Morgunblaðið - 18.11.1976, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1976
flforatiitliMklfe
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsso
Sjónarmið
Ingólfs Jónssonar
Ingólfur Jónsson, alþm., gerði
í viðtali við Morgunblaðið í
gær athugasemdir við forystu-
grein Morgunblaðsins í fyrradag,
þar sem lýst var þeirri skoðun, að
ekki væri tímabært nú að hefjast
handa um byggingu nýrrar brúar
yfir Ölfusá vegna ástands í efna-
hags- og fjármálum þjóðarinnar. I
viðtali þessu lýsti Ingólfur Jóns-
son þeirri skoðun sinni, að það
væri ríkisstjórnar og Alþingis að
taka ákvarðanir um röð fram-
kvæmda skv. fjárlögum og fram-
kvæmdaáætlun hverju sinni.
Bendir Ingólfur Jónsson í þessu
sambandi á, að þingflokkur Sjálf-
stæðisflokksins hafi ekki sam-
þykkt frestun á fyrrnefndri
brúarbyggingu, sem margir teldu
beint og eðlilegt framhald af
hafnargerð í Þorlákshöfn og það
væri ofætlun ritstjóra Morgun-
blaðsins ef þeir teldu sig þess
umkomna að raða framkvæmd-
um, og ráða því hvað skuli hafa
forgang og hverju skuli fresta. Þá
segir Ingólfur Jónsson í viðtali
þessu, að vissulega sé ekki allt
hægt að gera f einu og takmörk
fyrir þvi hversu mikið megi fram-
kvæma án þess að efnahagskerf-
inu verði ofboðið. Þensla hafi ver-
ið mikil í þjóðlífinu, verðbólga og
greiðsluhalli við útlönd. Fjárlögin
fari hækkandi og útgjöld ríkisins
séu mikil. Þess vegna segir
Ingólfur Jónsson í athugasemd
sinni að nauðsynlegt sé að draga
úr eyðslu og vinna gegn hækkun
útgjalda. Lækka þurfi skatta og
vinna gegn verðbólgu.
Um þessa athugasemd Ingólfs
Jónssonar er það að segja, að í
meginefnum eru þingmaðurinn
og Morgunblaðið sammála. í
forystugreinum Morgunblaðsins
undanfarnar vikur hefur því hvað
eftir annað verið haldið fram, að
nauðsynlegt sé að draga úr fram-
kvæmdum hins opinbera og
þjónustustarfsemi ríkis og
sveitarfélaga af þeirri einföldu
ástæðu, að þjóðin hefur ekki efni
á því eins og sakir standa að
spenna bogann jafn hátt og gert
hefur verið á undanförnum árum.
Þessi skoðun kemur og greinilega
fram í fjárlagafrumvarpi því, sem
nú liggur fyrir Alþingi og í raun
gerir ráð fyrir samdrætti í opin-
berum framkvæmdum. Utgjalda-
aukning fjárlagafrumvarpsins er
og mun minni en verðbólgan
verður á þessu ári og sýnir það, að
við undirbúning fjárlagafrum-
varps hefur verið lögð áherzla á
aðhaldsstefnu i fjármálum hins
opinbera. Hitt er svo annað mál,
að margir hefðu kosið að lengra
hefði veriðgengið á þessari braut,
en þar er að vísu hægar um að
tala en í að komast. En í þessu
sambandi lagði Morgunblaðið
áherzlu á það í forystugrein fyrir
skömmu, að þingmenn yrðu við
meðferð fjárlagafrumvarpsins að
standast freistingar sfnar um auk-
in útgjöld í þarfar framkvæmdir í
hinunt ýmsu kjördæmum eins og
nú er ástatt.
