Morgunblaðið - 22.12.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1976
17
Matthias Á. Mathiesen um f járlögin;
VIÐ þriðju og síðustu umræðu
fjárlaga á Alþingi í fyrrakvöld
flutti Matthías Á. Mathiesen
fjármálaráðherra ræðu þá er
hér fer á eftir í heild.
Þjóðarbúskapurinn og
rikisfjármálin 1976.
Þegar komið er að lokum 3. um-
ræðu frumvarps til fjárlaga fyrir árið
1 977, er gagnlegt að huga nokkuð að
þróun íslenskra efnahagsmála á árinu
1976 og sérstaklega framvindu ríkis-
fjármála. Nú er víst, að á þessu ári
verður mikil breyting til batnaðar í
þjóðarbúskapnum á árinu Þjóðarfram-
leiðslan er að snúast til vaxtar á ný og
vegna batnandi viðskiptakjara aukast
þjóðartekjur í fyrsta sinn síðan 1973.
Viðskiptahallinn verður tveimur þriðju
hlutum minni en var í fyrra, eða 3,6%
af þjóðarframleiðslu í stað 11,5%
1975. Nokkuð hefur einnig hægt á
verðbólgu Þennan árangur eigum við
að miklu leyti að þakka batnandi versl-
unarárferði utanlands, en á hinn bóg-
inn hefði það hrokkið skammt, ef ekki
hefði verið haldið aftur af þjóðarút-
gjöldum og innflutningi samtímis. Að
þetta tókst er ekki síst að þakka raun-
hæfum kjarasamningum en ekki síður,
að ríkisfjármálin hafa á þessu ári haml-
að gegn innlendri eftirspurn samanbor-
ið við fyrri ár.
Fyrstu ellefu mánuði þessa árs námu
innheimtar tekjur ríkissjóðs 60,4
milljörðum króna en útgjöldin 61,4
milljörðum króna og voru því um 1
milljarði umfram tekjur. Jöfnuður lána-
hreyfinga sýndi um 0,4 milljarða halla,
og var þvi um 1,4 milljarða greiðslu-
halli hjá ríkissjóði fyrstu ellefu mánuði
ársins Á sama tíma í fyrra voru útgjöld
ríkissjóðs um 3,7 milljörðum umfram
tekjur, um 0,4 milljarða afgangur vará
lánahreyfingum og nam greiðsluhall-
inn þvi um 3,3 milljörðum króna.
Ríkisfjármálin hafa því styrkst til muna
á þessu ári.
Ég tel allar horfur á, að tekjuáætlun
sú fyrir árið 1 976, sem fylgdi fjárlaga
frumvarpinu standist, þ.e. að tekjur
ríkissjóðs verði tæplega 69 milljarðar
króna Gjöldin verða sennilega rúml
68,0 milljarðar króna Mér virðist þvi
að mjög nærri muni láta að fjárhagyi
ríkissjóðs verði án greiðsluhalla á árinu
1 976 og að staða ríkissjóðs gagnvart
lánastofnunum batni nokkuð Hér er
um mikilsverðan árangur að ræða, sem
fjárlög næsta árs verða að staðfesta og
treysta enn betur, ef beita á rikisfjár-
málum skynsamlega í batnandi árferði
Ég hef ákveðið að að loknu jólaleyfi
þingmanna verði Alþingi i sérstakri
skýrslu gerð grein fyrir greiðsluafkomu
ríkissjóðs á sl. ári og jafnframt bráða-
birgðatölum ríkisreiknings i árslok
1976 Þá verður að því stefnt að
ríkisreiknigur 19 76 verði lagður fram
fullgerður fyrir þinglok á vori kom-
anda
Þjóðhagshorfur og tekju-
áætlun ríkissjóðs 1977.
