Morgunblaðið - 19.09.1978, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 19.09.1978, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 1978 SKATTGREIÐENDUR! Efnahagsvandinn „Efnahagsvandi" er orö, sem landslýður- inn hefur heyrt æ oftar á síðustu árum, og með hverju ári fylgja efnahagsvandanum sterkari og áhrifameiri lýsingarorð. Fyrst var þetta nú einfaldlega „efnahagsvandi". Að nokkrum tíma liðnum leyfði enginn sér að komast vægar að orði en svo að tala um „mikinn efnahagsvanda", en fljótlega varð það of bragðdauft og þá tók við „hrikaleg- ur efnahagsvandi". Nú orðið dugar ekkert minna en „yfirþyrmandi efnahagsvandi sem jafngildir hreinu neyðarástandi í efnahagsmálum". Nú er það fjarri mér að gera lítið úr þeim vandamálum og úrlausnarefnum, sem takast þarf á við í þjóðfélagi ókkar í dag. Sennilega munu flestir setja barátt- una við verðbólguófreskjuna þar efst á blað. En mér finnst engu að síður, að þetta^í í sjálfu sér ágæta og þjála orð, efnahags- vandi, sé orðið mjög svo ofnotað af-^alfu stjórnmálamanna og annarra, sem" telja sig til forustu fallna. í munnLmargra' framámanna er „efnahagsvajfí|jpf^ urðlnn,-, eins konar kjölfesta í öllu, söi®árr segja um efnahagsmál og þjóðmál yfirleitt. Ég hef það í vaxandi mæli á tilfinningunni, að þeir, sem mest nota þetta orð, geri sér afar grunnfærnislega grein fyrir inntaki þess margslungna hugtaks, sem að baki orðinu býr. Því miður er „ e f n a:b.j|gsv a nd i n h “ orðinn „klisja“ í munni mai"gr,a,.5em þ|ir nota til að breiða yfir óskýr-., jafnvel óheiðarlega, hugsun. Öllum má ljóst vera, að va'Ófi Islendinga í dag felst ekki í aðsteðjandi, raunverulcg ■ um efnahagsvandamglum eiflS og íllu árferði, aflabresti eða verðfalli ii útfluth- ingsmörkuðum. ÞéSsi fullyrðing ' fyllilega staðizt þrátt fyrir þá efnahags legu óvissu, sein tepgd er tæpu ástan fiskstofna, og pNÖ\|jjKÍr töluveri rau veruleg vandamár ^g \£nðbúnaði Já, og þrátt fyrir ' Hinn raunverulegi vandi flfenljnga; í dag felst í slagsmfchrm einstakra þjóðfé- lagshópa um skiptíílau þeirrar ríkifleg framleiðslu sem til fenur í þjóðarbúiríjj ári hverju. Þessi slagsmál hafa sífþ verið að harðna og þess gaetir í vaxandi mæli, að reglan „tilgangúKjnn helga.r f meðalið“ sé frumregla slagsmalanna. Ég held, að sú einfalda breyfing 'tto strax til bóta, að menn dra^ju um sinn mikið úr notkun orðsins efna^agsvandi og töluðu í stað þess um tekjúskiptingar- vanda. Að vísu er þetta lengra orð óg óþjálla, en rökréttara eins og málin standa. Mikil þörf er á, að umræður yprði opinskárri og heiðarlegri en vfrf? hefur um tekjuskiptinguna í þjóöfélaginu4(fLa’r leiðir, sem tiltækar eru til að þfna liana i þá átt, sem meiri hluti þegnann^-í|lur á hverjum tíma. ~ AV T ekjuskiptingaraðgerðir nýrrar ríkisstjórnar Ný ríkisstjórn hefur nú tekið við völdum og hefur þegar ráðizt ótrauð beint gegn „efnahagsvandanum" með allumfangs- miklum „efnahagsráðstöfunum". Þegar betur er að gáð, er þó ljóst, að þessum ráðstöfunum er langbezt lýst með orðinu tekjuskiptingarráðstafanir. Þessar að- gerðir felast einfaldlega í því að stórauka enn miillifærslukerfið í þjóðfélaginu, flytja peninga í enn stærri stíl en áður úr vasa Péturs og í vasa Páls. Vissulega er þessi ríkisstjórn ekki öfundsverð af sínu hlutverki fremur en aðrar ríkisstjórnir, sem setið hafa á seinni árum. Með vaxandi velmegun höfum við víst öll fyrst og fremst aukið kröfur okkar á hendur samfélaginu og jafnvel dregið úr kröfunum til okkar sjálfra. Slíkri þjóð er sannarlega ekki auðvelt að stjórna. Ég hef því enga sérstaka ánægju af að þurfa nú að grípa til pennans til að gagnrýna harðlega þær ráðstafanir, sem ríkisstjórnin hefur gripið til í þeim tilgangi að „leysa efnahagsvandíyu\ ,til bráðabirgða". En ég tel, að með péSSÞfti ráðstöfunBjrifejgé í