Morgunblaðið - 22.12.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1976
23
Á undanförnum fimm árum
hefur dregið verulega úr mann-
fjölguninni f heiminum, að
nokkru leyti af gieðilegum or-
sökum, en lfka að sumu leyti af
hörmulegum sökum. Fækkun
fæðinga hefur komið jafnvægi
á mannfjölgun margra Evrópu-
landa, jafnframt þvf sem skipu-
lagning og takmörkun fjöl-
skyldustærðar hefur orðið til
mikilla bóta vfða í Asfulöndum
og nokkrum löndum í Suður-
Amerfku. En f mörgum
fátækustu landa heims hefur
matarskortur dregið úr mann-
fjölgun með fleiri dauðsföllum,
þannig að tvær milljónir barna
a.ni.k. hafa óhjákvæmilega
dáið til vaðbótar á fyrri hluta
þessa áratugar.
Sívaxandi mannfjölgun i
heiminum, sem sýnilega hefur
náð hámarki í upphafi áttunda
áratugarins, er nú að byrja að
hægja á sér, svo að snúið er við
langvarandi og stöðugt hraðari
fjölgun, sem líklega hefur
byrjað þegar maðurinn tók upp
akuryrkju. Árleg fjölgun í
heiminum, um 69 milljónir
manna á árinu 1970, var komin
niður í 64 milljonir á síðasta
ári. Og forkönnun á mannfjölg-
un ársins 1976 sýnir að enn
stefnir í þá átt. 1970 fjölgaði
um 1,90%, en 1975 um 1.64%.
í nýlegri skýrslu frá World
Institute, segir Lester R. Brown
að þessar nýju tölur bendi til
skipulagningu fjölskyldustærð-
ar er sennilega augljós fækkun
fæðinga i Kína á árunum 1970
til 1975, en það er örasta
fækkunin sem orðið hefur í
nokkru landi. Þessi mikli og
góði árangur í Kína gefur góðar
vonir. Ekki aðeins af því að
fæðingartalan féll þar úr 32 í 19
af þúsundi á undanförnum
fimm árum, heldur líka af því
að í Kína býr fimmti hluti alls
mannkyns. Það sýnir hvernig
stjórnvöld sem hefja átak til að
draga úr mannfjölgun, geta
áorkað, er þau auðvelda fólki
aðgang að fjölskylduáætlunum
og setja lög, sem gera því fært
að fara eftir henni.
Annað gott tákn vekur vonir.
Andstætt þvi sem búizt hafði
verið við, dró úr mannfjölgun i
Bandaríkjunum um þriðjung á
árinu 1970 til 1975. Ekki varð af
vaxandi tölu fæðinga, sem
reiknað var með þar á þessum
áratug, þegar hinn mikli fjöldi
barna eftirstríðsráranna væri
kominn á barneignaaldur og
tæki að fæða börn. Nýjar stefn-
ur f félagsmálum, ásamt
óvæntri fækkun hjónabanda,
aukin þátttaka kvenna í at-
vinnulífinu, og skyndilega
fjölgun kvenna í háskólum og
sérskólum, hafa án efa átt sinn
þátt í þessu. Nú eru ungar
konur komnar í kynni við það
að eiga annarra kosta völ en að
fæða börn. Þær eru nú orðnar
42% af vinnuafli Banda-
rikjanna og meira en fimmti
hluti laga- og læknastúdenta.
I Vestur-Evrópu, þar sem
þátttaka kvenna i atvinnulifinu
er jafnvel enn hærri en í
Bandarikjunum, dregur úr
fæðingum í næstum hverju
landi. Fjórar þjóðir — Vestur
Þýzkaland, Austur-Þýzkaland,
Austurriki og Luxemburg —
búa nú við nokkuð jafnan eða
jafnvel heldur lækkandi mann-
fjölda. Aðrar eru að nálgast það
mark. Verði ekki breyting á
núverandi tilhneigingu I þessa
átt, þá ættu þjóðir, sem taka
Dregur úr
mannfjölgun
HUNGUR FÆKKAR
FÓLKINU
Þá snúum við okkur að hinni
dapurlegu hlið þessa máls. Sú
staðreynd, að nú dregur úr
fæðingum i heiminum er ekki
öll því að þakka að fæðingum
fari fækkanda í sumum fátæk-
um löndum er mannfjölguninni
öðru hverju haldið í skefjum
með auknum dauðsföllum, sem
stafa ^f sulti. Næringarskortur
og hungur hafa á þessum ára-
tug valdið auknum dauðsföllum
á Indlandi, Bangladesh, Sri
Lanka og hluta af Afríku. Það
stafar að miklu leyti af skorti á
matarforða. Þetta eru stjórn-
völd í viðkomandi löndum treg
til að ræða. Skortur á matar-
forða þar hefur gert nærri
óvirkt alþjóðlega skipulagða
kerfið til að grípa inn í, þegar
uppskerubrestur verður i ein-
stökum löndum, að því er
Brown segir.
— Um leið og matarforði
minnkar,. rikur verðið upp.
Hækkað verð veldur ríkum
þjóðum óþægindum, en á
fátæka, sem basla við að lifa af
við bestu skilyrði, er verðhækk-
un á matvælum rothögg. í
fátækustu löndunum hafa börn
og gamalmenni fallið um leið
og minnkaði matarforði.