Morgunblaðið hefur af augljós-
um ástæðum ekki talið það í sín-
um verkahring að taka ákvarðan-
ir um röð opinberra fram-
kværnda, hvað skuli njóta for-
gangs og hverju skuli frestað. Það
vald liggur að sjálfsögðu hjá Al-
þingi og ríkisstjórn og hefur
aldrei verið dregið i efa. Hins
vegar telur Morgunblaðið það
ekki aðeins rétt blaðsins heldur
líka skyldu þess að sejja fram
rökstuddar skoðanir á málefnum
lands og þjóðar. Þau sjónarmið,
sem sett eru fram i ritstjórnar-
greinum Morgunblaðsins, eru
blaðsins sjálfs og birtar á ábyrgð
ritstjóra þess. Þess vegna skiptir
það ekki máli fyrir Morgunblaðið,
þegar fjallað er t.a.m. um brúar-
byggingu yfir ölfusá, hvort þing-
flokkur Sjálfstæðasflokksins hef-
ur tekið afstöðu til hennar eða
ekki. Það er ekki hægt að gera
þingflokk Sjálfstæðisflokksins
eða einstaka þingmenn ábyrga
fyrir þeirri stefnu, sem Morgun-
blaðið markar, enda hafa þeir eða
þingflokkurinn ekki með þá
stefnumótun að gera. Stefnu-
mörkun Morgunblaðsins byggir á
sjálfstæðu mati ritstjóra þess.
Um leið er það auðvitað ljóst, að
i öllum meginatriðum eiga
Morgunblaðið og Sjálfstæðis-
flokkurinn samleið í afstöðu til
þjóðmála. 1 utanríkismálum hef-
ur Morgunblaðið með sama hætti
og Sjálfstæðisflokkurinn barizt
fyrir nánu samstarfi við aðrar
vestrænar lýðræðisþjóðir m.a.
með þátttöku í Atlantshafsbanda-
laginu og með varnarsamstarfi
við Bandaríkin. Á vettvangi
innanlandsmála hefur
Morgunblaðið með sama hætti og
Sjálfstæðisflokkurinn barizt fyrir
frelsi einstaklingsins til orðs og
æðis, fyrir mannúðlegu og
umburðarlyndu þjóðfélagi og
gegn vaxandi hlut hins opinbera í
þjóðllfi okkar. Þetta eru og þeir
hornsteinar, sem þjóðfélag okkar
byggir á.
Spurningin um það, hvort þeg-
ar í stað eigi áð hefjast handa um
brúarframkvæmdir við Öflusár-
ósa eða fresta þeim um sinn, er í
rauninni aðeins lítill þáttur í
stærri mynd. I öllum landshlutum
er nauðsyn á að leggja I margvís-
legar framkvæmdir, sem augljós-
lega eru nauðsynlegar og þarfar.
En menn verða að horfast I augu
við þá staðreynd, að við getum
ekki haldið áfram að leggja fé í
framkvæmdir, sem ekki er til. Ef
okkur á að takast að koma efna-
hags- og atvinnumálum þjóðar-
innar á þann trausta grundvöll á
ný, sem lagður hafði verið með 13
ára starfi Viðreisnarstjórnarinn-
ar en var eyðilagður með óstjórn
vinstri stjórnar, hljótum við að
kunna okkur hóf. Þess vegna er
það rökstudd skoðun
Morgunblaðsins að fresta eigi
brúarframkvæmdum við
Ölfusárósa og fjölmörgum öðrum
nauðsynlegum framkvæmdum
um sinn og að nú sé það brýnasta
verkefnið og í samræmi við vilja
almennings að halda að sér hönd-
um en lækka í þess stað skattbyrð-
ina. Þetta er afstaða Morgun-
blaðsins en svo er fyrir að þakka
okkar frjálsa lýðræðisþjóðfélagi
að aðrir geta haft aðra skoðun á
því og Morgunblaðið er nú sem
fyrr opið fyrir þeim skoðunum.
Sigurður Jónsson bæjarfulltrúi:
F járhagsstaða bæ jar-
sjóðs Vestmannaeyja
Fyrir nokkru ritaði Árni John-
sen, blaðamaður, langhund mik-
inn I Morgunblaðið er hann
nefndi „Um Eyjagosmálið, stjórn-
leysi og vanefndir rfkisvaldsins".
Margt er ágætlega sagt í grein
þessari og bent á ýmislegt sem
betur hefði mátt fara. Ekki dreg
ég heldur í efa, að tilgangur Árna
með skrifum sínum er góður.
Hann er vinveittur okkur Vest-
mannaeyingum og vill hlut okkar
sem mestan. Gallinn er bara sá, að
þegar hann ræðir um málefni
Bæjarsjóðs Vestmannaeyja þá er
það gert af ótrúlegri vanþekkingu
á málunum.