Eins og ég nefndi áðan breytir vit-
neskjan, sem nú liggu.r fyrir um inn-
heimtu gkistekna fyrstu ellefu mánuði
ársins 1976, ekki þeirn heildaráætlun
um ríkistekjur, sem fjárlagafrumvarpið
er á reist, þótt breytingar muni verða á
einstölum tekjustoínum til hækkunar
eða lækkunar. Tekjuáætlunin fyrir árið
1 97 7, sem fram var sett í frumvarp-
inu, var vitaskuld miðuð við sama
kauplag og verðlag og gjaldaáætlun
frumvarpsins, en þó hafði þegar verið
gert ráð fyrir almennri grunnkaups-
hækkun á næsta ári í hátt við gildandi
samninga BSRB og BHM, þegar slepp-
ir gildistíma samninga ASÍ og vinnu-
veitenda 1 maí n.k. Hins vegar hafði
ekki verið reiknað með neinum verð-
lagsuppbótum skv þeim samnmgum
eða hliðstæðum kaupbreytingum hjá
öðrum Nú er þegar komin fram rúm-
lega 3% hækkun launa og verðlags af
þessum toga og búast má við frekari
hækkun á fystu mánuðum næsta árs.
Við afgreiðslu fjárlaga undanfarin ár
hefur oftast verið miðað við verðlagið í
landinu um þær mundir sem fjárlögin
eru samþykkt og sjaldan ætlað veru-
lega fyrir breytingum launa og verð-
lags á komandi ári Þetta gerir að
minni hyggju fjárlagasetninguna mun
veikari en vera þyrfti í frumvarpinu í
haust var þess vegna ætlað fyrir al-
mennri grunnkaupshækkun á næsta
ári og afleiðingum hennar Nú, við
endanlega afgreiðslu fjárlaga, er ætl-
unin að stiga þetta skref til fulls Þann-
ig að verðlag og lánaforsendur fjárlaga
— og reyndar einnig lánsfjáráætlunar
— verði þær sömu og fram eru settar i
þjóðhagsáætlun næsta árs. En i þjóð-
hagsspá Þjóðhagsstofnunar frá 7. des-
ember 1976, sem þingmenn hafa und-
ir höndum, er tekið dæmi af verðlags-
breytingum 197 7, sem liggja 6—7%
yfir forsendum frumvarpsins, og launa
og innflutningsverðlagsbreytingum,
sem liggja 7—8% yfir forsendum
frumvarpsins.
Tekjuáætlun hefur verið endurskoð-
uð með tilliti til þessarar nýju þjóð-
hagsspár fyrir næsta ár, en breytingar
þjóðarútgjalda að raungildi eru lítið
frábrugðnar fyrri forsendum i þessu
efni, þó er gert ráð fyrir V2—1% meiri
veltu og innflutningi en frumvarpið var
á reist
Af helstu niðurstöðum þjóðhags-
spárinnar má nefna
Að vænta megi 1 — 2% aukningar
þjóðarframleiðslu á næsta ári og nokk-
uð batnandi viðskiptakjara, þannig að
þjóðartekjur aukist um nálægt 216%
að raungildi.
Að þjóðarútgjöldin aukist um 1%,
þannig að einkaneysla vaxi um 3%,
samneysla um 2% en fjárfesting drag-
ist saman um 5—6%
Að viðskiptahalli við útlönd gæti
minnkað úr 3,6% af þjóðarframleiðslu
Matthías Á. Mathiesen, fjármálaráðherra og Jón Árnason, formaður fjárveit-
inganefndar Alþingis Myndin var tekin við lokaafgreiðslu fjárlaga en á
þessum tveimur mönnum hvílir hiti og þungi f járlagaafgreiðslunnar.
Aðhald í
batnandi
árferði
- en tillit tekið til brýnustu
þarfa í opinberri þjónustu
1 976 i 1,9% 1 977, ef þjóðarútgjöldin
eru innan fyrrnefndra marka
Að koma mætti verðhækkunum frá
upphafi til loka árs 1 977 niður í
18—20% samanborið við um 30%
1 976 með hóflegum tekjuákvörðunum
á næsta ári, og enn lengra á þar næsta
ári. en tryggja þó bættan kaupmátt
tekna almennigs
Það er stefna ríkisstjórnarinnar að
þetta megi verða, en hún þarf fulltingi
allra landsmanna, til að tryggja þennan
árangur jafnframt fullri atvinnu um allt
land.
Tekjuáætlun 1977.
