Ágætir leikarar, auk þeirra
Allen og Brooks, koma fram í
myndunum. Diane Keaton,
Madeleine Kahn, Dom de
Louise, Slim Pickens og Gene
Wilder hafa öll til að bera nægi-
legt skoþskyn til að taka fullan
þátt í hringavitleysunni.
Reyndar er Wilder nú kominn
út á sömu braut og þeir Brooks
og Allen, því hann hefur nú
fyrir skömmu lokið við sína
fyrstu mynd sem hann leikstýr-
ir. Jafnframt fer hann með titil-
hlutverkið og samdi handritið.
Myndin nefnist SHERLOCK
HOLMES SMARTER BROTH-
ER, og auk Wilders leika þau
fröken Kahn og Marty Feldman
aðalhlutverkin. S.H.S.B. er
væntanleg í Nýja Bíó um næstu
jól.
Að endingu vil ég taka það
fram að myndirnar BLAZING
SADDLE og SLEEPER verður
maður að sjá með sérstöku hug-
arfari. Það ber að varast að
taka þær á nokkurn hátt alvar-
lega (þó Allen geri örlitla til-
raun i þá átt). Þetta eru hrein-
ræktaðir hátursfarsar, gerðir í
þeim tilgangi einum að koma
áhorfendum í gott skap. Og það
tekst svo sannarlega — ef mað-
ur gefur sig á vald fáránleikan-
um og slakar á. Þá uppsker
áhorfandinn hressilegar hlát-
ursgusur og skemmtilegheit.
SV.
4. Það var nýjasta mynd japanska
snillingsins Akiro Kurosawa.
DERSZU URZALA, og er jafnframt
fyrsta myndin sem hann gerir i
Rússlandi (Siberiu).
5. og 6. Þar sem ekki náðist i rétta
aðila, verður svarið að biða betri
tima.
7. Nei. ábyggilega ekki.
8. SALO OR THE 120 DAYS OF
SODOM er dreift af United Artists
(Tónabió), og reyndar tel ég litlar
likur á þvi að hún verði sýnd þar i
bráð. Bæði er hún of djörf, alla
vega fyrir okkar „standard" í dag,
eins á hún tæpast erindi inn i
nokkurt kvikmyndahús.
Undirritaður var svo heppinn(?)
að sjá þetta síðasta afkvæmi
Pasolinis núna i vetur. Það var i
fyrstu vikunni sem myndin var
sýnd i Hamborg, en SALO var svo
bönnuð þarlendis nokkrum dögum
siðar. Kalla Þýzkarar þó ekki allt
ömmu sína i þessum efnum.
Innihald SALO OR THE 120
DAYS OF SODOM er það yfir
gengilegt að fyrri myndir Pasoiinis
eru likastar ævintýrum H.C.
Andersen í samanburði við þann
öfuguggahátt og úrkynjaða hug-
myndaflug sem fram kemur i
myndinni.
Þegar maður fær aðra eins
dembu af viðbjóði yfir sig. þá er
ekki ráðlegt að taka upp pennann
— þvi þá má ganga út frá þvi visu
að maður tekur aðeins fyrir verri
punktana, svo mikið er áfallið. En
nú eru umliðinir einir þrír mánuðir
siðan ég sá þessa umtöluðu mynd
og ég mun birta grein um SALO
hér á siðunni innan fárra vikna.
9. Spurningin er óskýr. en svo ég
reki feril de Laurentiis. þá hóf
hann afskipti sin af kvikmyndum
árið 1937, og þá sem aukaleikari
til að standa straum af náms-
kostnaði við kvikmyndatöku sem
hann fullnumaði sig i. Siðan starf-
aði hann við flestar hliðar kvik-
myndagerðar. en sneri sér að
framleiðslu árið 1941. Fyrstu
myndimar sem hann framleiddi og
eitthvað kvað að eru BITTER
RICE.('48). ANNA (51), Fellini
myndirnar LA STRADA, ('54) og
LE NOTTI Dl CABIRIA. ('57).
Siðan hefur ferill hans verið ærið
fiölskrúðugur og siðustu tvö árin
hefur hann haft bækistöðvar i
Hollywood, flúði Ítaliu, og aldrei
vegnað betur. Þar er hann gjarnan
kallaður siðasti kvikmynda-
„mógúllinn". SV