Morgunblaðið - 01.10.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. OKTÖBER 1977
15
sjúkdóma fundust við tilkomu þessara aðferða en
ella hefði verið við óbreyttar aðstæður.
c. Leitarstöð Hjartaverndar hefur starfað allt frá
árinu 1967. Hlutfallslega hefur hér á landi verið
rannsakaður verulega stærri hópur karla og
kvenna af heildarmannfjölda en með nokkurri
annarri þjóð. Þetta atriði ber að hafa í huga þegar
gerður er samanburður á tíðni kransæðasjúk-
dóma hér og í öðrum löndum.
d. Önnur atriði s.s. nýting og árangur af starfsemi
gjörgæsludeilda og krufningatíðni ber og að taka
tillit til við fyrrgreint reiknisdæmi.
Um heilsufar
Dánartfðni og ævilfkur (1, 2, 3, 4)
Tafla III
Dánartiðni
ungbarna
yngri en
1 árs af
1000 lifandi
fæddum 1973
Ævilikur
karla og
kvenna
(1972—73)
karlar konur
island 10 71,2 78,3
Danmörk 11 71,1 76,6
Finnland 11 67,0 75,8
Noregur 12 71,4 77,9
Svíþjóð 10 72,3 78,1
Skotland 18 67,2 73,9
England 17 69,2 75,5
Bandarikin 21
“ hvítur kynstofn 19 67,6 75,4
“ svartur kynst. 32 67,6 75,4
Úr töflu 3 má lesa að Norðurlandaþjóðir eru á
sama báti hvað varðar tíðni ungbarnadauða. Bretar
og Bandaríkjamenn sitja ekki við sama borð og við,
en þar deyja á ári hverju helmingi fleiri ungbörn af
1000 lifandi fæddum en hér.
Meðalævi er lengst á Norðurlöndum og Isiand ekki
undanskilið, en 3—4 árum styttri i Bandarikjunum.
Dánartiðni v. helstu
„velferðarsjúkdóma" (2, 3, 4, 5)
dánartini af völdum kransæðadauða. (5). Dánartíðni
af völdum annarra „menningarsjúkdóma" er lægri
hér en í nágrannalöndum.
Breytingar á dánartíðni
v. hjartasjúkdóma
ásíðustu árum (6,7)
Margir álita að tiðni kransæðasjúkdóma og dauðs-
föll af þeirra völdum hafi vaxið mjög á s.l. 10—15
árum. Niðurstöður rannsókna er gerðar hafa verið á
dánartíðni í Bretlandi, Sviþjóð, Frakklandi, Þýzka-
landi, HoIIandi, Nýja-Sjálandi, Japan, Bandaríkjun-
um o.fl. löndum (6, 7, 8) benda þó eindregið til, að
litlar marktækar breytingar hafi orðið á tíðni þess-
ara sjúkdóma á ofannefndu tímabili. í flestum þess-
um löndum hefur dánartiðni þö lækkað er á heildina
er litið. Ef grannt er skoðað er lækkunin m.a. tilkom-
in vegna breyttra skráningarreglna en almennt er þó
álitið að raunveruleg lækkun sé nokkur, t.d. i Banda-
ríkjunum og Englandi eins og áður hefur komið
fram i skrifum.
Tölfræðilegur samanburðui' á dánartíðni íslend-
1967 I 1974 II 1974 II 1974 II inga við dánartíðni annarra þjóða er háður miklum
Land/ár Kransæða- háþrýst- sykur- berkju- takmörkunum vegna þess að fjöldi tilfella hér er
sjúkd. ings sýki kvefs ekki mikill. Hér verða birtar töflur um dánartíðni af
Island 490 4,6 4,6 3,0 völdum kransæðasjúkdóma frá 1966, 1970 og
Danmörk 561 5,6 13,7 30,9 1971—1975 frá Islandi, Hagstofu Islands, (tafla 5),
Finnland 798 15,8 14,5 21,8 þótt miðað sé við 5 ára aldurstimabil er fjöldi tilfella
Noregur 509 15,3 6,9 13,8 allt að aldurshöpnum 50—55 ára ekki mikill og þvi
Svíþjóð 514 4,5 18,9 16,2 hæpið að túlka niðurstöður of bókstaflega, en meira
Skotland 714 11,0 40,5 er að marka tölur úr eldri aldurshópum.
England 616 8,0 59,0
trland 614 10,0 62,0
Bandaríkin 8,1 14,5 12,0 Tafla IV
Fjöldi látinna v. kransæðasjúkdóma á íslandi á
I) Tillit er tekið til mismunandi aldursdreifingar árinu 1966—70 og 1971—75 (9, 10)
þjóðanna.
