Morgunblaðið - 16.05.1976, Blaðsíða 28
28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAl 1976
Dr. Björn Sigtirbjörnsson, forstjóri Rannsóknastofnunar landbúnadarins:
YLRÆKTARMÁL
Ylræktarmál hafa verið ofar-
lega á baugi að undanförnu og
allt útlit fvrir, að brátt verði að
hrökkva eða stökkva í þeim mál-
um. Þó er þetta gömul saga og
gamall draumur. tslendingar eru
brautrvðjendur f notkun jarð-
varma til húsahitunar og ræktun-
ar. Við erum enn í fararbroddi f
húsahitun en vlræktin hefur ekki
aukist og elfst sem hjá mörgum
nágrannaþjóðum og langt þvf frá,
að hér sé á boðstóinum það magn
og úrval gróðurhúsaafurða og á
jafn hagstæðu verði og hjá mörg-
um öðrum þjóðum. Það er t.d.
engin augljós ástæða fvrir því að
tómatar ræktaðir f gróðurhúsum
hér þurfi að vera dvrari en tómat-
ar í gróðurhúsum erlendis.
Það sem við einblínum á í sam-
bandi við framtið ylræktar á ís-
landi er hin, að því er virðist,
ótæmandi auðlind jarðgufu og
hveravatns. Þetta hefur oft gefið
hugmyndafluginu lausan taum-
inn og menn sjá fyrir sér heilu
landssvæðin hulin gleri og gróð-
urhúsin full af grænmeti, ávöxt-
um og skrautjurtum til heima-
neyslu og útflutnings. Ylræktar-
afurðir til útflutnings er ein að-
ferðin til þess að flytja út orkuna
svipað og kísilgúr, ál eða jafnvel
járnblendi.
Verksmiðjur gróðurhúsafyrirtækisins Voskamp en Vrijland f Hollandi.
Ylræktarmál
Erindi flutt hjá Rotary
5. maí s.l.
ÞÁTTUR RANNSÓKNARÁÐS
Margt hefur verið ritað og rætt
um ylrækt í stórum stil og árið
1970 var haidin hér ráðstefna til
að fjalla um þessi mál.
Það mun hafa verið á sama ári,
sem starfshópur á vegum Rann-
sóknaráðs ríkisins hóf athuganir
á valkostum í sambandi við notk-
un jarðvarma.
Þessi starfshópur vann geysi
merkilegt starf og skýrslan, sem
gefin var út er merkilegt og mjög
vel unnið skjal. Helstu niðurstöð-
ur starfshópsins voru þær, að hag-
kvæm notkun jarðvarma væri í
stóru ylræktarveri, þar sem rækt-
aðar væru skrautjurtir og græn-
meti til útflutnings. Var stungið
upp á að reisa gróðurhús 33,5 ha
að stærð, og voru hagkvæmustu
afurðir til útflutnings taldar
aspargus, anthurium og chrys-
anthemum græðlingar og eitthvað
af matjurtum. Var lagt til, að yl-
ræktarver þetta yrði reist í Ölfus-
dal við Hveragerði og yrði afl
borhola i dalnum beislað í þessu
skyni til framleiðslu á rafmagni
og varma. Aflþörf versins var
áætluð 14 megawött en afl
stærstu holunnar er um 8 mega-
wött.
TÆKNILEGIR ÖRÐULEIKAR
Við athugun starfshópsins
komu ýmisleg tæknileg vandamál
í Ijós, sem rannsaka þurfti. Eitt
gróðurhús er í sjálfu sér öðru líkt
hvað inniloftslagið snertir, hvort
sem annað er staðsett á íslandi og
hitt á suðlægum slóðum.
í því sambandi má nefna, að
gróðurhús eru notuð til ræktunar
plantna jafnvel i eyðimörkum
Saudi Arabiu og Abu Dabi, en
þau hús eru að sjálfsögðu kæld.
Það er sameiginlegt öllum stöðum
á jarðríki, að til þess að hafa
stjórn á loftslagi fyrir jurtagróður
er nauðsynlegt að nota gegnsæjan
hjúp úr gleri eða plasti. Gegnsæj-
an vegna þess, að án ljósorku geta
grænar plöntur ekki þrifist og án
grænna plantna getur ekkert lff
þrifist á þessari jörð.
