Morgunblaðið - 29.07.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. JULl 1977
15
setið á alþingi sem fulltrúi
Vesturlandskjördæmis.
Á Alþingi beitti Jón sér mjög
fyrir framgangi hagsmunamála
byggðarlaganna í Vesturlands-
kjördæmi, sem eru mörg og með
margbreytilegar þarfir. Almælt
er i kjördæminu að gott hafi verið
til hans að leyta um úrlausn
vandamála bæði einstaklinga og
sveitarfélaga. Þarfir atvinnuveg-
anna, bæði til lands og sjávar,
stóðu huga hans nærri, en blóm-
iegt atvinnulíf er undirstaða
góðra lífskjara og framfara. Jón
Árnason var ötull baráttumaður
fyrir stækkun landhelginnar og
friðun fiskimiða fyrir rányrkju og
fagnaði hverjum áfanga í þeim
efnum.
Jón Árnason átti sæti i fjárveit-
inganefnd og var um mörg ár
formaður nefndarinnar. Engin
ein nefnd á alþingi vinnur jafn
mikið starf og fjárveitinganefnd
og mestur þungi hvílir á herðum
formanns nefndarinnar. Starf
þetta vann Jón Árnason með
miklum ágætum og skörungsskap.
Þess var áður getið að Jón
Árnason var mikiil félagsmála-
maður. 1 tengslum við störf sín
tók hann mikinn þátt i félagsmál-
um útvegsmanna og hraðfrysti-
húsaeigenda. Jafnframt var hann
um árabil formaður félags síldar-
saltenda á Suð-Vesturlandi og átti
sæti í stjórn Samábyrgðar íslands
á fiskiskipum. Hann var stjórnar-
formaður Sementsverksmiðju
ríkisins. Einnig var hann
stjórnarformaður Skallagríms hf.,
sem gerir út farþegaskipið Akra-
borg, og í stjórn Síldar- og fiski-
mjölsverksmiðju Akraness hf.
Ibúar i Vesturlandskjördæmi
sakna nú forystumanns í málefn-
um kjördæmisins og fjölmargir
syrgja góðan og einlægan vin.
Sjálfstæðismenn í Vesturlands-
kjördæmi þakka Jóni Árnasyni
mikið og gott starf, sem var unnið
af heilum hug. Við minnumst
Jóns Árnasonar sem framsækins
drengskaparmanns, sem gott var
með að vera.
Eiginkonu Jóns, Ragnheiði
Þórðardóttur, börnum hans,
tengdabörnum og barnabörnum
færi ég innilegar samúðarkveðjur
og bið góðan Guð að styrkja þau á
stund sorgarinnar.
Jósef II. Þorgeirsson.
Inn við Vesturgötu á Akranesi,
upp af fjörunni við Krókalón,
stendur litið snoturt hús, sem ber
heitið Lindarbrekka. Hús þetta
byggði afi minn, Árni Árnason
trésmiður árið 1914. Flutti hann í
það sama ár ásamt konu sinni,
ömmu minni Margréti Finnsdótt-
ur og f jórum sonum þeirra hjóna,
Finni, Aðalsteini, Jóni Ágústi og
Lárusi Bjarna sem þá voru á aldr-
inum fjögurra til níu ára. Einnig
ólu þau hjón upp systurdóttur
Margrétar, Gíslínu Kristjánsdótt-
ur, sem kom til þeirra kornung,
eftir að hafa misst móður sína. Þá
var líka á heimilinu Sesselia
Bjarnadóttir, móðir Margrétar.
Næstu 15 árin bjó þessi fjölskylda
í Lindarbrekku og þar áttu bræð-
urnir sín bernsku- og uppvaxtar-
ár. Voru þeir þá og lengi síðan
kenndir við húsió af Akurnesing-
um og nefndir „Lindarbrekku-
bræður". Sem fulltíða menn áttu
þeir síðan allir lengstum eftir að
helga Akranesi starfskrafta sina,
þrir sem iðnaðarmenn og einn
sem forystumaður í atvinnu-
rekstri og stjórnmálum. Tryggð
þeirra við sina heimabyggð hefur
ávallt verið sterk og sú taug
römm, sem batt þá unga átthögun-
um.
