Morgunblaðið - 16.05.1976, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1976

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreíðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfiri 10100
Aðarlstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Iútvarpsumræðum frá
Alþingi sl. fimmtudag lét
Steingrímur Hermannsson, rit-
ari Framsóknarflokksins, í Ijós
þá skoðun, að kalla ætti sendi-
herra íslands hjá Atlantshafs-
bandalaginu heim vegna of-
beldisaðgerða Breta á íslands-
miðum. Sagði Steingrimur Her-
mannsson, að þetta væri skoð-
un fjölmargra framsóknar-
manna, en um þetta hefði ekki
náðst samstaða innan stjórnar-
flokkanna. Þessi skoðun ritara
Framsóknarflokksins er endur-
prentuð án athugasemda i for-
ystugrein Tímans í gær og
hnykkt á með því að vitna i
ummæli annars talsmanns
Framsóknarflokksins i sömu
umræðum, sem gengu í sömu
átt.
Nú er það áreiðanlega rétt
hjá Steingrími Hermannssyni,
að ekki getur tekizt samstaða
milli stjórnarflokkanna um slík-
ar aðgerðir þar sem Sjálf-
stæðisflokkurinn tekur slíkt
ekki í mál, en bersýnilegt er, að
innan Framsóknarflokksins er
heldur ekki samstaða um slikar
aðgerðir. í viðtaii við dagblaðið
Vísi i gær, lýsir Einar Ágústs-
son, utanríkisráðherra, þvi yfir,
að hann sé andvígur þessum
skoðunum Steingríms Her-
mannssonar. í viðtali þessu
segir utanrikisráðherra, að
hann geti ekkert um það sagt,
hvort margir framsóknarmenn
séu þeirrar skoðunar, sem ritari
Framsóknarflokksins lýsti, en
hins vegar kveðst Einar Ágústs-
son þekkja marga framsóknar-
menn, sem telji ekki ráðlegt að
kalla sendiherrann heim og
segir ráðherrann, að telja megi
líklegt að um þetta séu skiptar
skoðanir i Framsóknarflokkn-
um. Þá segir Einar Ágústsson i
þessu viðtali, að hann sé á móti
þessum skoðunum Steingrims
Hermannssonar. „Ég tel, að
menn eigi að vera eða vera
ekki.”
Sérstök ástæða er til að
fagna þessari eindregnu yfirlýs-
ingu utanrikisráðherra. Hún
lýsir skynsamlegu og jákvæðu
mati hans á landhelgisdeilunni
og aðild okkar að Atlantshafs-
bandalaginu. í rauninni er
óskiljanlegt, að ábyrgir stjórn-
málamenn skuli telja það væn-
legast til árangurs i landhelgis-
deilu okkar við Breta að ein-
angra okkur frá samstarfi við
aðrar þjóðir og loka okkur inni.
Hvaða árangri náum við með
þvi? Ekki linnir ofbeldisaðgerð-
um Breta, ef við hættum að
notfæra okkur þá aðstöðu, sem
við höfum á alþjóða vettvangi
til þess að skýra mál okkar og
afla málstað okkar fylgis.
Sendiherra okkar hjá Atlants-
hafsbandalaginu, Tómas
Tómasson, hefur einmitt unnið
ómetanlegt starf meðal aðildar-
ríkja Atlantshafsbandalagsins
til þess að kynna mál okkar og
afla málstað okkar fylgis. Ber-
sýnilegt er, að hann nýtur
trausts og virðingar í höfuð-
stöðvum Atlantshafsbanda-
lagsins og það er ekki sízt
vegna þrotlauss starfs hans og
annarra islenzkra sendimanna i
Brússel og viðræðna utanríkis-
ráðherra við erlenda ráðamenn
á undanförnum árum m.a. hjá
Atlantshafsbandalaginu og á
ráðherrafundum þess, að fjöl-
margar aðildarþjóðir banda-
lagsins hafa lagt þungan þrýst-
ing á Breta um að láta af
hernaðarofbeldi sínu. Á
miðjum vetri gekk hver sendi-
herra NATO-ríkja í London á
fætur öðrum á fund talsmanns
utanríkisráðuneytisins þar til
þess að leggja að Bretum að sjá
að sér á íslandsmiðum. Vitað
er, að þessi þrýstingur hefur
haft áhrif á Breta og valdið
þreytu meðal þeirra og stuðlar
áreiðanlega að þvi fyrr, eða
síðar, að þeir vilja losna út úr
þessari deilu og verða viðmæl-
anlegir um skammtimasamn-
inga.