Og þar erum við komin að aðal-
vandamáli vetrarræktunar í gróð-
urhúsum á íslandi: 4 — 5 mánuð-
ir ársins, október til mars, eru svo
ljóssnauðir, að erfitt er að rækta
markaðshæfar plöntuafurðir á
þessum tima nema með notkun
gerfilýsingar. Græn planta getur
ekki tekíð til sín orkurík næring-
arefni og þrifist á þeim eins og
sveppir, dýr og menn. Græn
planta notar sólarorku til að
vinna vetni (H 2) úr vatni og not-
ar vetnið til að framleiða orkurík
efnasambönd úr ólífrænum kol-
tvfsýring (Co 2) andrúmsloftsins.
Ef ekki er fyrir hendi nægilegt
magn Ijóss af ákveðnum bylgju-
lengdum verður vöxtur plantna
mjög ófullnægjandi. tslenska
skammdegið er svo dimmt, að ein-
ungis gjörlýsing diigar til að fá
fullan vöxt.
UNDIRSTÖÐURANNSÓKNIR
Starfshópyrinn komst að því, að
hvergi væri hægt að fá upplýsing
ar um framleiðslu á markaðshæf-
um plöntum með raflýsingu einni
Dr. Björn Sigurbjörnsson
saman. Því lagði hann til að byrj-
að yrði á rannsóknum á lýsingu.
Sótti Rannsóknaráð ríkisins um
og fékk um $ 50.000 styrk frá
Þróunarstofnun Sameinuðu þjóð-
anna (UNDP) til þess að kaupa
fyrir tilstilli FAO ýmsar gerðir
gróðurhúsalampa, kosta ferðir
sérfræðinga til landsins og veita
íslendingum námsstyrki.
Rannsóknaráð fól Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins fram-
kvæmd þessara tilrauna og eru
þær framkvæmdar i samvinnu við
Garðyrkjuskóla ríkisins að Reykj-
um f Öifusi. Við lýsingu plantna
eru venjulegar ljósaperur gagns-
litlar. Fluorescent ljós eru miklu
hagkvæmari, en bestar eru sér-
stakar perur með háþrýstu kvika-
silfurs- eða natríumgasi, svipað
þeim, sem notaðar eru til götulýs-
ingar. Plöntunni er sama af hvaða
uppruna ljósið er — sólargeisli
eða peruljós — bara að bylgju-
lengd Ijóssins nýtist til efna-
vinnslunnar.
Bláa og rauða litasviðið er gagn-
legast.
Veturinn 1974/75 komu hingað
sérfræðingar frá S.Þ. bæði bresk-
ir og einn sænskur til að aðstoða
við að skipuleggja tilraunirnar.
Veittar voru um kr. 3.500.000 á
fjárlögum og var gerð undirbún-
ingstilraun þann vetur en áætlun
gerð um aðaltilraunina fyrir vet-
urinn 1975/76. Kom þá í ljós, að
Garðyrkjuskólinn átti ekkert
gróðurhús nógu vel úr garði gert
fyrir þessar tilraunir og reyndist
nauðsynlegt að reisa nýtt 300 fm
hús. Utreikningar á kostnaði við
þessar tilraunir fyrir árið 1976
sýndu um kr. 8.000.000.
Fjárveitingavaldið skar þessa
upphæð niður í 3.000.000 og er
okkur, sem að þessu stöndum, það
óleysanleg ráðgáta, hvernig við
eigum að gera tilraunir sem kosta
8 milljónir fyrir aðeins 3 ! Svo
bættist það við snemma á þessu
ári, að Þróunarstofnun S.Þ. lenti í
fjárhagsörðugleikum og var okk-
ur tilkynnt, að ekki kæmi frekari
aðstoð úr þeirri átt.
Við erum að því leyti verr á
okkur komnir en bretar, að yl-
ræktarrannsóknirnar eru hala-
klipptar bæði að aftan og framan.
Við munum því brátt ljúka þess-
um óverurannsóknum, sem í
gangi hafa verið og hætta þessu á
miðju sumri, nema að kraftaverk-
ið gerist.