Nú er einn bræðranna horfinn
úr hópnum, Jón^Árnason, alþing-
ismaður. Hann lézt á Sjúkrahúsi
Akraness aðfararnótt 23. júlí, eft-
ir erfið veikindi og stranga legu.
Jón var fæddur á Ökrum 15.
janúar 1909, og á Akranesi átti
hann heima alla sína ævi. Ungur
að árum hóf hann verzlunarstörf
og sina eigin verzlun stofnaði
hann aðeins 23 ára gamall. Síðar
tók hann við stjórn verzlunar
tengdaföður sins, Þórðar Ás-
mundssonar, og varð fram-
kvæmdastjóri Útgerðarfélagsins
Ásmundar og Hraðfyrstihússins
Heimaskaga. Fyrir nokkrum ár-
um stofnaði hann með Þorsteini
syni sínum Fiskiðjuna Arctic, sem
vinnur grásleppuhrogn til út-
flutnings. Störf Jóns voru þvi
lengstum bundin sjávarútvegi og
mátti hann þar reyna bæði mót-
byr og meðbyr, sem svo tíðum
skiptast á í þessum undirstöðuat-
vinnuvegi landsmanna. Að þeim
störfum sem öðrum gekk hann af
miklum dugnaði og þrautseigju.
Með hógværð og yfirvegaðri
ákveðni réði hann fram úr hinum
margvislegasta vanda, sem ávallt
hviiir á herðum þeirra, sem veita
fjölþættum atvinnurekstri for-
stöðu. Má víða sjá þess merki á
Akranesi, þar sem Jón Arnason
lagði hönd að verki við uppbygg-
ingu og eflingu atvinnulifsins.
Hæfileikar Jóns til forystu
komu snemma fram. Sem ungl-
ingur stofnaði hann með félögum
sinum á Vestur-Skaganum Knatt-
spyrnufélag Akraness og varð
fyrsti formaður þess. Hann var
líka einn af stofnendum Skátafél-
ags Akraness. Mest áttu þó félags-
störf hans eftir að verða á vett-
vangi stjórnmála. Ungur var hann
valinn formaður Sjálfstæðisfélags
Akraness og gegndi þar forystu
um áratuga skeið. Þegar Akranes
fékk kaupstaðarréttindi árið 1942
var hann kosinn bæjarfulltrúi og
átti síðan sæti í bæjarstjórn til
1966. Hann var forseti bæjar-
stjórnar Akraness í 8 ár og i bæj-
arráði átti hann sæti i 20 ár. Sum-
arið 1959 var hann kosinn á al-
þingi, sem þingmaður Borgfirð-
inga og aftur um haustið, sem
þingmaður Vesturlandskjördæm-
is. Atti hann siðan sæti á alþingi
til dauðadags. Á alþingi starfaði
hann að margvíslegum málum,
sem ekki verða rakin hér. For-
maður fjárveitinganefndar al-
þingis var hann i mörg ár. Auk
starfa sinna á alþingi tók Jón
Árnason mikinn þátt i störfum
útvegsmanna og sat í stjórnum
ýmissa samtaka þeirra. Þá átti
hann sæti i stjórnum ýmissa
stofnana og fyrirtækja, svo sem
Rafmagnsveitna ríkisins og Sem-
entsverksmiðju ríkisins, svo og
stjórnum ýmissa félaga. Skal það
ekki rakið nánar hér, en þess get-
ið, að oft var það með ólíkindum,
hvernig honum tókst að rækja af
dugnaði og samvizkusemi öll þau
margþættu félagsstörf, sem á
hann hlóðust, til viðbótar atvinnu
hans, enda var vinnudagurinn oft
langur.
Jón Arnason kvæntist 3. ágúst
1933 Ragnheiði Þórðardóttur frá
Grund á Akranesi. Ragnheióur er
dóttir hinna mætu hjóna, Þórðar
Ásmundssonar og Emelíu Þor-
steinsdóttur, sem bæði eru látin
fyrir all mörgum árum. Jón og
Ragnheiður áttu fjögur börn. Elzt
er Emilía, gift Pétri Georgssyni,
netageróarmanni á Akranesi.