Brown byggir athuganir
þess að mannkyninu muni ekki
fjölga um helming áður en
aftur fari að fækka, eins og
margir hafa spáð. Það álag, sem
ör mannfjölgun hefur valdið,
hefur fengið stjórnvöld á ýms-
um stöðum til að leggja sívax-
andi áherzlu á raunhæfar
aðgerðir til að takmarka fjöl-
skyldustærð.
ÖRAST DREGUR CR
FJÖLGUN KlNVERJA
Mesti og besti árangur af
yfir áttunda hluta mannkyns,
að ná jafnri íbúatölu um 1980.
Mest stafar þetta af færri
fæðingum, sem annað hvort
standa orðið I stað eða eru í
nokkrum löndum enn á niður-
leið. Þær fáu þjóðir sem enn
búa við vaxandi fæðingartölur,
eru í Austur-Evrópu, þar sem
nýlega hefur verið snúið við
blaðinu eftir fækkandi
fæðingar í langan tfma, og er
fólk hvatt til aó eignast fleiri
börn.
Fækkun fæð-
inga, aukning
dauðsfalla
sínar á rannsóknum starfshópa
frá Ford Foundation og John
Hopkins háskóla og telur að yf-
ir 400 þúsund manns hafi soltið
f hel í Bangladesh á árunum
1971—1972 og að aðrar 300 þús-
undir kunni að hafa dáið, þegar
aftur minnkaði um fæðu á ár-
unum 1974—1975. Tölur frá
indverskum stjórnvöldum gefa
til kynna að nærri milljón
manns hafi dáið þar f landi á
árinu 1972, þegar monsoon-
regnið brást og Sovétríkin
höfðu tryggt sér nær allar út-
fluttar kornbyrgðir Banda-
ríkjamanna.
MANNFJÖLGUN
LEIÐIR TIL
MINNKANDI AFLA
Sambandið milli mannfjölda
og matarforða á vorum dögum
mundi rugla jafnvel Malthus í
ríminu, en hann spáði því fyrir
tveimur öldum að mannfjölg-
unin mundi hafa tilhneigingu
til að fara fram úr eftirspurn-
inni eftir fæðu. Undir vissum
kringumstæðum verkar mann-
fjölgun nú sem tvíeggjað sverð,
eykur í senn eftirspurnina og
dregur úr framleiðslu. Þessi
tvískinnungur sést greinilega
og marktækt í fiskveiðum í haf-
inu, þar sem sívaxandi eftir-
spurn eftir fiski á heimsmark-
aði hefur Ieitt til ofveiði og
minnkandi afla. Ræktun lands í
þéttbýlum svæðum, og i
fátækum löndum ber þessa lika
merki, þar sem ofbeit, eyðing
skóga og of mikið álag akur-
yrkju á sömu jörð leiðir til jarð-
végseyðingar og stækkandi
eyðimerkursvæða og fólkið
hrekst af gróðurlendunum.
Matvælanotkun hefur farið
fram úr matvælaframleiðslunni
á þessum áratug, með þeim af-
leiðingum að matarforði heims-
ins eru nær uppurinn. Markmið
og viðfangsefni mannkynsins í
heild er orðið það að lifa af frá
einni uppskeru til annarrar.
Meira og minna stöðugur mat-
vælaskortur og síhækkandi
verð á matvælum hefur enn
aukið álagið vegna næringar-
skorts í fátækustu löndum
heims.
LIFAÐ FRA UPPSKERU
TIL UPPSKERU
I heimi, þar sem ekki er til
nýtilegt fæðubirgðakerfi,
veldur hækkandi verð á mat-
vælum aukningu dauðsfalla
meðal þeirra fátækustu. I slík-
um heimi hefur uppskerubrest-
ur í ríku landi efnahagsleg
áhrif, en í fátæku landi hefur
það jafnframt fyrirsjáanleg
áhrif á líf manna.
Tilhneiging undanfarandi
fimm ára til að draga úr mann-
fjölgun í heiminum gefur til
kynna að komið sé yfir
hámarkið. Nú standa stjórnvöld
andspænis því að velja um
hvort þau ætla að láta
tilfallandi aukningu á dauðs-
föllum fækka fólkinu eða hvort
þau vilja koma á raunhæfum
aógerðum til að ákvarða fjöl-
skyldustærð, í þvi skyni að
minnka álagið á fæðufram-
leiðsluna. Sá árangur, sem
náðst hefur við að fækka
fæóingum í Kína og Banda-
ríkjunum, gefur til kynna að
margs konar félaéslegar og
efnahagslegar aðgerðir geti
orðið að miklu liði við að tak-
marka mannfjölgun.
— Allt bendir til þess að enn
haldi áfram að draga úr mann-
fjölguninni á síðasta fjórðungi
þessarar aldar, segir Brown. —
Munum við hafa vilja og þá
atorku sem til þarf til að draga
úr þessari mannfjölgun á
jákvæðan hátt, eða mun þessi
hörmulega aukning dauðsfalla
á fyrri hluta þessa áratugar,
veróa að endurtaka sig reglu-
lega?