Morgunblaðið - 26.10.1978, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1978
Geir Hallgrímsson 1 ræðu á Alþingi í gær:
Aðgerðir ríkisstjórnar hafa
mistekizt í meginatriðum
— þær hafa engan vanda leyst, heldur aukið á hann
GEIR Hallgrímsson, íorm. Sj41fst.fl.,- krafðist þess á
Alþingi í gær, að viðkomandi þingnefnd athugaði
rækilega breytingar og jafnvel niðurfellingu á ákv. frv.
um kjaramál (til staðfestingar á bráðabirgðalögum), er
fjölluðu um eignaskattsauka og afturvirkan tekjuskatt.
Jafnframt mótmælti hann harðlega hækkun tímabund-
ins vörugjalds og sjónhverfingum stjórnvalda með
kaupgjaldsvísitölu. Taldi hann aðgerðir þessar auka á en
ekki leysa aðsteðjandi efnahags- og verðbólguvanda.
Þetta kom fram í svari hans við framsögu ólafs
Jóhannessonar forsætisráðherra, er mælti fyrir frv. í
neðri deild Alþingis.
Gerir vonda
stöðu verri
Geir IlalÍKrímsson (S) sagði að
framkomið frv. og bráðabirgðalög
ríkisstjórnarinnar í heild skoðuð
væru ekki til þess fallin aö leysa
aðsteðjandi vanda, heldur ykju
þau á hann og gerðu hann
illleysanlegri, þegar til lengri tíma
væri litið.
Mesta glamuryrði og stærsta
kosningaloforð íslenzkra stjórn-
mála fyrr og síðar: „Samningarnir
í gildi", væri svikið og hefðu þegar
komið fram mótmæli frá hags-
munahópum og yfirlýsingar um
gagnráðstafanir. Vinnufriður, sem
væri markmið þessara ráðstafana,
væri því engan veginn gefinn. Að
því marki sem samningar væru
settir í gildi skal það háð því, skv.
3. gr. frv., að grunnlaun og
tilhögun verðbóta á laun haldist
óbreytt, þ.e. hækki ekki tiltekinn
tíma. Að vísu er sagt að þetta
ákvæði eigi ekki að skerða
samningsrétt. Ástæða er til að
spyrja, hvort samhliða þessu frv.
gildi óskertur réttur aðila vinnu-
markaðar um verkföll og verk-
bönn.
í Ijósi þeirra takmarkana og
vanefnda á fyrirheitinu á
samningana i gildi er vert að
minna á staðhæfingar fyrrv.
stjórnarandstæðinga, þess efnis,
að launakostnaður hafi ekki áhrií
á rekstrargrundvöll atvinnuvegs
eða verðbólguvöxt. Þá var ekk
sagt að ef samningar færu í gild
yrði grunnkaup að vera óbreytt í
heilt ár.
Endurskoðun
vísitölukerfis
Taka má undir þá staðhæfingu
sumra stjórnarflokka nú, að nauð-
syn beri til að endurskoða gildandi
vísitölukerfi. En er samstaða um
þá endurskoðun með ríkisstjórnar-
flokkunum? Alþýðubandalagið
virðist ekki á þeim buxum, þrátt
fyrir nokkurra missera yfirlýsingu
Lúðvíks Jósepssonar um að kaup-
gjald megi ekki æða upp á eftir
vísitölu. Framsóknarfl. og Alþýðu-
fl. virðast vilja draga úr víxlhækk-
unum verðlags og kaups, m.a. með
því að kaup fylgi ekki framvegis
jafn sjálfkrafa eða jafnfljótt
verðlagi og nú er.
Sjálfstæðismenn eru fylgjandi
Geir Hallgrímsson
endurskoðun kaupgjaldsvísitöl-
unnar. Þeir vilja stefna að stöðug-
leika kaups og kaupgildis krón-
unnar og tryggja launþegum eins
hátt kaup og þjóðarbúskapurinn
og rekstrargrundvöllur atvinnu-
veganna frekast þolir, m.a. með
viðmiðun við þjóðhagsvísitölu. í
dag er vísitalan hið falska hljóð-
færi, sem stjórnvöld spila á, með
alls konar fikti í vísitölugrundvelli
(s.s. niðurgreiðslum vara sem véga
þungt í vísitölu en hafa minni
áhrif á útgjöld almennings og
hækkun vörugjalds á vörum, sem
vega létt í vísitölu en þyngra í
heimilisútgjöldum, til að halda
verðbótum launa niðri. Aldrei er
gengið lengra á vísitöluleiknum en
þegar Alþýðubandalagið er í
stjórn, sbr. reynsluna frá 1973.
Niðurgreiðslusjónhverfingin er
fólgin í því að velta verðbólgu-
vandanum yfir á ríkissjóðinn, eins
og forsætisráðfierra hefur orðað
það.
