Morgunblaðið - 30.08.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. AGUST 1977
Ræða Gunnars
Thoroddsen iðnað-
arráðherra við
setningu Iðnþíngs
á Akureyri
un ríkisins. I því sambandi vil
ég sérstaklega taka það fram,
að brýn nauðsyn er á að laga
húsnæðislánakerfið að nútíma-
þörfum byggingariðnaðarins.
Frumvarp til byggingarlaga
var til meðferðar á síðasta Al-
þingi, en hlaut því miður ekki
afgreiðslu. Verður það lagt fyr-
ir þing í haust og er liklegt að
það hljóti nú fullnaðar af-
greiðslu.
Skipaiðnaður
Skipaiðnaður er orðinn ein af
mikilvægari atvinnugreinum
okkar og mun fara vaxandi. Það
Innkaup ríkisins
Rfkið og stofnanir þess eru
stór vörukaupandi og viðskipa-
aðili. Kemur þar til bæði rekst-
ur ríkisstofnana og þær fjöl-
mörgu verklegu framkvæmdir,
sem unnið er að á hverjum
tíma.
A ríkisstjórnarsundi 29. mars
1977 var samþykkt tillaga iðn-
aðarráðherra um að iðnaðar-
ráðuneyti, fjármálaráðuneyti
og viðskiparáðuneyti tilnefni
fulltrúa til þess að gera tillögur
um, hvernig haga megi inn-
kaupum ríkis og ríkisstofnana
atriði, sem kynnu að torvelda
eðlilega aðlögun.
Gefin hefur verið út auglýs-
ing samkvæmt heimildar-
ákvæðum þessum og nú er svo
komið, að útflutningsiðnaður
og flestar greinar íslensks svo-
nefnds samkeppnisiðnaðar búa
við tollfrelsi á flestum aðföng-
um framleiðslunnar. Verndar-
tollar eru enn á innfluttri sam-
keppnisvöru á bilinu frá
15—35%, og að meðaltali um
25%. Sú tollvernd fer minnk-
andi á næstu árum uns toll-
verndin verður horfin í upp-
hafi árs 1980.
Þjóðin hefur öðlast næmari
skilning en áður á gildi iðnaðar
Ný iðnaðarlög
Iðnaðarlöggjöfin, lögin um
iðju og iðnað, er að meginstofni
hálfrar aldar gömul. Endur-
skoðun og endurnýjun er tíma-
bær.
Nýtt frumvarp til iðnaðarlaga
hefur nú verið samið og verður
lagt fyrir Alþingi í haust. I
nefnd þeirri, sem á vegum iðn-
aðarráðuneytis hefur unnið að
því máli hefur Landssambæid
iðnaðarmanna átt tvo fulltrúa,
þá Sigurð Kristinsson, forseta
Landssambandsins og Björgvin
Frederiksen, fyrrverandi for-
seta Landssambandsins. Þetta
frumvarp verður til umræðu nú
á Iðnþinginu.
Meðal nýmæla, sem felast 1
frumvarpinu má nefna:
1. Tekið er upp sameiginlegt
heiti, iðnaður, sem tekur bæði
til handiðnaðar og verksmiðju-
iðnaðar.
2. Nokkuð eru rýmkaðar
heimildir meistara til að ráða
óiðnlært fólk til iðnaðarstarfa
og sama gildir um heimild
starfsmanna stofnana og fyrir-
tækja til að annast minniháttar
viðhald á eignum þessara aðila.
Eru breytingar þessar í sam-
ræmi við þær venjur er tlðkast
í þessum efnum i dag.
3. Þá eru skýrari ákvæði um
skilyrði, er uppfylla þarf til
þess að leysa meistarabréf og
m.a. gert ráð fyrir að ljúka
þurfi meistaraprófi í iðninni
frá meistaraskóla. A meðan
meistaraskóli er ekki í iðninni,
á að vera unnt að leysa meist-
arabréf, hafi viðkomandi unnið
undir stjórn meistara í iðn-
greininni eða nátengdri iðn-
grein, að loknu sveinsprófi, eigi
skemur en tvö ár.
Byggingariðnaður
Byggingariðnaður og hvers
konar mannvirkjagerð er mikil-
vægur þáttur í atvinnustarf-
semi okkar. Er áætlað, að 12%
mannaflans i landinu starfi að
þessari atvinnugrein. 25—30%
fjárfestingar á ári hverju mun
vera fólgin í byggingu ibúðar-
húsnæðis. Það gefur auga leið,
að góð nýting fjármagns og hag-
kvæmar framleiðsluaðferðir
skipta þjóðina miklu máli.
