Morgunblaðið - 18.11.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. NOVEMBER 1976
Healey fjár-
málaráðherra —
Áætlanir hans
hafa brugðizt að
ýmsu leyti
Hverjar
eru ástæður
efnahagsöngþveitis-
ins í Bretlandi?
LONDON — Margir þeirra, sem
finna Bretum ýmislegt til foráttu,
viðurkenna, að landið hafi þó sitt-
hvað til sfns ágætis. Þar stóð
vagga nútfma lýðræðis, og þar átti
nútfma iðnaður upptök sfn. Land-
ið er friðsælt og prýtt fögrum
rósagörðum, þar ganga um götur
óvopnaðir lögreglumenn, og Bret-
ar hafa lagt heiminum til hlut-
fallslega mjög marga vísinda-
menn, merka stjórnmálamenn,
skáld og jafnvel efnahagssérfræð-
inga.
En þrátt fyrir allt rfkir nú
megnasta efnahagsöngþveiti í
Bretlandi. Eftir því sem verðbólg-
an hefur magnazt og pundið fall-
ið, hefur hagur Breta farið hrfð-
versnandi á undanförnum tveim-
ur árum, og allt bendir til þess, að
svo haldi áfram f náinni framtíð.
Bretar eru fimmta ríkasta þjóð
heims að frátöldum kommúnista-
ríkjunum, en miðað við höfðatölu
eru þeir hinir tuttugustu I röðinni
hvað efnahag snertir. Brezkar
verksmiðjur eru meðal þeirra
elztu í heimi og jafnframt verr í
stakk búnar en víðast hvar annars
staðar. Ekki er úr vegi að taka
þannig til orða, að Bretland sé
fyrsta þróunarlausa landið í
heiminum.
Versnandi efnahagur landsins
hefur valdið margs kyns árekstr-
um og óánægju. Bretar hafa ekki
reynzt neinir eftirbátar annarra
Evrópuþjóða f því að þyngja stöð-
ugt skattaálögur til að jafna að-
stöðu þegnanna. En í flestum öðr-
um ríkjum hefur raunin orðið sú,
að hinir efnuðu hafa fengið sffellt
minni sneið af kökunni, en þeim
mun meiri rjóma ofan á. Bretar
hafa ekki ráð á miklum rjóma,
þannig að hálaunamönnum þykur
hagur sinn fyrir borð borinn.
Margar skýringar hafa komið
fram á því, hvers vegna svona er
komið fyrir Bretum. Einfaldasta
leiðin er sú að skella skuldinni á
landlæga farsótt, „brezku veik-
ina“ svokölluðu. Helztu sjúk-
dómseinkennin eru deyfð, sinnu-
leysi og góðlátlegt skeytingarleysi
um hnignandi hag þjóðarinnar.
Utlendingar, sem þekkja vel til
í Bretlandi, láta sér ekki nægja
þessa einföldu skýringu. Þeir
telja fram ýmiss konar orsakir
fyrir því, hvernig komið er fyrir
Bretum, m.a. þjóðfélagslegar or-
sakir og stjórnmálalegar og telja
að ýmiss konar sérkenni í fari
Breta og þankagangi stangist á
við almenna viðskiptahagsmuni.
Nýlega lýsti Denis Healey, fjár-
málaráðherra Breta; yfir því í
ræðu í neðri málsstofunni, að
stefna ríkisstjórnarinnar í kjara-
málum hefði borið góðan árangur.
Hefur stjórnin lagt kapp á að
dregið verði úr opinberri eyðslu
og að laun hækki eins lítið og
framast sé unnt, og þessi stefna
hefur að sönnu borið þann árang-
ur, að Bretar eru um þessar
mundir miklu betue á vegi stadd-
ir en á siðasta ári, þegar allt log-
aði í verkföllum og verðbólgan
var um 30%.
En að undanförnu hafa komið
fram ýmsir gallar á stefnu Hea-
leys, eins og flestum öðrum þeim
áætlunum, sem gerðar hafa verið
til að bæta efnahag Breta. Fjár-
málaráðherrann hefur nýlega
skýrt frá því, að hann hafi orðið
að biðja Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
um 3.9 milljarða dollara lán til að
koma í veg fyrir, að stefna þessi
rynni út f sandinn. Jafnframt
hafa vextir verið hækkaðir og
nema þeir nú 12'4% á lánum til
fbúðabygginga, en slík vaxtaupp-
hæð þykir með eindæmum.
Þingmaður Frjálslynda flokks-
ins hitti heldur betur naglann á
höfuðið og hefur liklega mælt fyr-
ir munn milljóna landa sinna, er
hann túlkaði orð fjármálaráð-
herra á þann veg, að ástandið í
Bretlandi væri vonlaust, en ekki
alvarlegt.
I lok síðari heimsstyrjaldar var
ástandið í Þýzkalandi og Frakk-
landi hörmulegt vegna sprengju-
árása og hersetu, en þar tókst
mönnum furðu fljótt að rétta úr
kútnum. A síðustu árum hefur
hagur þessara þjóða staðið með
miklum blóma, en Bretar hafa
flotið sofandi að feigðarósi og
gengi sterlingspundsins hefur
stöðugt fallið. 1 stíðslok jafngilti
það fjórum Bandarikjadollurun,
en þegar þetta er skrifað aðeins
1.64.