í þessu sambandi er rétt að
ítreka, að bætur almanna trygg-
inga þurfa að fylgja launaþróun í
landinu. Fyrrverandi ríkisstjórn
festi þá reglu í sessi, enda hafa
bætur þeirra aldrei hækkað meira
en í hennar tíð, hvorki fyrr né
síðar á sambærilegu tímabili.
Niðurgreiðslur
Vissulega getur niðurgreiðsla
vöru átt rétt á sér að vissu marki.
Þær mega þó ekki færa um of úr
lagi eftirspurn, þannig að hafi
óeðlileg áhrif á sölumöguleika
annarrar framleiðslu. Og þær
mega ekki leiða til halla á
ríkisbúskapnum (ríkissjóði). Nið-
urgreiðslur landbúnaðarafurða
mega t.d. ekki fara fram úr því
sem nemur dreifarkostnaði bú-
vöru. Það eru í senn hagsmunir
bænda og neytenda að verðsveiflur
á búvöru séu ekki of tíðar.
Staðreyndin er nú sú að auknar
niðurgreiðslur valda verulegum
halla á ríkissjóði í ár. Ráðherrar
hafa að vísu fundið „ráð“ við
þessum vanda. Þeir lengja viðmið-
unartímann eða árið úr 12 mánuð-
um í 16. Á þeim tíma á ríkissjóðs-
jöfnuður að nást. Eftir er að sjá —
í síöbúnu fjárlagafrumvarpi, hve-
nær sem það kemur fram, og á
afgreiðslu þess — hvern veg
ríkisstjórninni tekst að ná upp
þessa árs halla á næsta ári,
samfara líklegum útgjaldaauka
þá. Hér er enn eitt dæmið um það,
hvernig vandinn er aukinn áður en
reynt er að leysa hann.
Það að fella niður söluskatt af
tilteknum vörum, s.s. kjöti, hefur
oft verið til umræðu á Alþingi, og
þá um leið að lækka niðurgreiðslur
á þeirri vöru, enda sýnist fljótt á
litið það eitt gerast, að sama
fjárhæðin er færð út og inn í
ríkisbúskapnum. í tíð 3ja fv.
ríkisstjórna hefur þetta þó strand-
að m.a. á því, að sérfræðingar
töldu innheimtu söluskatts þeim
mun erfiðari í framkvæmd sem
fleiri undantekningar væru frá
greiðslu hans.
Heilbrigð verð-
myndun eða höft
Naumast getur talizt eðlilegt að
ríkisstjórnir fjalli um verðlags-
mál, eins og nú er gert, hvort leyfa
skuli þessa vöruverðshækkunina
eða hina. Eðlileg verðmyndun
hefur fyrir löngu verið tekin upp í
öllum okkar viðskipta- og ná-
grannalöndum. Eitt af síðustu
verkum fyrri ríkisstjórnar var að
samþykkja nýja verðlagslöggjöf,
þar sem m.a. var gert ráð fyrir
frjálsari verðmyndun, þar sem
næg samkeppni væri fyrir hendi. í
þessu frv. er gert ráð fyrir að
fresta þessu ákvæði en halda
höftunum áfram, sem engin þjóð
önnur viðhefur.
I þessu sambandi má minna á
yfirlýsingar SIS um hag sam-
vinnuverzlunar. Hún sé naumast
fær um að gegna hlutverki sínu að
óbreyttum verðlagningarákvæð-
um. Samfara gengislækkunum, í
tvígang á þessu ári, hafa verðlagn-
ingarákvæði verið þrengd. í þessu
sambandi vildi ég og skjóta inn
fyrirspurn til forsætisráðherra,
hvort heimild í 5. mgr. 7. gr. um
lækkun á verði og þjónustu hafi
verið nýtt.
Hin síðari
skatt-
lagning fólks
og fyrirtækja
Nú er ljóst að eignaskattsauki
ríkisstjórnarinnar hefur bitnað
mjög illa á fjölmörgum ellilífeyris-
þegum. Á sama tíma er ljóst að
hann hefur ekki náð til svokall-
aðra „verðbólgubraskara", sem
kunna lagið á því að skulda sem
samsvarar bókfærðu mati eigna.
Ellilífeyrisþegi, sem á langri
starfsævi hefur eignast skuldlausa
eða skuldlitla húseign, en hefur
ekki eða litlar tekjur umfram
ellilífeyri, hefur hins vegar í
mörgum tilfellum fengið lítt við-
ráðanlegan aukaskatt. Nauðsyn-
legt er að viðkomandi þingnefnd
endurskoði þetta ákvæði sérstak-
lega, geri þar æskilegar breytingar
til að koma í Veg fyrir augljóst
ranglæti, og felli helzt eigna-
skattsaukann niður.