Næstur er Þorsteinn sem nú veit-
ir forstöðu Fiskiðjunni Arctic,
sem þeir feðgar komu á fót á
Akranesi fyrir nokkrum árum og
áður er minnzt á. Hann er kvænt-
ur Margréti Þórarinsdóttur. Þá er
Margrét gift Guðjóni Margeirs-
syni starfsmanni hjá Steinvör
h.f., Reykjavík. Yngst er Petrea,
gift Kristni Guðmundssyni,
tæknifræðingi. Þau eru búsett á
Seltjarnarnesi.
Jón og Ragga voru einstaklega
samhent hjón. Frændgarður
þeira beggja á Akranesi er stór og
vinahópurinn fjölmennur. Þrátt
fyrir það var sá hópur aldrei of
stór til þess, að ekki væri nægjan-
legt rými og allir velkomnir á
heimili þeirra á Grund, enda var
gestrisni þeirra einstök.
Viðmót þeirra hjóna var með
þeim hætti, að öllum leið vel í
návist þeirra. í hugum þeirra,
sem kynntust þeim vel voru þau
svo nátengd hvort öðru, að nöfnin
„Jón og Ragga" voru oftast nefnd
I sömu andrá, rétt eins og verið
væri að tala um eina manneskju.
Ég byrjaði þessar linur með því
að minnast á „Lindarbrekku-
bræður". Samstaða þeirra var
mikil og bræðraböndin óvenju
sterk. Jón valdist úr þeirra hópi
til forystu, fyrst i bæjarmálum og
síöan landsmálum. Hversu vel
sem menn vilja, þá fylgir ávallt
barátta þátttöku í stjórnmálum.
Sökum sinna mannkosta naut Jón
almenns trausts, sem stöðugt fór
vaxandi með árunum. 1 stjórn-
málabaráttunni átti hann sér fjöl-
mennan hóp fylgismanna, sem
báru til hans óskorað traust og i
þeim hópi, sem fylgdu honum
dyggilega voru bræður hans þrir.
En það var ekki aðeins i stjórn-
málum, sem þeir bræður stóðu
saman, heldur í lífinu öllu. Ef
einhver þeirra átti við vanda að
etja snéru þeir ávallt bökum sam-
an. Áhrifin úr foreldrahúsum
hafa fylgt þeim alla ævi og á
bræðraþel þeirra hefur aldrei
borið skugga. Að leiðarlokum
þakka bræðurnir og fjölskyldur
þeirra Jóni alla hans ræktarsemi
og tryggð á liðnum árum. Við frá-
fall hans er brostinn hlekkur, en
minningin um góðan bróður
þeirra lifir áfram.
Ég hef of margs að minnast af
frænda mínum Jóni, til þess að
geta g^rt þeim minningum nokk-
ur viðhlitandi skil i þessum fáu
orðum. Ég vil þó ekki ljúka þess-
um línum, án þess að minnast á
söngrödd hans og hversu söng-
elskur hann var. Hann hafði háa
og bjarta tenórrödd. í fjölda mörg
ár sungu þeir saman hlið við hlið
bræðurnir Jón og Finnur, bæði í
Karlakórnum Svanir og eins i
Kirkjukór Akraness og þar söng
Lárus bróðir þeirra líka. Nú er
söngur Jóns „hljóður og horfinn“,
en frá hinu liðna berast ómar
minninganna um góðan mann,
sem lokið hefur giftusamlegri
ævi.
Sérstakar kveðjur flyt ég Röggu
og börnunum frá föður minum
sem nú liggur á sjúkrahúsi og á
þess ekki kost að fylgja bróður
sinum til hinztu hvíidar. Eg og
fjölskylda mín biðjum guð að
blessa ástvini Jóns. Megi minn-
ingin um ástj-íkan eiginmann, föð-
ur og afa vera þeim huggun
harmi gegn.
Árni Grétar Finnsson.
Borgfirðingar hafa oft sýnt að
þeir eru félagshyggjumenn.
Þannig tóku þeir höndum saman
beggja vegna Hvítár, árið 1863, og
lögðust á eitt að Akranes fengi
löggildingu sem verzlunarstaður.
Stóðu að þessu 228 héraðsbúar
sunnan Hvitár og 50 búendur i
Mýrasýslu. Er skemmst að greina
frá þvi að eftir talsverð átök á
Alþingi og utan þess fékkst lög-
gildingin, hinn 16. júni 1864.