Á síðasta Iðnþingi greindi ég
frá þeim athugunum, sem þá
stóðu yfir á þörf fyrir íbúðar-
húsnæði á næstu árum. Þessum
athugunum er Iokið. í janúar
s.I. gaf Framkvæmdastofnun út
ibúðaspá til ársins 1985. í
meginatriðum eru niðurstöður
þær, að þörf sé fyrir 24.000 —
28.000 nýjar íbúðir á timabilinu
1976—1985 eða 2.400 — 2.800
nýjar ibúðir á ári að meðaltali.
Ástæða er til að vekja athygli
byggingariðnaðarmanna á þess-
ari skýrslu og hinum stórfelldu
verkefnum i byggingariðnaði á
komandi árum.
Það er eitt brýnasta hags-
munamál hverrar fjölskyldu,
að fyrir hendi sé á hverjum
tíma nægilegt og stöðugt fram-
boð húsnæðis við hagkvæmu
verði. Ávallt fara fram umræð-
ur um það, hvaða leiðir sé unnt
Gunnar Thoroddsen
að fara til lækkunar á bygg-
ingarkostnaði. Þeim árangri
ber að fagna, sem náðst hefur
til aukinnar hagkvæmni í bygg-
ingaframkvæmdum með nýrri
verktækni. Iðnaðarráðuneytið
hefur átt viðræður við forsvars-
menn samtaka ykkar um leiðir
til frekara átaks í þessum efn-
um og jafnframt lagt áherslu á,
að við val á leiðum í þessum
efnum verði þess gætt, að þær
henti okkar aðstæðum og teng-
ist þeirri kunnáttu og þekk-
ingu, sem fyrir er í byggingar-
iðnaði okkar og áratuga
reynslu. Framkvæmdastjórn
Landssambandsins hefur nú
sett fram athyglisverðar hug-
myndir um hvernig unnið skuli
að þessu verkefni og vil ég
hvetja til þess, að því verki
verði hraðað.
Frumkvæði Landssambands
iðnaðarmanna og Meistarasam-
bands byggingamanna um
könnun á byggingarstarfsemi,
sem nýlega er hafin, er athygl-
isvert. Er þess að vænta að með
könnun þessari verði tök á að
fylgjast nánar með framvindu í
þessari iðngrein, en það er
mjög mikilvægt, þegar ræða
þarf málefni hennar og vinna
að úrlausn vandamála. Sam-
kvæmt fyfstu könnun, sem ný-
komin er út, virðist skortur á
byggingarlóðum vera áberandi
vandamál byggingariðnaðarins.
Nægilegt framboð byggingar-
lóða hlýtur að vera ein af
meginforsendum þess, að fyrir-
tækin geti notað hagkvæmustu
byggingaraðferðir og aukna
vélvæðingu, það þarf að úthluta
byggingafyrirtækjum bygg-
ingalóðum í ríkara mæli en
hingað til, þannig að þau ráði
meira um framkvæmdahraða
og mundi það auðvelda alla
skipulagningu byggingafram-
kvæmda.
Endurskoðun laga um
Húsnæðismálastofnun
rfkisins
Endurskoðun fer nú fram á
lögum um Húsnæðismálastofn-
hefur verið stefna iðnaðarráðu-
neytisins, að stuðla eftir megni
að því, að nýsmiði, viðgerðum
og breytingum skipa sé beint til
innlendra stöðva. Fyrr á þessu
ári áréttaði ráðuneytið þessa
stefnu með bréfi til Fiskveiða-
sjóðs og langlánanefndar. Þar
segir:
„Það eru eindregin tilmæli
ráðuneytisins, að áður en sam-
þykkt er lán til kaupa, breyt-
inga og viðgerða á íslenskum
fiskiskipum erlendis, þá sé
rækilega kannað, hvort ekki sé
unnt að framkvæma viðkom-
andi verk hér innanlands."
Nýjar reglur hafa nú verið
settar um lán Fiskveiðasjóðs til
skipakaupa og viðgerða. Til ný-
smíði fiskiskipa hjá innlendri
skipasmíðastöð lánar Fisk-
veiðasjóður 75% af andvirði og
Byggðasjóður 10%. En láns-
heimildir hafa veriö þrengdar
mjög til skipakaupa erlendis.