Niðurstaða endurskoðunar tekjuhlið-
ar frumvarpsins á þessum forsendum
auk sérstakrar endurskoðunar á þeim
tekjustofnum, sem sérstakar ákvarðan-
ir hafa verið teknar um eða ný vitneskja
liggur nú fyrir um, felur í sér 5 923
m.kr. hækkun tekna ríkissjóðs, þar af
nemur hækkun markaðra tekna 65 7
m.kr en almennra tekna 5.266 m.kr
Samkvæmt þessari áætlun verða heild-
artekjur ríkissjóðs á árinu 1977.
89 942 m.kr , sem bera má saman við
áætlaðar tekjur 1976, sem eru
68 900 m kr . en þó 70 300 m.kr., ef
söluskattsauka 1%, til niðurgreiðslu
kyndikostnaðar o.s.frv., ef er bætt við
1 976, því 197 7 er þessi tekjustofn
talinn með ríkistekjum. Sem hlutfall af
áætlaðri þjóðarframleiðslu nema
tekjurnar 1 977 tæplega 29%, sem er
svipað hlutfall og áætlað er á þessu ári
Til þess að auðvelda samanburð við
fjárlagagerð fyrri ára má geta þess, að
væri tekjuáætlun 1977 miðuð við
verðlag og kaupgjald í desembermán-
uði 1976, næmi hún líklega um
6 000 m.kr lægri fjárhæð i heild. en
ég nefndi héráðan
í framsöguræðu háttvirts formanns
fjárveitinganefndar fyrir áliti meiri
hluta nefndarinnar hafa komið fram
nákvæmar upplýsingar um breytingar
á einstökum þáttum frumvarpsins, en
ég ætla þó að fara nokkrum orðum um
helstu tekjustofna
í fyrsta lagi um eignarskatt. Um
áramót gengur í gildi nýtt fasteigna-
mat, sem felur i sér mikla hækkun.
Áætlun fjárlagafrumvarps um eignar-
skatt hefur þó ekki verið breytt, en það
felur í sér, að stiga eignarskatts verði
breytt þannig, að heildarfjárhæð sé
óbreytt Innheimtur eignarskattur
1 977 er áætlaður 1 267 m.kr. sbr. við
um 1 .040 m.kr 1976
í öðru lagi um tekjuskatt einstak-
linga. í áætlun fjárlagafrumvarps var
reiknað með 26,5% hækkun meðal-
tekna milli áranna 1 975 og 1 976 Nú
bendir flest til, að tekjuaukningin verði
meiri eða um 30% f meðfýlgjandi
áætlun er gert ráð fyrir, að skattvísitala
hækki til jafns við tekjur og verði
162,5 m.v 1975 = 100 Að öðru
leyti er reiknað með gildandi lögum
óbreyttum Áætlun um innheimtan
tekjuskatt einstaklinga hækkar um
rúmlega 200 m.kr. frá frumvarpi eða í
8.226 m.kr , en í ár er reiknað með,
að innheimtur tekjuskattur einstaklinga
nemi 6.285 m kr.
í þriðja lagi um tekjuskatt félaga.
Innheimtur tekjuskattur félaga í ár er
talinn verða um 1 630 m.kr. í fjárlaga-
frumvarpi var tekjuskattur félaga 197 7
áætlaður 1 959 m.kr. en sú áætlun
hefur nú verið hækkuð í 2.053 m kr í
samræmi við betri vísbendingar um
breytingar veltu og afkomu fyrirtækja
1976
í fjórða lagi um aðflugningsgjöld.
