Morgunblaðið - 26.10.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1978
Matthias Bjarnason:
Samstarf
um fiskvernd æskilegt
Tvcir fv. ráðherrar tóku þátt í
umræðum um tilliÍKur varðandi
hafréttarmál í Sameinuðu þingi í
fyrradaK. Matthías Bjarnason. fv.
sjávarútveRsráðherra. sem er
meðflutninjísmaður að þeim. ok
Einar Ágústsson. fv. utanríkis-
ráðherra. Efnisatriði úr ræðum
þeirra verða stuttlega rakin hér á
eftir.
íslenzkir hagsmunir
í fyrirrúmi
Matthías Bjarnason (S) gerði
stuttlega grein fyrir efnisatriðum
tillagnanna þriggja, er varða
íslenzk hagsmunasvið í hafréttar-
málum. Hann sagði að heppilegt
hefði þótt á þeim tíma, er
reglugerð var gefin út um útfærslu
fiskveiðilögsögu í 200 sjómílur, að
miða fyrst um sinn við miðlínu
milli íslands og Jan Mayen, án
þess að afsala í nokkru óskoruðum
rétti til 200 mílnanna. Nú væru
breyttar aðstæður og rétt að setja
fram í fullri alvöru frekari kröfur.
í drögum að hafréttarsáttmála er
gerður greinarmunur á klettum og
óbyggðum eyjum annars vegar og
þjóðlöndum hins vegar, varðandi
útfærslu og nýtingu fiskveiðilög-
sögu. Jan Mayen er óbyggð eyja
hvað snertir nýtingu fiskveiðilög-
sögu.
Þá vék MBj að klettinum
Rockall (Rokkurinn), sem Bretar
viláu miða hafréttarkröfur við.
Hann sagði það rétt hjá utanríkis-
ráðherra (sjá ræðu hans í Mbl. í
dag) að Bretar viðurkenndu í
Einar Ágústsson
Óslóarsamkomulagi fiskveiðilög-
sögu okkar, skv. reglugerð útgef-
inni 15/17 ‘75, sem að sjálfsögðu
tæki ekki mið af þessum kletti. —
í þingsál. okkar sjálfstæðismanna
eru einmitt sett fram þau sjónar-
mið að Bretar hafi ekki með
löglegum hætti innlimað þennan
óbyggða klett í heimsveldi sitt.
Það sem gerir það að verkum,
sagði M.Bj., að rétt er að hraða
samningum við Norðmenn um
fiskveiðiréttindi og hagnýtingu
auðæfa utan 200 mílna efnahags-
lögsögu íslands í Norðurhöfum
umhverfis Jan Mayen, er m.a.
allmiklar loðnuveiðar þeirra á
þessu svæði, sem e.t.v. ganga eða
geta gengið of nærri þessum
íslenzka stofni.
Við höfum fært út landhelgina
og losað okkur við erlenda veiði-
sókn, en jafnframt þurfum við að
gera fiskverndarsamninga við
aðrar þjóðir, til að koma á
hyggilegri samvinnu og samkomu-
lagi um skynsamlega hagnýtingu
fiskstofna, sem ekki eru bundnir
við landgrunn eða lögsögu eins
ríkis. Fjallaði M.Bj. í ítarlegu máli
um ýmsa þætti þessa hagsmuna-
sviðs okkar, m.a. varðandi fisk-
stofna, er leið ættu um hafsvæði
handan miðlínu Islands og Græn-
lands. Við eigum m.a. sameigin-
legra hagsmuna að gæta varðandi
auðug karfamið og rækjumið á
Dohrnbanka.
Þær þrjár tillögur, sem sjálf-
stæðsmenn hafa nú flutt, eru
nauðsynlegar til að árétta stefnu
íslands i þessum málum sagði
M.Bj. Og að varðveita verður
samstöðu allra þingflokka í þess-
um málum. Við getum deilt um
fjölmargt. En á þessum vettvangi
á afstaða okkar að vera ein og
sterk.
Fylgjum áfram
mótaðri stefnu
Einar Ágústsson (F) rakti
stuttlega atburðarás landhelgis-
sóknar íslendinga. Nauðsynlegt
væri að varðveita þjóðareiningu í
stefnumótun og afstöðu, hér eftir
sem hingað til. Þær þrjár tillögur,
sem hér hafa verið fluttar af
þingmönnum Sjálfstæðisfl., mega
engu breyta um slíka samstöðu,
enda góðra gjalda verðar út af
fyrir sig. Þær koma heim og
saman við þá stefnu sem ftr. allra
þingflokka á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna hafa beitt
sér fyrir.
EÁg fór nokkrum orðum um
mikilvæga áfanga Óslóarsam-
komulags. Sagði hann ljóst að í
þeim samningum væri stefnu-
mörkun, sem fram kæmi í tillögum
þeim, er hér væru til umræðu. Við
höfum alltaf haldið fast á rétti
íslands til hafsvæðanna umhverfis
Jan Mayen og ég treysti því að
núv. ríkisstjórn, með forystu núv.
utanríkisráðherra, haldi áfram
mótaðri stefnu í þessu mikla
hagsmunamáli þjóðarinnar.
