Morgunblaðið - 30.08.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30, AGUST 1977
ATA-þing í Reykjavík - ATA-þing í Reykjavík - ATA-þing í Reykjavík
Dr. Karl Mommer, formaður ATA-samtakanna:
Friðurinn grundvallast
á hernaðarmætti okkar
— Munurinn á lýðræðisríkj-
um og einræðisríkjum er sá, að
í báðum eru gerð mistök. En í
lýðræðisríkjum er ávallt ein-
hver sem segir „þetta eru mis-
tök“ og þau verða síðan leið-
rétt. Stjórnvöld í lýðræðisríkj-
um eru heldur ekki svo sterk.
En þar sem einræði ræður ríkj-
um er mjög sterkt vald og verði
stjórnvöldum á mistök, er eng-
inn, sem þorir að segja sann-
leikann og mistökin halda
áfram að eyðileggja út frá sér.
Við munum allir eftir því, er
sovézkur erfðafræðingur sagði
ákveðna hluti um hveitirækt og
af þvi að hann var návinur
Jósefs Stalíns, þorði enginn að
andmæla honum. Mistök þessa
manns voru ekki leiðrétt fyrr
en allt of seint og þá höfðu þau
haft ófyrirsjáanlegar afleiðing-
ar. Því er einræði ófullkomnara
en lýðræði.
Hefur velmegunin
skapað andvaraleysi
V esturlandabúa?
Dr. Karl Mommer, v-þýzkur
stjórnmálamaður, er formaður
ATA-samtakanna, sem hér
héldu ráðstefnu sína um sfð-
ustu helgi. Morgunblaðið hitti
dr. Mommer að máli og var
hann þá spurður um tilgang
þessara samtaka, sem einungis
áhugamenn um starfsemi
Atlantshafsbandalagsins f
NATO-löndunum fimmtán eiga
aðild að.
Mommer svaraði með því að
vitna í skipulagsskrá banda-
lagsins frá þvi 1954 en þar kem-
ur fram tilgangur ATA, sem sé
að fræða og upplýsa almenning
um tilgang og markmið Atlants-
hafsbandalagsins, að láta kanna
ýmsa þætti og starfsvið banda-
lagsins, að vinna að samstöðu
meðal þjóðanna á bandalags-
svæðinu og mynda varanleg
tengsl og samvinnu milli aðild-
arsamtakanna. Ennfremur vilji
ATA vinna að því að breiða- út
þær hugmyndir, sem koma
fram i bandalagssáttmálanum,
þ.e. að halda frið við allar þjóð-
ir, að gæta frelsis og siðmenn-
ingar, er byggist á lýðræði, ein-
staklingsfrelsi og lögum og
rétti svo og að vinna að stöðug-
Ieika og velferð innan banda-
lagssvæðins og mynda sameig-
inlegar varnir til að vernda frið
og öryggi.
„Innan þessa ramma hefur
ATA starfað frá upphafi og
fram til þessa dags,“ sagði
Mommcr. „Þetta tímabil hefur
verið friðartími í okkar hluta
heims, og við viljum stuðla að
FUL.LTRÚI frá Spáni situr nú
fyrsta sinni ársfund ATA-
samtakanna, sem halda fund f
Loftleiðahótelinu. Það er de la
Mora, fulltrúi Alþýðufylking-
arinnar, Alianza Popular, sem
er þriðji stærsti stjórnmála-
flokkurinn á Spáni. Stærsti
flokkurinn er Miðflokkurinn,
þá sósfaldemókratar og loks Al-
þýðufylkingin. Hún fékk um
11% atkvæða í sfðustu kosning-
um eða svipað fylgi og Komm-
únistaflokkurinn.
Morgunblaðið spurði de la
Mora um það, hvernig stæði á
komu hans á ATA-ráðstefnuna.
Hann sagði að fyrir þremur vik-
um hefði þremur stærstu
stjórnmálaflokkunum á Spáni
verið boðið að senda áheyrnar-
fulltrúa á ATA-fundinn í
Reykjavík. „Þetta boð kom á
siðustu stundu, ef svo má
segja," sagði de la Mora, „og
það er ástæðan fyrir því að ég
er hér einn. Nú standa yfir á
Spáni sumarleyfi og svo lítill
fyrirvari hafði það f för með sér
að hinir flokkarnir tveir, Mið-
flokkurinn og sósialdemókrat-
ar, gátu ekki sent menn.
— Hvað um afstöðu Spánar
til Atlantshafsbandalagsins.
Hyggst Spánn gerast aðili að
bandalaginu?
— Vandamálið um aðild
Spánar er tviþætt. Það er ann-
ars vegar stjórnmálalegs eðlis,
en hins vegar efnahagslegs. Sá
stjórnmálaflokkur, sem ég er
fulltrúi fyrir, er meira eða
minna á þeirri skoðun að hinn
því að framhald verði á þeim
árangri sem þegar hefur náðst,
þ.e. friður undanfarin 30 ár.