Innheimta aðflutningsgjalda verður
sennilega heldur meiri i ár en reiknað
var með, þegar áætlun frums var gerð í
september s I. Að óbreyttum forsend-
um frumvarps um tollalækkanir yrðu
tekjur af aðflutningsgjöldum nær
1 400 m.kr meiri á næsta ári en gert
var ráð fyrir í áætlun fjárlagafrum-
varps, bæði vegna hærri grunns 1976
og breyttra verðlagsforsendna 197 7
Nú er búist við, að innheimta að-
flutningsgjalda í ár nemi 11.700
m.kr., en það er um 22 m.kr. meira en
áætlað var í september Að auki er nú
gert ráð fyrir, að almennur vöruinn-
flutningur aukist um 23% i krónutölu
1 977, en i frumvarpi var gert ráð fyrir
um 13% aukningu Við endurskoðun
áætlunar 1 977 er nú tekið mið af
tollalækkunum skv frumvarpi til laga
um tollskrá. í tollskrárfrumvarpinu er
reiknað með, að tollalækkanir nemi um
900 m.kr á næsta ári á verðlagi fjár
lagafrumvarps í fjárlagafrumvarpinu
var reiknað með 6oo m.kr. lækkun Á
verðlagsforsendum endurskoðaðrar
áætlunar 1 977 má rheta tollalækkan-
irnar sl<v frumvarpi um 950 m.kr, en
breytingar á frumvarpinu gætu falið i
sér frekari lækkun um 100 m.kr
Niðurstaða alls þessa verður sú, að
innheimta aðflutningsgjalda 1977
nemi 13.700 m.kr sbr við 12.616
m.kr. i frumvarpinu
Gjaldahlið og
greiðslujöf nuður
Formaður fjárveitinganefndar hefur
þegar gert ítarlega grein fyrir einstök-
um breytingum á frumvarpinu milli
umræðna Ég ætla mér því aðeins að
fara fáum orðum um helstu orsakir
þeirra breytinga, sem orðið hafa á
útgjaldaáætlun frá því frumvarpið var
lagt fram Gjöld færð á rekstrarreikning
og fjárfestingarútgjöld hjá A-hluta
stofnunum hafa hækkað úr 83.129 m
kr i fjárlagafrumvarpi i 89 053 m. kr ,
eða um 5 924 m. kr Þessi hækkun á
sér margvíslegar skýringar, en vita-
skuld munar langmest um breyttar for-
sendur um verðlag og laun á næsta ári.
Fjárlaga- og hagsýslustofnun hefur
áætlað að til þessarar breytingar einnar
megi rekja 4.147 m kr Það sem þá
stendur eftir, 1.777 m kr., er þá
raunveruleg hækkun i meðförum
þingsins á frumvarpinu Eins og endra-
nær er þessi tala niðurstaða endur-
skoðunar, sem felur í sér bæði hækkun
og lækkun gjalda. En helstu breytingar
til hækkunar má telja þessar:
1 Hækkun við aðra umræðu, sem
þegar hefur verið gerð itarleg grein
fyrir og dreifist á mjög marga fjárlaga
liði 907 m kr
2 Hækkun markaðra tekjustofna
umfram verðlagsendurskoðun 348 m
kr.
3 Hækkun í A-hluta vegna lánsfjár-
áætlunar, sem grein er gerð fyrir í
henni. 306 m. kr.
4. Önnur hækkun við þriðju um-
ræðu 1 38 m. kr.
Eins og áður v3r getið eru tekjurnar
nú áætlaðar 89.942 eða 888 m. kr.
hærri en gjöldin. Halli á lánahreyf-
ingum er hins vegar nú áætlaður um
630 m. kr. eða ivið lægri en i frum-
varpinu Þannig verður heildarniður-
staðan sú, að greiðslujöfnuður rikis-
sjóðs stendur i járnum. Á það er þó að
líta i þessu sambandi, að í greiðslum
ríkissjóðs eru taldar 2 300 m kr.
afborganir af skuldum við Seðlabank-
ann, sem raunverulega má lita á sem
greiðsluafgang gagnvart öðrum aðilum
i hagkerfinu og er afar mikilvægt að
það takist að grynna á skuldum við
Seðlabankann til þess að treysta efna-
hagslegt jafnvægi í landinu á næstu
misserum
Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð
eins og áður sagði um 89 milljarðar
króna, eða tæplega 29% af þjóðar-
framleiðslunni, eða svipuð og 1976,
ef reiknað er á sambærilegan hátt
Frumvarpið eins og það liggur nú fyrir.
stefnir að þvi að ríkið auki ekki sinn
hlut í ráðstöfun þjóðartekna á næsta
ári.