Samningar, sem gerðir voru við
Breta, fela í sér viðurkenningu á
rétti okkar, án fyrirvara um
Rannsókn landgrunns-
ins fagnaðarefni,
sagði Einar Ágústsson
Matthías Bjarnason
Rokkinn. Ég sé enga ástæðu til að
ætla að svo muni ekki áfram
verða.
EÁg sagðist ánægöur með það
að Alþingi ályktaði einarðlega um
rannsóknir á íslenzka landgrunn-
inu. Við værum á eftir öðrum í
slíkum rannsóknum. Minnti hann
á heimild iðnaðarráðuneytis þess
efnis að tvö erlend fyrirtæki
fengju leyfi til að hefja hér
rannsóknir, undir íslenzku eftir-
liti, en sjálfir þyrftum við að hafa
frumkvæði og stjórnun þessara
mála.
Áréttaði EÁg. nauðsyn þjóðar-
einingar í öllu er varðaði íslenzka
hagsmuni í hafréttarmálum.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S),
fyrsti flm. þriggja þingsályktunar-
tillagna um hafréttarmál, þakkaði
góðar undirtektir og tók undir með
ýmsum ræðumönnum um nauðsyn
samstöðu og einingar varðandi
þetta þýðingarmikla hagsmuna-
svið okkar.
Benedikt Gröndal, utanríkisráðherra:
Heildarlöggjöf um laiifllielpismál
Hér fer á eftir í heild ræða
Benedikts Gröndal. utanríkisráð-
herra, sem hann flutti í umraAu í
Sameinuðu þingi sl. þriðjudag um
tillögur Eyjólfs Konráðs Jónsson-
ar og fleiri þingmanna Sjálf-
staAisflokks um hafréttar- og
landhelgismál.
Næsta skref Islendinga í land-
helgisbaráttunni verður að setja
heildarlöggjöf um þau mál, eins og
ég skýrði frá á Allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna í september.
Með þeirri löggjöf er ætlunin að
færa algera lögsögu úr 4 mflum í
12 mflur. lýsa yfir 200 mflna
efnahagslögsögu sem tekur þá
einnig til mengunarlögsögu og
rannsóknarlögsögu og festa með
því heildarmynd þessara mála.
Nú hafa nokkrir háttvirtir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
fiutt þrjár þingsályktunartillögur
um landhelgismál.
Þessar þrjár tillögur fjalla um
framkvæmdaratriði þeirrar land-
helgisstefnu, sem við höfum fylgt
og fylgjum enn. Sú fyrsta snertir
auknar rannsóknir á landgrunn-
inu. Hinar tvær fjalla um smáeyj-
arnar Rockall í suðaustri og Jan
Mayen í norðri.
Hafréttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna er enn ekki lokið og
hafréttarsáttmáii ekki gerður.
Enda þótt ýmsu verði ekki haggað
héðan af svo sem 200 mílna
reglunni, eru önnur atriði enn í
deiglunni og verður að hafa fulla
gát á, að lokaafgreiðsla þeirra
verði okkur hagstæð. Þar á meðal
er 121. grein samningsdraganna,
þar sem fjallað er um landgrunn,
landhelgi og fiskveiðilögsögu við
eyjar og þá sérstaklega smáeyjar
og kletta. Einnig má nefna ákvæði
í drögunum um markalínur milli
landa, þar sem fjarlægð er minni
en 400 mílur.
Veigamikið er, að við ísiending-
ar höldum órofa samstöðu á
endaspretti landhelgismálsins,
sem mun standa í nokkur ár enn,
enda þótt vart komi til átaka til
jafns við þau, sem liðin eru. Þó
getur <irðið vandasamt að verja
200 mflurnar fyrir gagnárásum,
hafa verður fulla gát á frekari
réttindum. sem Island kann að
ölast.
Ég lít á tillögur sjálfstæðis-
manna sem hugmyndir um bar-
áttuaðferðir, og er eðlilegt. að
utanrikismálanefnd taki þær til
rækilegrar athugunar.
Eitt efnisatriði verð ég að
nefna nú þegar. Verulegur mun-
ur er á, hvcrnig fjallað er um
Rockail í einni tillögunni og Jan
Mayen í annarri. Til að forðast
misskilning verð ég að taka fram,
að ég tel ekki tímabært að
viðurkenna flokkun eyja á þessu
stigi. Fiskveiðilandhelgi ísíands
er 200 mflur í áttina til beggja
þessara eyja. Það er yfirlýst
stefna íslands.