Meginskoðun okkar er hins
vegar sú, að friðurinn verði
ekki byggður á öðru en hernað-
armætti, þannig að styrkleiki
okkar sé ætið nægilega mikill
til að halda óvinum okkar í
skefjum, að þeim sé ljóst að
þeir hafi öllu að tapa með því
að ieggja til atlögu vTð okkur.
Þetta kann að virkja kaldhæðn-
islega, og auðvitað væri æski-
legast, ef friðurinn gæti grund-
vallazt á siðgæðislegum hug-
sjónum, en þvi miður er þvi
ekki þannig farið, eins og sagan
hefur sýnt okkur í aldanna
rás.“
Ein nýlunda ársfundar ATA
hér á landi er að hann situr nú í
stjórnmálalegi þáttur standi
ekki í vegi fyrir inngöngu
Spánar i NATO, en á efnahags-
lega sviðinu eru vafaatriði. Það
verð, sem við þurfum að greiða
vegna hernaðarlegrar aðildar
okkar, er ef til vill of hátt og
skiptir nokkrum milljónum
dollara. Þetta er atriði, sem við
þurfum að ræða við bandalagið
og ef til viii verður unnt að ná
samkomjlagi um þennan efna-
hagslega þátt.
fyrsta sinn áheyrnarfulltrúi frá
Spáni. Dr. Mommer var spurð-
ur um hugsanlega aðild Spán-
verja að NATO og ATA.
„Þegar það fór að koma 'á
daginn, að Spánverjar voru
teknir að feta þær slóðir í
stjórnarháttum, sem okkur er
að skapi, þ.e. í átt til lýðræðis,
fór að vakna áhugi innan ATA
á því að Spánverjar yrðu aðili
að Atlantshafsbandalaginu, því
að það yrði bandalaginu veru-
legur styrkur ef þetta nýja lýð-
ræðisríki gengi í Atlantshafs-
bandalagið. Að því viljum við
stuðla. Við höfðum þess vegna
nýlega samband við stærstu
stjórnmálaflokkana á Spáni, og
buðum þeim að senda fulltrúa
hingað til þessa fundar. Vegna
hins stutta fyrirvara mætti ein-
ungis fulltrúi frá einum þess-
ara þriggja flokka, þeim flokki
sem stendur lengsj til hægri, en
við vonumst til að fulltrúar
allra flokkanna muni sjá sér
fært að senda fulltrúa á ráð-
stefnu sem við fyrirhugum að
halda í maimánuði n.k. Leggj-
um við mikla áherzlu á að full-
trúar allra flokkanna, sem
þarna er um að ræða, sendi
fulltrúa til að kynnast starf-
semi ATA, en það er rétt að
taka fram að aðild Spánverja að
ATA-samtökunum getur þó
ekki orðið fyrr en Spánn er
formlega orðinn aðili að sjálfu
Atlantshafsbandalaginu, þvi að
aðild að ATA-samtökunum er
við það bundin," sagði dr. Karl
Mommer.
Spánn er það land Vestur-
Evrópu, sem ver hvað minnst-
um hlut fjárlaga til hermála.
Aðild að NATO gæti orðið til
þess að við þyrftum að f járfesta
mjög mikið í spánska hernum.
Til þess erum við vart búnir en
hinn stjórnmálalegi þáttur ætti
eins og ég sagði ekki að vera
vandamál, enda meirihluti
landsmanna hlynntur Atlants-
hafsbandalaginu. Þeir sem á
móti eru, eru vinstri flokkarnir
og að sjálfsögðu kommúnistar.
Aðild að NATO gæti því vart
orðið öðru vfsi en gert yrði sér-
samkomulag milli bandalagsins
og stjórnvalda á Spáni.
— Mikili meirihluti Spán-
verja lítur á sig sem Vestur-
Evrópubúa og þeir vilja taka
þátt í vestrænu samstarfi. Eins
og kunnugt er hefur Spánar-
stjórn sérstakt samkomulag við
Bandarfkin. En það þýðir þó
ekki að aðild að NATO sé sjálf-
sögð, ef hún verður þjóðinni of
þung f skauti fjárhagslega.
Sambandið við Bandaríkja-
stjórn og hernaðarsamkomulag
við hana er mjög gott.
Að lokum sagði de la Mora, að
hann væri mjög ánægður með
að vera nú á Islandi. Ég hef
komið til allra landa Vestur-
Evrópu, en þetta er í fyrsta
sinni sem ég kem til íslands.
Skýrsla íslenzka talsmannsins á
ráðstefnunni var mjög athyglis-
verð, og mér fannst gott að
heyra, að stuðningur íslend-
inga við Atlantshafsbandalagið
er svo afdráttarlaus.
Barón de Cumont, hershöfð-
ingi og formaður belgfsku
sendinefndarinnar, var áður
fyrr formaður hermálanefndar
Atlantshafsbandalagsins. I við-
tali við Morgunblaðið sagði de
Cumont, að ef til vill væri
mesta vandamál ATA það, að í
nútímaþjóðfélagi væri það
miklum erfiðleikum bundið að
samtök sem ATA kæmust að í
fjölmiðlum. „Fólk verður að
skilja,“ sagði de Cumont, „að
ýmislegar hættur steðja að
Atlantshafsbandalaginu."