Lán vegna viðgerða eða
breytinga verða þannig, að
Fiskveiðasjóður lánar 75%
vegna viðgerða eða breytinga
innanlands, en 67% ef verkið
er framkvæmt erlendis.
Byggðasjóður hættir að veita
10% lán vegna viðgerða eða
breytinga erlendis, en veitir
10%, ef verk er unnið innan-
lands.
Með þessum reglum hefur
loks fengist lagfæring á lána-
málum skipaiðnaðarins, en áð-
ur hefur skipan þessara mála
verið innlendum stöðvum mjög
í óhag.
Að undanförnu hefur Iðn-
þróunarstofnun Islands í sam-
vinnu við aðrar stofnanir og
samtök skipaiðnaðarins unnið
að hagræðingu í skipasmíðum
og hefur árangur orðið góður.
Vegna mikilvægis skipaiðn-
aðar, og er þá átt við nýsmíði,
viðgerðir og breytingar, þótti
brýnt að skilgreina sem nánast
bæði vandamál og möguleika
iðngreinarinnar. Eftir ýtarlega
könrtun þessara mála ákvað
iðnaðarráðuneytið að skipa
nefnd, sem á að taka eftirfar-
andi atriði sérstaklega til at-
hugunar:
1. Væntanlega eftirspurn og
þörf innanlands fyrir skipavið-
gerðir og nýsmíðar næstu árin.
2. Getu innlenda skipaiðn-
aðarins til að anna þeirri eftir-
spurn.
3. Nauðsynlega heildarfjár-
festingu er miðist við hag-
kvæma uppbyggingu greinar-
innar.
4. Leiðir til fjármögnunar.
5. Aðrar aðgerðir er stuðli að
eflingu samkeppnishæfni
skipaiðnaðarins.
Ég vænti mikils árangurs af
starfi þessarar nefndar, en aðil-
ar, sem málið snertir, eiga full-
trúa þar: Félag dráttarbrauta
og skipasmiðja, Samband
málm- og skipasmiðja, Iðn-
þróunarstofnun, Framkvæmda-
stofnun, samgönguráðuneyti,
Landssamband íslenskra út-
vegsmanna og Siglingamála-
stofnun.
þannig að þau miði að því að
styrkja íslenskan iðnað.
Starfa nú fulltrúar þessara
ráðuneyta að tillögugerð í þess-
um efnum.
Ýmsar leiðir ættu að vera
færar í þessum efnum. Vil ég á
þessu stigi mála nefna nokkur
atriði:
1. Stuðla mætti að vöruþróun
og nýframleiðslu i íslenskum
iðnaði á þann hátt, að við bygg-
ingaframkvæmdir á vegum
hins opinbera verði opnuð leið
til prófana á nýjum fram-
leiðsluvörum, áður en þær eru
sendar í hinn almenna markað.
2. Stuðla mætti að gagn-
kvæmum upplýsingum milli
stofnana ríkisins og fram-
leiðslu- og þjónustuiðnaðarins.
I eins miklum mæli og unnt er
þyrftu á hverjum tíma að liggja
fyrir upplýsingar um væntan-
legar þarfir ríkisins og stofn-
ana þess og upplýsingar um
vöru- og þjónustuframboð
fyrirtækjanna, þannig að strax
á hönnunarstigi sé unnt að taka
tillit til innlendrar framleiðslu
og þjónustu.
3. Verklegar framkvæmdir eru
stór hluti ríkisútgjalda á hverj-
um tima. Þessar framkvæmdir
eru oftast boðnar út til verk-
taka og leita eftir hagkvæm-
ustu tilboðum.
Þarna gæti verið svigrúm fyr-
ir breytingar, t.d. með því að
skilgreina betur en nú er rétt-
indi og skyldur undirverktaka
og að bjóða verk út í minni
verkeiningum, en venja hefur
verið þegar um rfkisfram-
kvæmdir hefur verið að ræða,
og gefa á þann hátt fleiri fyrir-
tækjum kost á þátttöku í fram-
kvæmdum og bæta þannig að-
stöðu innlendra aðila.
Ýmsar fleiri leiðir koma til
álita, án þess að gengið sé á
gagnkvæma viðskiptasamninga
við önnur ríki.