Jan Mayen
Eyjan Jan Mayen er í 290
sjómílna fjarlægð frá íslandi. í
landhelgisreglugerðinni 15. júlí
1975 segir svo:
„Þar sem skemmra er en 400
sjómílur milli grunnlína Færeyja
og Grænlands annars vegar og
íslands hins vegar, skal fiskveiði-
landhelgi Islands takmarkast af
miðlínu. Þá skal þessari reglugerð
ekki framfylgt að svo stöddu eða
þar til annað verður ákveðið, utan
miðlínu milli grunnlína Jan Mayen
annars vegar og Islands hins
vegar.“
Með þessum fyrirvara var skap-
að „grátt svæði“ milli 200 mílna og
miðlínu gagnvart Jan Mayen, enda
var þá og er enn óvíst, hvort Jan
Mayen öðlast rétt til 200 mílna
fiskveiðilandhelgi. Norðmenn
héldu fram miðlínunni í orðsend-
ingu 1975, og er það í samræmi við
afstöðu þeirra í mjög erfiðu
deilumáli við Sovétríkin um
Barentshaf.
I síðustu drögum að hafréttar-
sáttmála er 121. grein um eyjar.
Fyrsta málsgrein skilgreinir, hvað
eyja sé. Önnur málsgrein segir, að
eyjar skuli fá landhelgi, landgrunn
og efnahagslögsögu eins og önnur
landsvæði samkvæmt sáttmálan-
um, þó með þeirri undantekningu
skv. þriðju málsgrein, að „klettar,
sem eru mönnum óbyggilegir og
hafi ekki sjálfstætt efnahagslíf,
skuli ekki fá efnahagslögsögu eða
landgrunn".
Á Jan Mayen er norsk veðurat-
hugunar- og vísindastöð, en þar
eru engir íbúar, sem lifa á gæðum
landsins og ekkert efnahagslíf.
Hins vegar er Jan Mayen meira en
klettur, hún er allstór eyja og þótti
því rétt 1975 að vera við öllu búinn
hvað niðurstöðu þessa máls snert-
ir.
En markalína fiskveiðilandhelgi
milli landa ræðst af fleiri atriðum.
Um skiptingu hafsvæða milli
nágrannaríkja segir í 1. málsgrein
74. greinar samningsdraganna, að
þar skuli fara eftir sanngirnis-
sjónarmiðum, nota miðlínu sem
við á og taka tillit til allra
aðstæðna. Samhljóða ákvæði í 84.
gr. gildir um landgrunnið.
Ríki, sem áhuga hafa á þessu
atriði á hafréttarráðstefnunni,
skiptast í tvo megin hópa. Annar
vill, að aðalreglan verði miðlína,
þar sem frávik verði aöeins
heimiluð í sérstökum tilvikum,
hinn að skipting fari fyrst og
fremst eftir sanngjörnum grund-
vallaratriðum. Núverandi ákvæði
samningsdraganna er af mörgum
talið hagstæðari síðari hópnum.
Hvað sem verður ofan á í þessu
efni mælir margt gegn miðlínu að
því er snertir svæðið milli Jan
Mayen og Islands, ef svo fer að Jan
Mayen telst eiga rétt á 200 mílum.
Þar má nefna fjarlægð eyjarinnar
frá meginlandi Noregs, efnahags-
þarfir Islendinga, samanburður á
stærð Jan Mayen og Islands, svo
og að Jan Mayen er tæplega
byggileg.
Það er hverju mannsbarni Ijóst
á íslandi, að hagsmunir okkar á
Jan Mayen svæðinu snerta síldar-
og loðnustofna, sem hafa veiga-
mikil áhrif á afkomu þjóðar okkar.
Af þeim sökum er eðlilegt, áð
hafið verði náið samstarf milli
Islendinga og Norðmanna um
rannsóknir á þessum stofnum, og
e^u horfur á að svo verði innan
skamms, hvað sem líður hinum
flóknu, lagalegu hliðum málsins,
sem ég hef dregið fram.
Svæðið milli Islands og Jan
Mayen er aðeins geiri af hafinu
umhverfis eyna. Getur skipt okkur
miklu máli í framtíðinni, hvort
hafið umhverfis aðra hluta eyjar-
innar verður innan norskrar fisk-
veiðilandhelgi eða opið hafsvæði,
þar sem allir mega veiða. Ef svo
færi, þyrftum við Islendingar að
kanna allar hugsanlegar leiðir til
að gera kröfu til forréttinda um
veiðar, þar sem við erum strand-
ríki, sem er háð fiskveiðum, en það
kynni að reynast torsótt mál. Þó
eru í drögum hafréttarsáttmálans
ákvæði um fiskveiðar á úthafinu,
utan 200 mílna allra strandríkja.
Þar er öllum heimilt að veiða, en
taka ber þó tillit til hagsmuna
strandríkja, og gert er ráð fyrir, að
ríki hafi samvinnu um að vernda
fiskstofna í úthafinu. Um fiski-
stofna er ganga milli fiskveiði-
lögsögu samliggjandi ríkja eru
Benedikt Gröndal
Ræða í Sameinuðu þingi