veigamiklum atriðum sveigt siíÉf mjðig,:, að þeim, sem hafa hæfilega, og héiLbtóða trú á gUdi*l einstaklihgsins, freHjfnans ogframtakí, að •jmt, jin v jft næíkþessum kiptingar- 1 gum leið- ;era okkur* stað eðlilegt sé og nauðsynlegt, að af þeim, sem hafa meira en til hnífs og skeiðar, sé tekið visst hlutfall af tekjum með beinum hætti í formi tekjuskatts. En það er æði mikill munur á því, hvort af skattgreiðandanum eru tekin 10—20% af hverri krónu, sem hann aflar sér, eða hvort skatturinn er kominn í 60—70%. Þegar skatturinn er farinn að nema, mörgum tugum prósenta, gefast skatt- heimtumenn yfirleitt upp á að réttlæta hann eingöngu með „tekjuþörfu^i" "tó-ec gripið til hugtaksins s.t ekki verði aðgerðuru„sl vandaj um, stí að. Ég té tekizt á við te ’s'wÉ ei 'fe.igi þar sera með eðlflégai#, sæját^rirskr _ ..aö gangá.álútir og* huknir í hnjáhum Hækkun tekjuskatts: og Eg raun einungis ræða>hér|um einn þ þeirra hráðabirgðalaga, sénj nú þafa verið sett, þ.e. hækkun teíjuskatts ég eign skatts. Vissulega væri rík ásta-ða t fjalla uái fleiri atriði laganna, eh til .. er ekkjmim í stuttri bl^5agreio^-fe fyrst ög íremst ræða uni'tekjuskattinn, en somu sjónarmið iflíálf meginatriðum um, . eígnarskatjjjinn. Eirwiig muij ég fýrs^oi j^ur á eihltakl-j launþegar eða í, ■ í flestu ti.iríti ýh;a ’ tekna sé'áöað t/ ni. //" / / /Zf. .-V^legðra^6% 4 þá ^nstahlinga, *.... rki áí j^fjemst r; lífnga, hvi _ í sjálfstæðu, sömu s, rekstri, semi 4 wk /B Meðs hinuro víðÖSá attur á jtekjur yfir ákvaÖhu vinnurekstri á áriját Í9rS flagður 6% viðbótárlkamtr atvinnurekstri, sem í meginatrið- giknaður af -hreinUÍft?tel;|pm“. feindar þan n ifyrn í ngar fesf : trafgjöld. 4 4 tinn ér það að pngar eiga ,í hlifll alvarlegt, ólöglegt athæfj? Alkunn; dæmí þar um er upptaka Ijrhyglvarniflgs eða v upptaka afla og veiðarfaqj* við alvamg^ landhelgisbrot. Hvernig (Jtendur á því, aik^ L ióðfélagsborgarar, serp *afla tekna með% ••'ðarlegum hætti, erá að því er skatt- ningu þessnra tekna varðar í rey. tir í flokk með þéim, sem brotið r gaœftvart sámfélaginu? mur eignarská|ts» bæð og þegar/. Með {■ likkun tekjuskatfcíins er rsta þró'sen’ta, |em tejtin er af .þeim af þegar ; Fyrir félog«r jafnhárri^ upp eign^y^attuf. | f?Mcð Ít- *M '— :. ha*sta tekjum eínstaklings, sern faraaffir iý.isst mark, orðin t?M)lega,»60%sjg|tek||jrskattur, h útsvar', sjúkratrýgghrgagjal#Ó^p;gjaltí;ítil Áyggingarsjóðs ríkisins) ög|þar við hætist 'Ríðan fl.0% Skyldhsþárhaður, sem rifclð geymir vínsifnlégaftt. í jj—6 ár, en sjcilrfrj>$t aftur með verdbótum ea án ðökkurrar vaxtagreiðslu. Þegái, tekjur einstakli eru komnar yfirVisst Ihark, skal hann ; gjalda keisaranum 700 kr. af hverj 1.000 kr.j^em hann viflþuf sér inn umfr; þetta rnark Tilgangur tekjuskattsálagningar Megintilgangurinn með álagningu tekjuskatts, eins og flestra annarra skatta, er að sjálfsögðu öflun tekna til að standa undir útgjöldum ríkisins. Hér skal ekki farið út í það að skoða, hvort yfirleitt séu rök fyrir því við núverandi aðstæður að hafa tekjuskattinn áfram í hópi tekju- stofna ríkisins. Látið skal gott heita, að nna hlýtur að -vera að leita t ð%4^gar betur sé að gá$, sé tekjuöflun rtfc^kveðið mark ekkert annað en £g þeír afbrotamonn, sem slíkt Kljóti því að |&$Ömu meðferð og m stwitlS gjp»ámlega starfsenð. vera sú forsenda, senr /uskápar hvjta á. ^ Þðtt þessi skýring hljónri hjákáilega, verður samt áð staldra við hana ’ stutta stuná. .aj^^grannt er skoðað, máj1 líenda á um tekjuöflun, sem er’lögleg að formi Jilfehtejja að jafna megi íil afbrotMRegn þjóðfélaginu. Altnchnt gætu áHlflqónarmið helzt komið 11 .iii v^óandi I . -.ii tegundii *ar í stOTupj iSttt, þar\ sem raunvéruli. framta^r íóg frarnlag þess, serti tekhanpá nýtur, fer líiið sem ðkkert, og tekjumögu- leikarnir koma jtii vegna