Geir Hallgrimsson, forsætis-
ráðherra, sagði i viðtali við
Morgunblaðið sl. föstudag í til-
efni af kröfum stjórnarand-
stæðinga um, að utanríkisráð-
herra færi ekki á fund utanríkis-
ráðherra NATO í Ósló: „Það er
eftirtektarvert og lærdómsríkt
eftir öll stóru orðin, sem stjórn-
arandstaðan hefur viðhaft i
landhelgismálinu, að hún lypp-
ast ámátlega niður fyrir of-
beldisaðgerðum Breta á miðun-
um og hótunum og þorir ekki
að mæta þeim á alþjóðavett-
vangi. Slík minnimáttarkennd
er ekki vænleg til sigurs i land-
helgismálinu. Forræði manna,
sem vilja draga sig inn í skel
sína og grafa höfuðið í sand-
inn, færir okkur ekki sigur.
Hins vegar er fyrir að þakka
einbeittri stjórnarstefnu, hag-
stæðri þróun alþjóðaréttar, og
góðs árangurs fulltrúa okkar á
Hafréttarráðstefnunni, að sigur
er í sjónmáli, þótt þolgæði sé
enn þörf til að ná markinu."
Sendiherrann verður
hjá NATO
i Reykjavíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Laugardagur 15. maí*..
Eftirsókn
eftir vindi
Stundum er talað um fjölmiðla
og hefur það raunar færzt í
aukana npp á siðkastið — og þá
einkum vegna taugatitrings á
lausasölumarkaðnum nér SV-
lands. Menn hafa rætt um heiðar-
leika i blaðamennsku og virðast
gera þær kröfur til fjölrniðla, að
þeir vandi vinnubrögð sín, afli sér
haldgóðra heimilda og dragi rétt-
ar'ályktanir af staðreyndum, sem
sagt: að þeir séu vandir að virð-
ingu sinni. En m.a. vegna keppni,
sem minnir einna helzt á gullæðið
vestra og lýsir sér í vaxandi eftir-
spurn eftir æsifréttum alls konar
og skvaldursgreinum á lágu plani,
eru nú merki þess að íslenzk blöð
hneigist mjög að fordæmi er-
lendra æsiblaða — en þeirri til-
hneigingu er stundum ruglað
saman við „frjálsa blaða-
mennsku" svokallaða. Samkvæmt
þeirri blekkingu ætti tilraun til
sæmilegrar vandvirkni — og þar
með heiðarleika — að flokkast
undir „ófrelsi". Að sönnu á viss
hópur lesenda, að vísu ekki mjög
stór, því miður mikinn þátt í þess-
ari hættulegu þróun. Ails kyns.
æsifréttir, sem eiga oft og einatt
litla eða enga stoð í raunveruleik-
anum, eru gómsætt lesefni, það
hafa þau blöð séð, sem berjast
fyrir lífi sínu um allan heim. Til-
gangurinn verður sá einn: að
selja blöðin. Hitt skiptir minna
máli, hvort þau eru trúverðugur
félagi, upplýsandi og fróðleg,
greini kjarna frá hismi, fréttir og
staðreyndir frá skoðunum og
áróðri, og gefa mönnum dálítið
svigrúm til að auka viö þckkingu
sína og verða þannig færari um að
takast á við þann vanda, sem við
blasir. Oft og einatt komast réttar
frásagnir ekki að, hvorki í íslenzk-
um dagblöðum né opinberum fjöl-
miðlum, fyrir alls kyns skoðunum
fréttamanna og fordómum þeirra,
sem „fréttirnar” skrifa. Þetta er
að verða ljóður á íslenzkri blaða-
mennsku. En það er ekki einungis
við blaðamenn að sakast, eins og
fyrr greinir. Steininn tók úr
þegar fjölmiðlar höfðu það eftir
landhelgisgæzlunni um daginn,
að Bretar hefðu gefizt upp í
þorskastríðinu og gæzlan hefðí
gjörsigrað þá. Var þetta m.a. lesið
af dramatískum þunga í útvarp-
inu. Betur að satt hefði verið, en
bakslagið var mikið. Af fréttum
erlendis frá mátti raunar sjá, að
þessi yfirlýsing ha'fði gert íslend-
inga að athlægi, en málstaður
okkar er betri en svo, að hann eigi
slíka meðferð skilíð.