Þar var rennt hinum fyrstu
stoðum undir vöxt og viðgang
Akraness sem þéttbýliskjarna
innan Borgarfjarðarhéraðs. I
kjölfar aukinna umsvifa á sviði
verzlunar, jókst einnig útvegur
Akurnesinga. Kom fyrsti dekk-
báturinn 1872 og fyrsta bryggjan
var byggð í Steinsvör árið 1895.
Urðu Akurnesingar þó enn um
langa hrið að stunda sjó við slæm
lendingarskilyrði.
í þessu lítt mótaða byggðarlagi
fæddist Jón Árnason árið 1909.
Það varð hlutskipti hans allt frá
æskuárum að taka sjálfur drjúg-
an þátt i mótun þeirrar byggðar,
úr smáþorpi í eitt myndarlegasta
bæjarfélag þessa lands.
Hvorttveggja var um Jón Árna-
son að hann var að upplagi harð-
frískur maður til orðs og æðis, en
hefur auk þess snemma tileinkað
sér þá athyglisverðu iðjusemi,
sem lengi hefur þótt einkenna
mannlíf á Akranesi.
En hann varð líka áhugasamur
félagsmálamaður eins og frændur
hans og fyrirrénnarar. Ungur
varð hann forvigismaður æskunn-
ar á Akranesi, stofnaði t.d. með
öðrum skátafélag og knattsþyrnu-
félag, en þar varð hann einnig
fyrsti formaður. Hefur góður
ávöxtur orðið af þvi sáðkorni, svo
sem kunnugt er. Hann var og
fyrsti formaður félags ungra
sjálfstæðismanna, er þvi félagi
var hleypt af stokkunum og fylgdi
hann því eftir ævilangt með þátt-
töku I samtökum Sjálfstæði-
manna og miklu starfi á vegum
flokks þeirra. Einnig má geta þess
að er stofnað var byggingasam-
vinnufélag á Akranesi varð Jón
Arnason þar í fararbroddi og hafa
margir íbúar Skagans notið góðs
af því starfi.
Það má segja að það hafi verið
mjög við hæfi að fyrstu störf Jóns
hafi verið á verzlunarsviðinu. Þar
byggði hann á þeim grunni, sem
byggðarlagið grundvallast öðrum
þræði á, aðdráttum nauðsynja,
sem síðan var dreift á Akranesi
upp um sveitir héraðsins. 1 þessu
starfi fékk Jón góða yfirsýn yfir
atvinnuhætti, lif og starf á Akra-
nesi og nærsveitunum. Sá hann
og glögglega þörfina á framförum
og skildi snemma hvilik nauðsyn
það var heimabyggð hans, héraði
og landinu öllu, að framfarir i
atvinnu- og menningarmálum
yrðu sem jafnastar. Að ekki lægju
eftir þýðingarmiklir þættir
þjóðlifsins á meðan stöku greinar
næðu langt fram úr öðrum þátt-
um. Hætt er við að slíkar fram-
faraspirur kali. Þó hefur reynslu-
leysi og ef til vill skortur á yfirsýn
stundum tafið eða torveldað fram-
þróun. Þetta sjónarmið skýrir það
hve Jón lagði jafnan ríka áherzlu
á alhliða þróun, jafnt i atvinnu-
málum og menningarmálum.
Á sama tíma og Jón Árnason
reyndi að éfla og bæta aðstöðu til
útvegs, beitti hann sér t.d. fyrir
umbótum í samgöngumálum og
heilbrigðismálum. Taldi hann að
seint yrði ofbrýnt fyrir mönnum
nauðsyn jafnrar þróunar. Hann
áleit t.d. síður hættu á því að
fjármunir almennings kæmu eigi
að notum eða færu forgörðum ef
slík sjónarmið fengju að ráða.
Þetta var í senn varfærin en fast-
mótuð pólitik og búmannleg
hyggja.
Frá árinu 1936 starfaði Jón
Árnason við fyrirtæki tengdaföð-
ur síns, Þorðar Ásmundssonar.
Þorður var áhugasamur um
hverskyns framfarir. Má t.d. geta
þess að hann var fyrstur manna
hér á landi til þess að flytja inn
landbúnaðardráttarvél. Hafði
framtak Þórðar mikil áhrif á Jón
og örfaði hann til framkvæmda.