Ný tollskrá
Um síðustu áramót gengu í
gildi ný tollskrárlög, sem efnis-
lega eru í beinu framhaldi fyrri
breytinga á tollskrárlögum frá
árunum 1970 og 1974. Hin nýju
tollskrárlög kveða á um samn-
ingsbundnar tollalækkanir
fram til 1980 vegna aðildar ts-
lands að EFTA og fríverslunar-
samnings tslands við Efnahags-
bandalagið, auk lagfæringa og
breytinga á öðrum tollum, eink-
um vegna breytinga á aðstöðu
innlends iðnaðar fram til 1980.
Söluskattur á vélum og tækj-
um til iðnaðar var felldur niður
að hálfu í janúar 1975. Nú hef-
ur skrefið verið stigið til fulls
og söluskattur á þessum vörum
felldur niður að fullu. Þessar
ráðstafanir eru mikilvægur
áfangi í þeirri viðleitni að auð-
velda íslenskum iðnfyrirtækj-
um að laga sig að breyttum
markaðsaðstæðum, sem fylgdu
aðild tslands að fríverslunar-
samtökum Evrópu við upphaf
þessa áratugs.
í heimildarákvæðum toll-
skrárlaganna felst verulegt
svigrúm til þess að lagfæra þau
Lánsfjármál
A fyrstu árum EFTA-aðildar
var framvinda í lánamálum iðn-
aðarins ekki með þeim hætti,
sem æskilegt hefði verið. Um
lánsfjáröflun og lánskjör hefur
iðnaðurinn búið við iakari kost
en aðrir höfuðatvinnuvegir
okkar, landbúnaður og sjávar-
útvegur.
A 2—3 síðustu árum er þó um
verulega aukningu að ræða á
útlánagetu lánasjóða iðnaðar-
ins. Mest er aukningin hjá Iðn-
lánasjóði, úr um 750 millj. kr.
1976 í rúmlega 1200 millj. kr.
1977. Og séu borin saman önn-
ur ár, hefur útlánafé Iðnlána-
sjóðs aukist úr liðlega 300 millj-
ónum 1974 í rúmlega 1200
milljónir í ár. Hér skiptir máli
einkar traust eiginfjárstaða og
að framlag ríkissjóðs þrefaldast
á þessu ári eða hækkar úr 50
millj. kr. f 150 millj. kr.
Mikilvægt er, að jafna láns-
kör og aðgang að lánsfé til allra
greina atvinnulífsins. Nokkuð
hefur að undanförnu miðað í þá
átt að jafna lánakjör fjárfest-
ingarlána atvinnuveganna, þótt
enn skorti á, að það skref sé
stigið til fulls. Nýlega hefur
náðst jafnræði um vaxtakjör
endurkeyptra rekstrarlána
Seðlabankans til landbúnaðar,
sjávarútvegs ogTðnaðar. Á hinn
bóginn nýtur iðnaðurinn engan
veginn jafnræðis að því er
snertir aðgang að slíkum
rekstrarlánum og verður áfram
unnið að því að koma þar á
jöfnuði.
Þriggja manna starfshópur
hefur það sérstaka verkefni að
gera athugun á þeim aðstöðu-
mun sem iðnaðurinn býr enn
við f lánamálum og gera tillög-
ur um jöfnun á aðstöðu.
Aðstöðumunur
Til þess að fjalla nánar um
þann aðstöðumun, sem iðnaður-
inn býr við, starfar á vegum
iðnaðarráðuneytisins nefnd,
sem skipuð er fulltrúum sam-
taka iðnaðarins, fjórum þing-
mönnum, fulltrúum fjármála-
ráðuneytis, iðnaðarráðuneytis,
Þjóðhagsstofnunar og Iðn-
þróunarstofnunar. Hlutverk
nefndarinnar er að bera saman
starfsaðstöðu islensks iðnaðar
og iðnaðar í samkeppnislöndum
okkar annars vegar og annarra
höfuðatvinnuvega hins vegar
og koma með tillögur um lög-
gjafar- og framkvæmdaatriði,
sem í ljós kemur að nauðsynleg-
ar verða til að jafna starfsað-
stöðu íslensks iðnaðar. Gert er
ráð fyrir þvf, að tillögur frá
nefnd þessari liggi fyrir, þegar
þing kemur saman nú eftir
röskan mánuð.
Það er ljóst, að vissar greinar
eiga við sín sérstöku vandamál
að ræða í samanburði við frf-
verslunarsamningana við önn-
ur lönd. Ein þessara greina er
húsgagna- og innréttingaiðnað-
urinn, sem vissulega gegnir
mikilvægu hlutverki í þjóðar-
búskap okkar. Sérstakar athug-
anir hafa farið fram á þessari
Framhald á bls. 30.