Áróðurinn keyrir stundum svo
um þverbak, t.d. í Tímanum og
Þjóðviljanum, að engu er líkara
en forráðamenn þessara blaða séu
sannfærðir um að lesendur þeirra
séu með öllu dómgreindarlausir
og láti bjóða sér,' hvað sem er. Það
er varla skrifuð sú „frétt“ í Þjóð-
viljanum, að hún sé ekki lituð af
pólitík blaðsins og Tíminn hefur
verið skrifaður af sliku ofstæki
(eða pólitískum ótta?) margar
undanfarnar vikur, að þar sér
aldrei tii sólar fyrir Kristjáni
Péturssyni og öðrum þeim, sem
Timamenn telja sig eiga sökótt
við. Allur er þessi kauðalegi
hamagangur með þeim ein-
dæmum, að helzt minnir á
draugaganginn á Saurum sæll-
ar minningar, en hann mun
einkum hafa verið af manna
völdum. Jafnvel sæmilegustu
framsóknarmenn vita ekki
orðið sitt rjúkandi ráð og
eru þeir þó ýmsu vanir. Svo
mjög virðist hnkta í Framsóknar-
heimilinu af draugagangi þess-
um,' að engum ætti að koma á
óvart, þó að kofinn hryndi einn
góðan veðurdag ofan á framsókn-
arfjölskylduna. Mörgum verður á
að hugsa sem svo, að engu sé
likara en mikið sé bogið við flokk,
sem þarf á öllum þessum gaura-
gangi að halda, en forystumenn
Framsóknarflokksins fullyrða þó,
að samvizka flokksins sé engil-.
hrein og óflekkuð. Ættu þeir að
vita það, en óbreyttir flokksmenn
horfa samt upp á þessi ósköp með
forundran og flestir með kvíða.
Manna á meðal afneita þeir í gríð
og erg þessum vinnubrögðum. En
almenningur hugsar sitt.
Samkeppni siðdegisblaðanna
gengur líka út i öfgar, eins og við
blasir dag hvern, og fyrirgangur-
inn var slikur í Dagblaðinu um
daginn að haft var eftir einhverj-
um í fimmdálka fyrirsögn á for-
siðu, að sjálfsögðu með stríðsletri,
að atburðirnir á miðunum við Is-
iand væru sambærilegir við árás-
ina á Pearl Harbour, en þá tíndi
fjöldi manna lífinu, eins og kunn-
ugt er. En þessi árás Japana réð
úrslitum um það, að Bandaríkja-
menn tóku þátt i síðustu heims-
styrjöld. Hér eru að sjálfsögðu öll
hlutföll brengluð og samanburður
svo mjög út í hött, að furðu sætir.
En allt stafar þetta af ótryggum
markaði og, að þvi er virðist, mik-
illi nauðsyn á sérstakri sölu-
mennsku.
En hvi þá ekki að stíga sporið til
fulls og líkja átökunum á islands-
miðum t.a.m. við árásina á Hiro-
shima, það hefði kannski getað
selt nokkur blöð i viðbót. Annars
tekur því ekki að vera að tíunda
það, sem í þessu blaði stendur.
En þó er kannski verst — og
jafnframt hlægilegast — hið sí-
fellda og hégómlega sjálfshól
allra þessara blaða og minna þau
helzt á Björn í Mörk — og er
þessu hóli ýmist komið á fram-
færi undir nafni náinna aðstand-
enda eða I nafnlausum lesenda-
dálkum. Jafnvel Alþýðublaðið er
að reyna að minna á sig með þess-
um hætti og þykist standa öðrum
á sporði í einhverju, sem nefnist
„nútímablaðamennska", en það
útleggst, ef miðað er við þær stað-
reyndir, sem fyrir liggja: æsifrétt-
ir. Má þakka fyrir, meðan þessi
Litli-Vísir gerir ekki tilkall til að
vera Washington Post. Vöggur
verður líka að trítla með.