Á undanförnum tveimur ára-
tugum hefur hagvöxtur í Bret-
landi aðeins numið tæplega 3% á
ársgrundvelli og hefur hann
hvergi verið eins hægur í hinum
vestræna heimi. 1 flestum iðnríkj-
um hefur hagvöxtur verió tvöfalt
hraðari.
Aðrar þjóðir hafa lagt kapp á að
reisa nýjar og fullkomnar verk-
Að loknu Olym-
píumóti í ísrael
Árangur Islendinga á Olympfu-
mótinu í Haifa, en þeir höfnuðu
þar í 20. sæti af 48 þjóðum, varð
ekki eins góður og flestir voru að
vona. Nú skárust úr leik margar
sterkar skákþjóðir og róðurinn
því ekki eins þungur og oft áður.
Island hafnaði í 22. sæti á siðasta
móti í Nizza, en þá voru þátttöku-
þjóðir 73. Hins vegar er þetta
nýja kerfi, sem notað var núna í
fyrsta skipti á Olympíumóti, þ.e.
að steypa öllum saman í einn
flokk og tefla eftir Monrad-kerfi,
ákaflega villandi þegar meta á
stöðuna, því hálfur vinningur til
eða frá getur breytt stöðunni um
allt að 10. sæti. Guðmundur Sigur-
jónsson náði beztum árangri
keppenda, tapaði ekki skák. Þeir
eftir GUNNAR
GUNNARSSON
Helgi Ölafsson og Margeir Péturs-
son tefldu nú í fyrsta skipti á
slíku móti en þeir eiga báðir eftir
að bæta miklu við sig á næstu
mótum. Hefði Friðrik farið út
með liðinu er ekki að efa að liðið
hefði hafnað á meðal þeirra efstu.
Sakir hinnar miklu óvissu sem
Iengi ríkti varðandi þátttöku Is-
lendinga í þessu móti var undir-
búningur keppenda fyrir mótið
ekki eins mikill og æskilegur
væri. Landslið þarf að velja með
góðum fyrirvara og gefa því tíma
til að æfa saman og samlagast sem
lið og byggja upp liðsanda. Við
verðum að fara að huga alvarlega
að þessum þætti, ef við ætlum
ekki að dragast aftur úr öðrum
þjóðum í skáklistinni.
Gens una sumus
Latneska máltækið „Gens una
sumus“ varð að einkunnarorðum
FIDE (Alþjóða skáksambands-
ins), en þau tákna einna helzt:
„Við erum öll einn kynflokkur"
eða eins og stundum hefur verið
sagt: ’ „Við erum öll ein fjöl-
skylda“. Þessi einkunnarorð áttu
að . vera sameiningartákn, allir
væru jafnir, án tillits til trúar-
bragða, litarhátta eða stjórnmála.
Það hefur verið metnaðarmál
hverrar þeirrar menningarþjóðar
þar sem skák er iðkuð, að senda
sína beztu skákmenn á Olympíu-
skákmót og þjóðum hefur farið
fjölgandi sem sent hafa lið. Þang-
að hafa streymt heimsmeistarar,
stórmeistarar, alþjóðlegir meist-
arar svo ekki sé talað um hina
smærri spámenn. Sumir þátttak-
enda á Olympfuskákmótum eru
atvinnuskákmenn og fara í hvert
skákmótið á fætur öðru, en aðrir
tefla aldrei erlendis nema á
Olympfuskákmóti. Það er mála
sannast að Olympíuskákmót hafa
verið stórhátfð allra skákmanna
og ávallt verið öllum með ærlegan
metnað keppikefli að koma og sjá
og kynnast öllum þessum skara af
beztu skákmönnum heims saman-
komnum á einum stað.
Sfðan á Olympfuskákmótinu í
Skákþraut
Eftirfarandi skákþraut er
eftir skákþrautameistara að
nafni Kok. Hún hefur að
geyma eina eða tvær glettur og
er býsna skemmtileg. Ef ein-
hverjum lesanda finnst hún
erfið hefur hann eflaust gam-
an af að sjá lausn hennar sem
birtist sfðast f þessum þætti.
Til þess að gefa örlitla vfs-
bendingu um lausnina, má
geta þess, að þó hvftur hafi
yfir að ráða meiri liðsafla f
svipinn, þá er lausnin fólgin f
þvf að hvftur sjái svo um að
það verði svartur sem hrósi sér
af meiri liðsafla er yfir lýkur.
Hvftur leikur og vinnur
Buenos Aires 1939 (en heims-
styrjöldin síðari brauzt út f miðju
móti) hafði ekkert lið neitað að
tefla á móti öðru liði af stjórn-
málalegum ástæðum, þangað til f
mótinu f Siegen í Þýzkalandi árið
1970, en þá neitaði lið Albaníu að
tefla við lið Suður-Afrfku f mót-
mælaskyni við hina opinberu af-
stöðu yfirvalda Suður-Afrfku f
kynþáttamálum. Þessi harðsoðna
afstaða Albanfu dró dilk á eftir
sér, sem ekki skal farið út í nánar,
en endaði með þvf að Suður-
Afríku og Ródesfu var vfsað úr
FIDE.
Þá erum við komin að mótinu I
Israel, þar sem um helmingur að-
—ildarþjóða (þær eru um 90) neit-
FráSkákþingi Reykjavfkur 1950.