Tekju- og
eignarskattur
Til áréttingar og viðbótar því, sem
ég sagði hér fyrr um tekju- og eignar-
skatt á árinu 1977 vil ég taka fram
eftirfarandi:
í stefnuræðu forsætisráðherra svo
og fjarlagaræðu minni hér á háttvirtu
Alþingi í haust var því lýst yfir, að lagt
yrði fram frumvarp á þessu hausti um
breytingar á logum um tekju- og
eignarskatt og stefnt að afgreiðslu
þeirra fyrir áramót Þetta hefur ekki
gerst eins og þá var að stefnt, heldur
hefur nú verið lagt fyrir Alþingi nýtt
heildarfrumvarp til laga um tekjuskatt
og eignarskatt Jafnframt alhliðaendur-
skoðun laganna, felur frumvarpið i sér
tillögur um öll þau stefnuatriði, sem
vikið var að i áðurgreindum ræðum
1 Breytingar, sem ætlað er að hafa
áhrif í þá átt að skipta skattbyrðinni
milli manna á sanngjarnari hátt en
gildandi reglurfela í sér
2 Lagt er til að skattlagningu tekna
hjóna sé hagað aðallega eftir fjöl-
skylduástæðum, en i minna mæli eftir
því hvernig tekjuöflun heimilisins er
háttað
3 Þá er lagt til að skilja að atvinnu-
rekstrartekjur eða -tap emstaklings frá
öðrum tekjum hans Tekjur einstakl-
inga i atvinnurekstri verði skattlagðar
eins og þær væru launatekjur frá
öðrum
4 Gerðar eru tillögur um breytingar
á fyrningu eigna í atvinnurekstri og
skattskyldu söluhagnaðar
5 Samræmdur er álagningargrunn-
ur tekjuskatts og útsvars
Fleiri veigamiklar breytingar felast i
þessu frumvarpi. sem of langt yrði upp
að telja hér Mun ég gera grein fyrir
þeim við 1. umræðu frumvarpsins. Ég
vil þó undirstrika, að þessar breyting-
ar, ef að lögum verða, leiða til einfald-
ari og öruggari skattlagningar en nú-
gildandi lög gera
Frumvarpið eins og það er fram lagt,
gerir ráð fyrir að fyrst verði lagt á skv
því á árinu 1 9 78 á tekjur ársins 1 97 7,
en ég hefi þá skoðun, að slik löggjöf
eigi ekki að vera afturvirk að þvi leyti
sem hún kunni i einstökum tilviljum að
verða til þyngingar skattbyrði Hins
vegar mun ég óska eftir þvi, að fjár-
hagsnefndir Alþingis kanni við skoðun
þeirra á frumvarpinu, hvaða atriði
frumvarpsins geti komið til fram-
kvæmda þegar á árinu 1 977 og verði
flutt frumvarp þar að lútandi Til að
vinna tima mun ég fara þess á leit, að
fjárhagsnefndir beggja deilda nýti
þinghléið til að ræða frumvarpið og
leita umsagnar þeirra aðila, sem hlut
eiga að máli. þótt frumvarpinu hafi
ekki verið formleaa visað til nefndar
Starfsmannamál.
Eins og ég gat um við 1 umræðu
fjárlagafrumvarpsins var ætlað að birta
þá strax starfsmannaskrá ríkisins 1
janúar 1976 Ekki tókst eins og fyrir-
hugað var að birta þá skrána, en eins
og alþingsismönnum er-.kunnugt kom
skráin fram í lok síðustu viku Megin
ástæður fyrir þvi að ekki var hægt að
birta skrána á þeim tima, sem fyrirhug-
að var, eru: j fyrsta lagi er skráin nú
unnin með öðrum hætti en sú fyrri
Skráin er nú tölvuunnin, en með því
skapast möguleiki til að nýta upplýs-
ingar úr skránni til aukms eftirlits og
aðhalds með starfsmannamálum ríkis-
ins Jafnframt var öllum stöðum gefið
ákveðið tölunúmer, en tilgangur þess
er að auðvelda eftirlit með hreyfingu á
starfsmannahaldi í öðru lagi «/ar
Framhald á bls. 19