En útgáfa blaða á tslandi er
erfið og ástæða til að sjá i gegn-
um fingur við þau, jafnvel þegar
þau hreykja sér af litlu. Og skylt
er að taka fram, að i öllum is-
lenzkum blöðum og fjölmiðlum er
sem betur fer margt nýtilegt
borið á borð og íslenzkir blaða-
menn eiga langt i land með að
líkjast erlendum fréttasóðum í
ónákvæmum og óheiðarlegum
fréttaskrifum. Sannleikurinn er
sá, að allt stefnir i þá átt, að
erlendar fréttir verður að taka
með mikilli varúð, svo ónákvæm-
ar sem þær eru. Hingað bárust
t.a.m. fréttir ekki alls fyrir löngu
þess efnis, að Kissinger, utan-
ríkisráðherra Bándaríkjanna,
hefði farið á fund Croslands,
utanríkisráðherra Breta, m.a. til
að skýra honum frá því, að Banda-
ríkjamenn styddu ekki Íslendinga
í þorskastriðinu. Þetta var lapið
upp i opinberum fjölmiðlum hér á
landi, að sjálfsögðu eftir
óáreiðanlegum erlendum heim-
ildum. Hið rétta er, að Kissinger
kom við í Bretlandi á leið sinni til
fjölmargra Afríkuríkja til þess að
ráðgast við brezka ráðamenn um
málefni Afríkuríkja en Bretar
hafa sem kunnugt er frá gamalli
tið mikla þekkingu á þeim mál-
um. Á þessum fundi spurði Cros-
land Kissinger hvort Bandaríkja-
menn myndu láta íslendingum i
té hraðbáta af Ashville-gerð. Kiss-
inger kvað svo ekki vera, en gaf
hins vegar engar yfirlýsingar um
að íslendingum væri ekki opið að
afla sér slíkra báta frá framleið-
endum eins og raunar kom á dag-
inn.
Þannig verða islenzkir blaðales-
endur of oft fórnardýr óná-
kvæmra frétta og mynda sér þá
skoðanir á röngum forsendum.
Það er ekki auðvelt nú á dögum
að vera vandur að heimildum
sínum, en því meiri kröfur ættu
íslenzkir blaðamenn að gera til
sjálfra sin, sem meira liggur við.
í næstsíðasta Reykjavíkurbréfi
var skýrt frá því, hvernig „vel-
unnarar" Þjóðviljans og áhang-
endur settu ofan i við málgagn
sitt vegna persónuniðs, sem þar
ríður húsum alltaf öðru hverju,
eins og kunnugt er. Margir að-
standendur Þjóðviljans, ekki
siður en annarra blaða, eru
vandir að virðingu sinni og hafa
meiri trú á íslenzkum blaðales-
endum en svo, að þeir telji leiðina
að hjarta þeirra og heila liggja
um pólitísk sorpræsi, og gátu því
ekki orða bundizt en settu eftir-
minnilega og drengilega ofan í við
þetta „málgagn sósíalisma, verka-
lýðshreyfingar og þjóðfrelsis". Og
einn þeirra, sem treysti sér ekki
lengur til að sitja þegjandi undir
efni og efnistökum Þjóðviljans,
Ragnar Böðvarsson, segir m.a. í
blaðinu ekki alls fyrir löngu:
„Mig grunar, ef svo fer fram, sem
nú horfir, að þess verði ekki langt
að biða, að Alþýðubandalagið
verði fyrst og fremst mennta-
mannaflokkur, en Sjálfstæðis-
flokkurinn verði flokkur flestra
verkamanna."
Ástæðan til þessarar ályktunar
er sá menningarhroki, sem grein-
arhöfundi þykir einkenna of
mikið af efnisframreiðslu blaðs-
ins. Þar eru menn dæmdir af
skoðunum sínum, eins og kunn-
ugt er, en ekki af verkum. Ragnar
Böðvarsson lýkur grein sinni með
því að gefa í skyn, að þar muni
koma, að efni Þjóðviljans fari
fyrir ofan garð og neðan hjá öllu
venjulegu fólki og það muni
segja: „Ég skil Moggann miklu
betur.“ Það er ekki undarlegt, þó
að hann kveðji blaðið svo „með
von um betri tíð“. Munu margir
vilja taka undir þær óskir, en þó
væri kannski meiri ástæða til að
óska þess, að blaðið kæmist til
betri heilsu en verið hefur.
Það er hrokinn og einhver
undarleg tegund af mannfyrir-
litningu, sem „velunnarar" Þjóð-
viljans hafa mestar áhyggjur af.
En hvað kemur Þjóðviljamönnum
það við? Þeir sitja i glerhúsinu
sínu og skemmta sér, m.a. við að
kreista hefðbundna merkingu úr
orðum eins og svikari og land-
ráðamaður, og er hið síðara I
höndum þeirra að fá upprunalega
merkingu sina: sá, sem ræður
fyrir landi. En þá merkingu
leggur Snorri I orðið. Því meir
sem Þjóðviljinn hamast, því eftir-
sóknarverðara er að vera land-
ráðamaður á síðum hans, en hitt
er svo annað mál, hvaða vitni það
ber blaðinu sjálfu.