I grein þinni er fullyrt, að Vest-
mannaeyjabær rambi á barmi
gjaldþrots. Það sé ekki spurning
hvort, heldur hvenær. — Hér er
um fáránlega og algjörlega órök-
studda fullyrðingu að ræða hjá
þér. Þú virðist enga tilraun gera
til að kynna þér hið rétta í mál-
inu. Slikt tal skaðar okkur ein-
göngu I áliti og veldur erfiðleik-
um. — Það rétta um fjárhags-
stöðu bæjarsjóðs er, að um
nokkra erfiðleika er að ræða um
þessar mundir, eins og flestir
hafa gert sér grein fyrir að myndi
verða.
Til að þú og aðrir geti betur
skilið ástæðurnar fyrir þeim
erfiðleikum skal hér í nokkrum
orðum gerð grein fyrir ástæðum
þessum.
Á árunum fyrir gos námu
rekstrarútgjöld bæjarsjóðs
jafnaðarlega aðeins um 55—60%
af heildartekjum. Árið 1972 fór
þetta hlutfall þó niður I 52,1%.
Að þessy leyti stóð bæjarsjóður
Vestm. mjög vel í samanburði við
önnur sveitarfélög. Þess má t.d.
geta, að rekstrarútgjöld Reykja-
víkurborgar voru árið 1972 um
60,9% en að jafnaði munu þau
hafa verið um 57—64%.
Versnandi staða bæjarsjóðs
kemur skýrast fram i því, að þetta
ár munu rekstrarútgjöldin verða
nærri 80% af heildartekjum.
Rekstrarafgangur eða eigið fé til
framkvæmda verður þá I ár að-
eins 20% heildartekna. Jafnhliða
þessu hefur afkoma sjálfstæðra
bæjarfyrirtækja versnað, einkum
Vatnsveitunnar og þarf bæjar-
sjóður því að leggja þeim tilaukið
fé. Hér er auðvitað um gífurlega
röskun að ræða, frá því sem áður
var og staða bæjarsjóðs Vest-
mannaeyja nú að þessu leyti lak-
ari en hjá öðrum sveitarfélögum.
Þannig mun áætlað að i ár verði
rekstrarafgangur Reykjavíkur-
borgar 37,3% hjá Kópavogi 38,1 %
Hafnarfirði 39,7%, Keflavík
37,9%, Akureyri 35,8% og Húsa-
vik 46,8%. Hér verður rekstraraf-
gangur eins og áður segir aðeins
um 20%.
Hvað veldur þessari þróun? Það
er einkum tvennt. Annars vegar
fækkun íbúa úr 5300 í um 4400
Arna
Johnsen
svarað
með tilsvarandi tekjuskerðingu
fyrir bæjarsjóð. Þetta eina atriði
verður til þess að lækka rekstrar-
afgang um allt að 7%. Verulegt
tekjutap verður einnig af missi
þeirra tæplega 300 húseigna sem
fórust í eldgosinu.
A hinn bóginn hafa svo ýmis
rekstrarútgjöld hækkað töluvert.
Einkum er hér að ræða áhrif af
stóraukinni þjónustu bæjar-
félagsins við þegnana á ýmsum
sviðum. Allt þetta hefur verið
talið nauðsynlegt til að laða fólk
hingað á nýjan leik. I þessu sam-
bandi má nefna stórfellda aukn-
ingu dagvistunarplássa fyrir
börn. Á þessu sviði stendur Vest-
mannaeyjabær nú framar en
nokkurt sveitarfélag annað. — Þú
virðist því miður halda annað,
Árni.
I rekstur þessarar þjónustu
einnar ver Bæjarsjóður Vm. um
5% af heildartekjum sinum í ár á
móti 3,1% í Reykjavík og um eða
innan við 2% í öðrum sveitar-
félögum.
Einnig má benda á Sjúkrahúsið
nýja, vistheimili aldraðra og
fþróttamiðstöðina, en allt þetta
kallar á aukin rekstarútgjöd. Þess
má einnig geta að margvísleg
rekstrarútgjöjd eru þannig vaxin,
að fækkun íbúa hefur engin áhrif
á þau til lækkunar t.d. rekstur
skóla. I langhundi þinum gerir þú
athugasemd við eftirfarandi orð
mín: (sem birtust I siðustu grein
'minni) „En fólk verður að gera
sér grein fyrir þvi, að eftir því
sem þjónustan við borgarann er
meiri á þessum sviðum verður
minna til af fjármunum f verkleg-
ar framkvæmdir."