II) Hlutfall á 100.000 ibúa . Á Islandi er hlutfallstala Karlar
fólks eldra en 65 ára nokkuð lægri en meðal
flestra þeirra þjóða er hér eru nefndar. Þótt 1966—70 1971—75 Áætlaðar 1971—75
reiknað sé með þeim mismun er Island enn i Fjöldi Fjöldi dánarlíkur Dánir
lægsta flokki. látinna látinna 1971—75 umfram
Ef miðað er við allar Evrópuþjóðir er ljóst að miðaðvið áætlaðar
Island er i miðri röð Evrópuþjóða hvað snertir timab. líkur
1966—70
Aldur 20—29 1 1 1 0
30—39 12 8 12 + 4
40—49 58 60 61 -s-1
50—59 1*72 197 187 + 10
60—69 291 300 312 +12
70—79 353 377 373 + 4
80» 275 295 349 + 54
1162 1238 1259 + 57
Konur
20—29 1 0 1 + 1
30—39 3 0 3 + 3
40—49 8 6 8 + 2
50—59 26 44 28 + 16
60—69 112 92 121 + 29
70—79 220 207 238 + 31
80» 324 333 399 + 66
694 682 798 + 116
Aætluð dánartala fyrir timabilið 1971—75 er feng-
in með því að gera ráð fyrir sömu dánartiðni og var á
tímabilinu 1966—70 og jafnframt tekið tillit til fólks-
fjölgunar.
Niðurlag
Dauðsföllum vegna kransæðasjúkdóma hefur
fækkað uni 171 á tímahilinu 1971—75 miðað við
1966—70, en þetta er marktæk lækkun. ef á heildina
er litið.
Þróunin virðist þvi ekki vera frábrugðin því sem
gerist meðal nágrannaþjóða. Skýringar á þessari
þróun er efni í aðrar greinar og ekki vist að allir
verði á sama máli.
Læt ég svo útrætt um tiðni sjúkdóma og má enginn
skilja orð min á þann veg að við höfum siglt heilir í
höfn heilsuvanda frá.
Olafur Olafsson
Hcimildarskrá:
7. l'ppKsingar úr Yoarhook of Nordic Statistic 1976.
2. Ur Mortalitv Trcnds l’nitcd Statcs. Hcilhrigðismálaráðuncvti
USA.
3. Puhl. Hcalth In Europc. WIIO, Ccncvc 1973.
4. Hcilhrigðisskýrslur Landlækniscmhættisins 1966—'73
5. Prof. (i. Smith. Hcalth in Europc 1973.
6. Rohh-Smith: Thc Enigma of Coronary Hcarth Discascs. Lloyd-
Lukc. London 1967.
7. Vital and Hcalth Statistics. l'nitcd Statcs Dcpartmcnt of Hcalth.
Education and VVcllfarc 1975.
8. IVlortalitv Trcnds for lcading Uauscs of Dcath I'nitcd Statcs
1950—1969. Puhlic llcalth scrvicc Puhlication No. 1000 Scrics 20.
No. 16. 1974.
9. Hcilhrigðisskýrslur (Landla'kniscmhættið)
10. Upplýsingar frá Hagstofu tslands 1976.
11. J. Sigurjónsson Thc Amcrican Journal of thc Mcdical Scicnccs
Vol 250. 4. 1965.
12. J. Sigurjónsson: Journal of thc Amcrican Ucnatrics Socictv Vol
XXII, 6. 1974.
fullt af hnyttnum tilsvörum og
víða tekst höfundinum að
byggja upp dramatiska
spennu, oft án tæknilegra
bragða. Jafnvel hversdagsleg-
ar umræður eru þrungnar lífi,
einkum gildir þetta um fyrsta
þátt
Þótt leikrit Kjartans Rangars-
sonar, Týnda teskeiðin, verði ef
til ekki lengi í mitinum haft er
það fyrst og fremst góð sýning,
vel heppnað frá leikrænu
sjónarmiði Leikstjóri og leik-
endur eiga þar ekki síst hlut að
máli. Leikarar skila hlutverkum
sínum með stakri prýði. En
einna mest þótti mér um leik
Þóru Friðriksdóttur í hlutverki
Júllu, frúarinnar á efri hæðinni
Róbert Arnfinnsson nær góð-
um tökum á Boga eins og hans
var von og vísa. Aggi Gisla
Alfreðssonar er kunnáttusam-
leg túlkun. Flosi Ólafsson er á
réttum stað i hlutverki Balda
Guðrún Þ Stephensen er
Begga og sannar enn á ný hve
Lelklist
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
vel henni lætur túlkun slikra
kerlinga Sigriður Þorvaldsdótt-
ir leikur Ástu Randver Þorláks-
son, Lilja Þórisdóttir og Jón
Gunnarsson eru i smáhlutverk-
um
Leikmynd Guðrúnar Svövu
Svavarsdóttur með iburðar-
lausri stofu og reikvisku útsýni
er i anda verksins
Á því leikári sem nú er að
hefjast virðist hlutur íslenskra
leikrítahöfunda stór Eitthvað
er að gerast i islenskri leikritun
og leikhúsin koma að vonum til
móts við höfundana