Þessi samtök okkar, ATA,
hafa mjög lítil fjárráð — sagði
baróninn. Það er þess vegna
sem framkvæmdastjórinn er
ólaunaður og það er jafnframt
þess vegna sem skrifstofurnar
eru í litlu herbergi í Briissel.
Þessi samtök eiga mjög erfiðan
fjárhag, svo að ekki sé meira
sagt. Nú á dögum er fólk þann-
ig þenkjandi að það vill helzt
ekkert leggja á sig öðru vísi en
það beri eitthvað úr býtum. Áð-
ur fyrr voru menn boðnir og
búnir að færa fórnir og gera
eitthvað fyrir málstaðinn.
Vesturlandabúar hafa sjálfsagt
búið of lengi við velmegun og í
velferðarþjóðfélagi. Þeir eru
hættir að hugsa um aðsteðjandi
ógnun.
— Hvernig er þá unnt að
breyta hugsunarhætti fólks að
þessu leyti?
— Það er ekki hægt nema í
fjölskyldunum sjálfum og í
skólunum. Þingmenn hafa enga
dirfsku til þess að tala út um
þetta vandamál og skýra þegn-
unum frá þessu. Dirfsku þeirra
sleppir, þar sem atkvæðin birt-
ast. ATA hefur reynt að vekja
upp áhuga fólks á aðsteðjandi
hættu og ræða Kidds aðmfráls
hér i dag var mjög athyglisverð.
Hún var þaulhugsuð og fór bil
beggja hvað varðar hernaðar-
leg atriði og stjórnmáialeg. En
ég get fullvissað þig um að
þessi ræða fæst hvorki birt í
fjölmiðlum i Brússel, Paris né
London. Hún kemst þar ekki að
fyrir morðum og öðrum hermd-
arverkafréttum. Það getur ver-
ið að hún verði birt hér í
Reykjavík, en ég er sannfærður
um að það er allt og sumt. Samt
sem áður á hún erindi til allra
íbúa Vestur-Evrópu. Eg mun
senda þessa ræðu til ráðherra í
belgísku ríkisstjórninni og til
konungsins, sem er æðsti yfir-
maður belgíska hersins. 1
hvernig jarðveg hún fellur má
rétt ímynda sér.
— Nei, ég er sannfærður um
það að íbúar Vesturlanda hafa
nú búið við allt of langa vel-
megun. Þeir eru orðnir and-
varalausir og gera sér ekki
grein fyrir aðsteðjandi hættum.
Nú steðja að þessari velmegun
ýmsar efnahagslegar hættur,
atvinnuleysi ríkir og verðbólga.
Ef til vill verður þessi hætta til
þess að opna augu fólks fyrir
því, að velmegunin er ekki svo
sjálfsögð og menn verða að
berjast til þess að viðhalda þvi
góða, sem þeir höfðu áunnið
sér. Það sem mestu máli skiptir
er að menn helgi sig skyldunni
fyrir samfélagið og þá um leið
sjálfan sig. Þetta kann að
hljóma dálítið gamaldags, en
það er einmitt þetta, sem lýð-
ræðið þarfnast. Þetta, að helga
sig skyldunni, er það sem allir
þjóðfélagsþegnar þurfa að
gera.
— Hvað finnst yður um stöðu
íslands innan Atlantshafs-
bandalagsins?
— Þetta er í fjórða sinn, sem
ég kem til íslands og allt frá því
er ég kom hingað fyrst, hafa
þær raddir, sem sagt hafa að
island sé Atlantshafsbandalag-
inu ómetanlegt, orðið háværari.
Ég er sammála þessum mönn-
um. Uppbygging sovézka flot-
ans er gífurleg hér á Norður-
Atlantshafi og líti menn á
landabréf sjá menn að hann á
engar leiðir út á Atlantshaf
nema öðru hvoru megin við is-
land, Skotlandsmegin eða
Grænlandsmegin. Ef Island
hætti veru sinni í NATO og
gengi t.d. Sovétríkjunum á
hönd yrði ekki að sökum að
spyrja — jafnvægið myndi
raskast gífurlega. Islendingar
hafa engan her, en þeir eru
samt ákveðin þjóð með ákveðn-
ar skoðanir og láta ekki undan
þótt móti blási. Þeir eru dug-
mikil þjóð og slika þjóð þarf
Atlantshafsbandalagið. Dugur
þeirra speglast kannski bezt í
því að þeir hafa búið í þessu
landi, sem svo erfitt er yfirferð-
ar. island er fimm sinnum
stærra en Belgía. Milli manna-
bústaða eru kannski margir
kílómetrar á Íslandi, en í
Belgíu getur maður næstum
náð með höndunum milli húsa.
Það eru því gjörólík vandamál,
sem þessar þjóðir eiga við að
etja, en i NATO koma saman
hagsmunamál þjóðanna — að
halda frelsi sinu, sem öllum,
sem einu sinni hafa höndlað
það, finnst ómetanlegt.
*
Aheymarfulltrúi Spánar á ATA-ráðstefnunni, de la Mora:
Spánverjar íhuga aðild að
NATO verði hún ekki of dýr