Hins vegar hafði verið gert ráð
fyrir því, að næsta skref yrði til-
raunaframleiðsla til útflutnings 1
nægilega stórum stfl — 0,2 — 2,0
ha — til þess að unnt yrði að
reyna til hlýtar aðra þætti fram-
leiðslunnar, flugflutning til út-
landa og sölu á vörunni þar.
ÞÁTTUR HOLLENDINGA
Nú vikur sögunni að því, að
þegar sérfræðingar S.Þ. voru hér,
fékk landbúnaðarfulltrúi hollend-
inga við Sendiráð þeirra í Lond-
on, Douwe Vries, sem var áður
garðyrkjustjóri f hollenska land-
búnaðaráðuneytinu, nasaþef af
áformum okkar og fyrir tilstilli
aðal ræðismanns hollendinga á ís-
landi, kom hann hingað og skoð-
aði aðstæður hér með sérfræðing-
unum. Fannst Vries mikið til
koma um ótæmandi orkulindir
okkar á þeim tíma sem olía og
gasverð hækkar í verði hérumbil
mánaðarlega.
Ræddi hann í Hollandi við eitt
stærsta gróðurhúsafyrirtæki í
heimi, Voskamp og Vrijland, raf-
magnsfyrirtækið Philips og
Chrysanthemumfyrirtækið Horti-
flora um möguleikana á því að
reisa á íslandi tilraunaylræktar-
ver af stærðargráðunni 3,5 hekt-
arar (= 35.000 m1 2 3 ) þar sem fram-
leiddir væru ca. 50 milljón græð-
lingar árlega, sem svarar til um 2
tonna flugfarms af græðlingum
vikulega til Hollands. Þess má
geta, að við framleiðslu afskor-
inna Chrysanthemum blóma þarf
fyrst að taka af móðurplöntum
10—15 cm græðlinga. Taka má af
hverri plöntu um einn græðling
vikulega. Þessir græðlingar eru
siðan seldir þeim sem setja þá I
mold við hátt rakastig og „róta“
þá. Rótaðir græðlingar eru síðan
seldir þeim sem rækta blómið
sjálft til sölu. Okkar hlutverk
væri að framleiða fyrsta skrefið
þ.e.a.s. órótaða græðlinga.
í apríl s.l. komu hingað full-
trúar allra þessara fyrirtækja til
að kynna sér málin og ræða við
okkur til að fá sem mestar upplýs-
ingar um aðstæður, orkuverð o.fl.
Sfðan hafa hollendingar lagt
gífurlega vinna í þetta og 4. maí
kom Vries til landsins með út-
reikninga á öllum kostnaðar- og
tekjuliðum þessa stóra tilrauna-
verkefnis og raunar einskonar út-
tekt á möguleikum okkar til yl-
ræktar í stórum stíl til útflutn-
ings.
Þótt ekkert frekara eigi sér stað
í málinu er þetta tillegg hollend-
inga ómetanlegt fyrir framþróun
ylræktarmála á tslandi á hvorn
veg sem þau munu koma til með
að þróast.
NÁTTÚRULEG SKILYRÐI
A ISLANDI TIL YLRÆKTAR
TIL UTFLUTNINGS
En áður en ég lýsi nánar tilboði
hollendinga, skulum við athuga
betur forsendur fyrir slíkri yl-
rækt á íslandi og virða fyrir okk-
ur suma og kannski helstu kosti
og galla tslands að því er viðkem-
ur ylrækt til útflutnings.
KOSTIR.
1. Hitakostnaður er mjög lágur
miðað við notkun gass eða olíu, en
á móti kemur að vísu lengri upp-
hitunartími og meiri hitaþörf en
víðast annarsstaðar. Likur eru á
þvi, að verðmunur þessara orku-
gjafa muni aukast verulega jarð-
varma í hag.
2. Hreint loft og lítil mengun.
Gnægð af hreinu vatni. Þetta eru
þættir sem margar erlendar þjóð-
ir meta í auknum mæli, enda hafa
þeir líka áhrif á plöntuvöxt.
3. Lítið um plöntusjúkdóma og
meindýr. Ytri Ioftlagsskilyrði eru
þannig, að þótt kvillar berist í
gróðurhúsin utanlands frá, er til-
tölulega auðvelt að losna við þá úr
húsunum og litil sem engin hætta
á, að þeir geti þrifist utan dyra.
Kannsóknir a gjoriysingu' við fram
IWP