Urðu þeir mágar, Jón Árnason og
Július Þorrðarson síðar
framkvæmdastjórar fyrirtækja
Þórðar Asmundssonar. Allt frá
þeim tíma má segja að Jón Árna-
son hafi helgað sig málefnum út-
vegsins og fiskvinnslu. Nú síðast
stofnaði hann niðurlagningar-
fyrirtæki á Akranesi. Sagði hann
við þau timamót að fábreytnin í
atvinnuháttum girti fyrir að
margir þroskuðust við störf, sem
þeir væru við hæfi. Þekking og
starfslagni væri þjóðarauður, sem
betur hagnýttist við fjölbreyttara
atvinnulíf. Meðan atvinnulífið er
fábreytt nýtast ekki hæfileikar
þjóðarinnar og margir verða að
stunda störf, sem þeir eru ekki
hneigðir fyrir. Ur þessu vildi Jón
bæta.
Er þjóðskörungurinn Pétur
Ottesen lét af þingmennsku 1959
tók Jón Arnason við af honum.
Það var vissulega ekki heiglum
hent að koma i hans stað. En allt
fór það vel og reyndist Jón vaxa i
starfi formanns fjárveitinga-
nefndar. Það varð hann sjálfstæð-
ur í verkum, enda virti hann mik-
ils þá reglu þingræðisins að lög-
gjafinn færi með f járveitinga-
valdið. Aldrei var sagt um a að
hann beitti þar áberandi ágengni
og kom hann þó mörgu málinu
fram. Énda var það skapi hans
samboðnara að beita rökum en
ráðríki. Var það mat þeirra, er
gerst þekktu að störfin í fjárveit-
inganefnd hefðu orðið Jóni til
sæmdar.
Á sinni tíð var það fyrir samstarf
og baráttu þingmanna Borgar-
fjarðarhéraðs, þeirra Péturs Otte-
sen og Bjarna Asgeirssonar að
Sementsverksmiðja ríkisins var
staðsett á Akranesi. Er Pétur
Ottesen lézt kom Jón Árnason í
stjórn verksmiðjunnar. Honum
hafði þá lengi verið ljóst hve
mikilvægt þa ð er fyrir ísland sem
ekki hefur trjávið og ekki annað
byggingarefni, að farsællega tæk-
ist til um byggingu og rekstur
þessa fyrirtækis. Sýndi hann það
og I verki er á reyndi, að hann
variótrauður liðsmaður, sem
gætti hags verksmiðjunnar eftir
beztu getu. Var honum lika ljóst
að Sementsverksmiðjan er einn
helsti hyrningarsteinn lífsafkomu
fólksins á Akranesi. Með tilkomu
hennar var rennt nýrri stoð undir
atvinnulífið þar. Fólkið þurfti
ekki lengur að eiga nær allt undir
veðri og afla. Fleira bauðst.
Þótt Akranes hafi orðið sjálf-
stætt bæjarfélag árið 1942 rofnaði
ekki sambandið við héraðið.
Margþætt samstarf hefur verið
með þeim aðilum, sem mynda hið
forna Borgarfjarðarhérað, þ.e.
sýslunum tveim og Akranesi. Má
þar t.d. nefna samstarf um raf-
orkumál og samgöngumál, en
þessir aðilar standa að rekstri
Andakilsárvirkjunar og útgerð
Skallagrims h.f. Sem bæjarfull-
trúi á Akranesi studdi Jón Árna-
son baráttu Haraldar Böðvarsson-
ar fyrir þvi að Akurnesingar
gerðu sameignarsamning við sýsl-
urnar um byggingu orkuversins
við Andakílsfossa. Síðar flutti Jón
frumvarp á Alþingi í samvinnu
við aðra um virkjun Kláfoss i
Hvitá. Var Jón Árnason einn
þeirra, sem áleit ekki þörf á að
ríkið ætti öll orkuver og vildi
hann að héruðin gætu staðið á
eigiin fótum í þeim efnum. Taldi
öryggi i þvi að fá orkuna frá orku-
verum, sem eru í ólíkum lands-
hlutum.