Ef þú kynntir þér þessi mál
kæmist þú örugglega á sömu skoð-
un og ég. Hvorki þú eða nokkur
annar hafa getað mótmælt þvi, að
miklar framkvæmdir á vegum
bæjarfélagsins er og hefur verið
að ræða á undanförnum mánuð-
um. Að sjálfsögðu hefur þetta
kallað á aukið starflið, einkum á
tæknilega sviðinu. Af þessu leiðir
einnig að kostnaður við stjórnun
bæjarins er þvi að nokkru hærri
hér, hlutfallslega, en hjá öðrum
sveitarfélögum.
I heild er röskun á rekstraraf-
komu bæjarsjóðs talin nema um
100—200 milljónum í ár, borið
saman við 1972. Af þeirri upphæð
eru um 40—50 milljónir tekjutap
vegna fækkunar Ibúa og fasteigna
en um 60—70 milljónir vegna
þjónustuaukningar. —
Þrátt fyrir það sem hér er að
framan ritað er tilefnislaust með
öllu að spá Bæjarsjóði Vest-
mannaeyja gjaldþroti f næstu
framtið.
Þótt Árni virðist lftt treysta nú-
verandi stjórnvöldum, þá er það
min trú og sannfæring að for-
sætisráðherra Geir Hallgrimsson,
muni fullkomlega standa við orð
sin varðandi Vestmannaeyjar.
Þ.e. að staðið verði við allar skuld-
bindingar gagnvart okkur. Fjár-
magn verði tryggt til leysa okkar
tímabundinn fjárhagsvanda.
Hann muni beita sér fyrir þvl að
hin svokallaða úttektarnefnd
hraði störfum sínum sem mest.
Annars ætti Árni að athuga, að
það er fræðilega útilokar að heilt
bæjarfélag geti nokkru sinni orð-
ið gjaldþrota í venjulegri merk-
ingu þess orðs. Hins vegar geta
sveitarfélög lent I greiðsluerfið-
leikum, jafnvel svo að nálgist
greiðsluþrot.
1 grein þinni talar þú um að
skuldabaggi bæjarsjóðs sé 1000 —
2000 milljónir (þú ert aldeilis
nákvæmur á tölurnar, maður).
Langtímaskuldir bæjarsjóðs
námu hinn 31. des. 1975 krónum
306 milijónum. Vaxtakostnaður af
þeim lánum verður næsta ár um
20 milljónir en verður árið 1981
kominn niður I 2 milljónir að
óbreyttri lánabyrði. 1 þessari tölu
eru lán til Fjarhitunar Vest-
mannaeyja og einnig erlenda lán-
ið vegna íþróttamannvirkjanna I
Brimhólalaut. Það eitt er nærri
helmingur skuldarinnar.
I grein þinni kemur fram, að
það hafi verið tiltölulega auðvelt
að leggja skolpkerfi I nýju byggð-
ina vestur I hrauni. Það er látið
liggja að þvl eins og oft áður að
kostnaður geti varla verið mikill
við svona smáverk. Lítum aðeins
á framkvæmdakostnaðinn I nýja
hverfinu.
Gatnagerð samtals: kr. 4.649.987
Holræsi samtals: kr. 41.561.464
Vatnsveita samtals: kr. 26.773.781
Fjarhitun samtals kr. 73.761.712
Samtals framkvæmdakostnaður
krónur 146.746.944.
Bágt á ég með að trúa, að þér
finnist þetta smámunir einir sam-
an.
I grein þinni segir þú um sam-
skipti bæjarstjórnar og Viðlaga-
sjóðs: „Það er bara beðið um gott
veður, eins og alltaf hefur verið
gert I þessu máli illu heilli fyrir
Eyjamenn."
Hér kemur glögglega I ljós, hve
lítið þú hefur fylgst með störfum
bæjarstjórnar. —fjöldinn allur af
bréflegum erindum hefur verið
sendur til Viðlagasjóðs, með rök-
studdum beiðnum um hækkun.
Nefnd á vegum bæjarstjórnar var
skipuð til að annast samninga við
Framhald á bls. 23