óeðlilegra forréttinda i>Öa ein'okunaraðstöðu. Óumdeilt ætti að Vera, að þess háttar tekjuöflun héíur miklu,%emur átt sér stað fyrir nokkrum áratuguá^síðan en að hún fari fram í velferðarþjóíírelögum eins og við þekkjum þau í dag. Við núverandi þjóðfélagsaðstæður hér á landi eru verðbólgubraskararnir að vísu stór hópur, sem segja má að ætti skilið að fá þá skattameðferð, sem boðið er upp á í hinum nýju bráðabirgðalögum. En íslenzk tekju- skattslög hafa aldrei skilgreint tekjuhug- takið þannig, að tekjur af raunverulegu verðbólgubraski hafi komið til skatt- lagningar, og það er heldur ekki gert í umræddum bráðabirgðalögum. Röksemdir fyrir háum tekjusköttum, sem mótuðust fyrir mörgum áratugum síðan, og skatt- píningarmenn halda enn á lofti, eru við núverandi þjóðfélagsaðstæður orðnar argasta tímaskekkja. En hver er þá sá hópur afbrotamanna, sem ætlað er að sæta -upptöku tekna samkvæmt hinum nýju lögum? Það mun vera 12.000 — 14.000 manna hópur, sem skipaður er þeim, sem mestar tekjur höfðu kárinu 1977 samkvæmt þeim gögnum, ^send voru skattyfirvöldum í upphafi irs. Ljóst er, að það þarf meira en kjur samkvæmt framtölum til að þennan hóp útvaldra. En mikið væri æskilegt að fá nánari upp- jJýsBlgar um þennan hóp og tilurð þeirra Ina, sem nú á að gera upptækar. Mín Innfæring er sú, að þá kæmi í ljós, að essi hópur er fyrst og fremst samsettur af mönnum, sem vegna menntunar, dugnaöar og starfsreynslu hafa meira en meðaltekjur fyrir venjulega dagvinnu sína, en haf&^vo margir til viðbótar lagt á sig veruiega liukavinnu af ýmsum ástæð- um einsjog afccengt er í þjóðfélagi okkar. ler aukavinna að mörgu leyti |n í mörgum tilvikum þarf á henni að halda og ein- táir hafa oft eðlilega þörf fyrir Jrnar um lengri eða skemmri linnsta kosti þarf ekki að eyða því, hversu fráleitt og óverj- er, að tekjur, sem menn afla itunar sinnar, dugnaðar, í|ug vilja til að vinna í þágu Öton vcnjulegs vinnutíma, Ihöldlaðar sem glæpur gegn m ja svipaða meðferð éða landhelgfcþrot. Skattsvikin Allir \lta/4iö skattsvik eru alvarleg þjóðaemeinsemd bæði hér á landi og í mþ^guj^%)ðrum löndum. Kannski eru skattsvlk^tejlvarlegasta þjóðarmeinsemd Því miður er enginn vafi ífþví, að'áú nM%fmd mun halda áfram að J^æiðast úU'TratefÍjóðarlíkamann, ef ekki 'verður slakaö á skattpíningarstefnunni. Þótt umfang skattsvika verði ekki áætlaó. xneð nákvæmum hætti, eru til aðferðir, sem nota má til allgóðrar áa-tluhar í þessu efni. Nýleg áætlun í Noregi bendir til, að 10—11% af þjóðar- Jepunum sé svikið undan skatti þar í landi ratt fyrir öflugt skattaeftirlit. Því miður verður að ætla, að þetta hlutfall sé sízt lægp^ér á landi. ^SiRtsvik, sem næmu 10% af þjóðar- tekjunum mundu þýða, að um 35 milljörð- um króna hefði verið skotið undan skattlagningu hér á landi á árinu 1977. Kannski er mönnum hætt að blöskra, en þessi tala er það há, að maður trúir henni varla. í þessu sambandi verður svo að hafa ríkt í huga, að mjög stór hluti hinna skattsviknu tekna, ætti áreiðanlega að lenda í hæstu skattprósenturÞet.ta þýðir, lið'-fekjutap opinberra aðila vegna skatt- ■ svikanna gæti á yfirstandandi gjaldári hæglega legið á bilinu 15—20 milljarðar kr.! Það mætti leysa heilmikinn „efna- hagsvanda" með þeirri fjárhæð! .y, Þegar framangreiht ástand skattamál- anna er ha|t í huga, getur maður ekki annað en leitt hugann að því, hvort þeir, sem að hinni nýju skattheimtu stóðu, hafi virkilega haft jafngóða samvizku í skatt- lagningarstörfum sínum og ætla maetti af því, sem kemur fram í nýbirtri greinar- gerð frá ríkisstjórninni, en þar segir m.a.: „Leitazt hefur verið við að leggja hina nýju skatta einungis á þá, sem ætla má að hafi mest gjaldþol og hæstar tekjur bera úr býtum.“ Nú verður að snúast ti/ varnar!

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.