I heild varð starf Jóns Árnason-
ar farsælt fyrir land og lýð. Hann
lyfti engum sérstökum Grettistök-
um. En fjöldi þeirra góðu mála,
sem hann studdi af ráðum og dáð
er mikill og mörgu framfaramáli
kom hann i höfn, ýmist einn eða
með öðrum velviljuðum mönnum.
Hjálpsemi hans og greiðvirkni
var og við brugðið. Það er engin
leið að telja hér upp öll verk hans.
En því til viðbótar, sem drepið
hefur verið á, má þó minna á
baráttu hans í lokaáfanga land-
helgismálsins. Og margur sjómað-
urinn mun líka lengi minnast bar-
áttu hans fyrir friðun Faxaflóa
fyrir dragnót. Vestlendingar
munu minnast þess að hann
studdi dyggilega byggingu
fjórðungssjúkrahússins á Akra-
nesi og heilsugæzlustöðvar i
Borgarnesi. Líka má minna á
margvíslegar hafnarbætur á Snæ-
fellsnesi. Ekki má gleyma þvi
gifurlega starfi, sem Jón hefur af
hendi leyst með stuðningi við
fólk, sem til hans leitaði. Þannig
mætti geta margra mála, sem
settu svipmót á starfsferil hans.
Lengst mun samt uppi minning-
in um góðan dreng og þróttmik-
inn stjórnmálamann, sem allir ær-
legir menn, samherjar og and-
stæðingar, voru sammála um að
hefði vaxið af hverju viðfangs-
efni, ævilangt. Sá dómur mun
lengst standa óhaggaður.
Jón Árnason var á ýmsa lund
litríkur persónuleiki og var oft
skemmtilegt með honum að vera.
Man ég eftir þvi í mörgum ferðum
okkar, að hann gat sagt frá mönn-
um og málefnum af græzkulaus-
um húmor og á góðum stundum
hló hann oft svo smitandi hlátri
að menn komust i glatt skap.
Hann hafði gleðivaka i sjálfum
sér og þurfti engan framandi
hvata, enda var hann frávikalaus
bindindismaður ævilangt. Hann
hafði einkar gaman af söng og var
reyndar ágætur söngmaður sjálf-
ur. Var hann um margra ára skeið
félagi í karlakórnum „Svönum“ á
Akranesi.
Gæfumaður var Jón. Giftur
sæmdarkonunni Ragnheiði Þórð-
ardóttur. Reyndist hún honum
stoð og stytta í öliu starfi og öllu
þeirra lífi. Lifir hún mann sinn
ásamt fjórum börnum þeirra
hjóna. Heimili þeirra einkenndist
ávallt af hlýleika og glaðværð,
enda komu þar margir.
Ég lýk þessum orðum með þvi
að þakka Jóni Árnasyni nær
tveggja áratuga náið og gott sam-
starf. Hann gerði jafnan mestar
kröfur til sjálfs sín og var vopna-
bróðir, sem fór ávallt að drengi-
legum leikreglum.
Ragnheiði, börnum hennar og
fjölskyldu allri sendum við hjön
einlægar kveðjur.
Asgeir Pétursson
Jón Árnason alþingismaður og
formaður fjárveitinganefndar er
látinn. Með honum er fallinn í
valinn einn þeirra fjölmörgu ís-
lendinga, sem kunnað hafa að
nýta sér gott veganesti i skóla lifs
og athafna og vaxa af hverju
unnu verki. Jón naut ungur
trúnaðar og vinsælda og vanda-
söm og raunar vanþakklát störf,
sem á hann hlóðust efldu traust
hans og vinsældir meðal þeirra,
er honum kynntust, leituðu til
hans með vandamál sín eða höfðu
við hann önnur almenn sam-
skipti.
Sá er þetta ritar kynntist Jóni
Árnasyni fyrst og fremst sem for-
manni fjárveitinganefndar Al-
þingis undanfarin ár. Jón hafði
langa reynslu af störfum i fjár-
veitinganefnd og þar nýttust
eðliskostir hans og starfsreynsla
sérlega vel. Hann var einkar lag-
inn maður að laða saman ólik
sjónarmið, hlustaði vel á rök sam-
herja sem andstæðinga og virti
álit þeirra jafnframt því sem
hann hafði fyllstu einurð til að
Framhald á bls. 23