Eignaskattsauki fyrirtækja
dregur úr eða rýrir eiginfjárstöðu
þeirra, sem aftur eykur á eftir-
spurn þeirra eftir lánsfjármagni
og fjármagnsspennu, er ekki er
heppileg leið í viðnámi gegn
verðbólgu.
Tekjuskattsaukinn er og rang-
látur. Allur þorri fólks hefur gert
ráðstafanir í fjármálum eða mun-
um sínum, fjárfestingu og annarri
eyðslu, miðað við tekjur og gild-
andi skattalög. Tekjuskattsauki
sem kemur eftir á, á síðasta
fjórðungi árs, eftir að fólk og
fyrirtæki hefur ráðstafað fjár-
munum sínum, í trausti á gildandi
lög í landipu, er siðferðilega
rangur. Hann er og lagalega
vafasamur, og má í því^fni vísa til
umsagnar starfandi lagaprófess-
ors. Gengislækkun, sem gerð var
útflutningsatvinnuvegum til
styrktar, er og tekin aftur í
skattlagningu, sem á ný skapar
þrýsting til frekari gengisfelling-
ar.
Vörugjaldið
hækkað
Tímabundið vörugjald er veru-
lega hækkað á tiltekna vöruflokka.
Fellur það á ýmsa vöruflokka sem
hæpið er að draga í dilk sem lúxus,
svo sem dæmi eru fram komin um.
I fjárlagafrumvarpi, eins og það lá
fyrir í drögum frá fyrri stjórn, var
gert ráð fyrir lækkun vörugjalds
úr 16% í 13%. Núverandi ríkis-
stjórn gengur í þveröfuga átt. Með
þessu er valfrelsi neytenda minnk-
að. Eftirspurn beint í ákveðna
farvegi. Þetta þrýstir m.a. á fólk
að kaupa frekar vöru erlendis en
hér heima, þar sem sköttun hefur
fært verðlag svo upp sem raun ber
vitni um. Sérstakt, gjald á ferða-
gjaldeyri vegur ekki hér á móti,
auk þess sem það brýtur i bága við
samninga okkar út á við. Með
þessum gjörðum er ekki verið að
rjúfa vítahring verðbólgu, heldur
auka á vandann.
Aðgerðirnar hafa
misheppnast
Fyrir liggur nú að kaupgjalds-
vísitala 1. desember n.k. muni
hækka um 10 til 12%, þrátt fyrir
vísitöluleik og niðurgreiðslur rík-
isstjórnarinnar. Aðgerðir stjórn-
arinnar hafa því lítinn sem engan
árangur borið. Þær hafa mistekizt
í meginatriðum. Þær hafa engan
vanda leyst, heldur aukið á hann.
Eftir er svo að sjá hver samstaða
verður um framhaldið í stjórnar-
herbúðunum.
Þingstörfin í gær:
Lífeyrissjóð-
ur íslands
— Vísitalan, smjörlíkið og gosdrykkirnir
Guðmundur H. Garð-
arsson (S) mælti í gær, í
efri deild Alþingis, fyrir
frv. til laga um Lífeyris-
sjóði íslands, sem skýrt
var efnislega frá á bak-
síðu Mbl. í gær. Frum-
varp þetta, sem er tví-
mælalaust eitt af stærri
málum er þingið hefur
fengið til meðferðar, er
mjög vel úr garði gert og
því fylgir mjög ítarleg
greinargerð. Framsögn
GHG verða gerð nánar
skil á þingsíðu Mbl.
síðar.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
mælti og í efri deild fyrir frv. til
laga um happdrættislán vegna
framkvæmda við Norðurveg og
Austurveg. Kaflar úr framsögu
hans eru birtir hér á þingsíðu
Mbl. í dag.
í neðri deild mælti Tómas
Árnason fjármálaráðherra fyr-
ir frumv. um tímabundið vöru-
gjald. Er þar um að ræða frv. til
staðfestingar á bráðabirgðalög-
um um hækkun vörugjalds á
tilteknum vöruflokkum. Ólafur
Jóhannesson forsætisráðherra
mælti fyrir frumvarpi um
kjaramál, sem einnig er til
staðfestingar á bráðabr.lögum
um sama efni. Flutti ráðherra
langa og yfirgripsmikla ræðu en
Geir Ilallgrimsson, form. Sjálf-
stæðisfl., talaði af hálfu stjórn-
arandstöðunnar og eru efnisatr-
iði úr ræðu hans rakin á
þingsíðu í dag.
Þá talaði Svavar Gestsson
viðskiptaráðherra fyrir frv. um
verðlag, þ.e. frestun ákvæðis í
nýjum verðlagslögum, sem gerir
ráð fyrir frjálsri verðmyndum,
þar sem samkeppni er næg.
Ilalldór Blöndal (S) gagn-
rýndi efnisatriði þessa frum-
varps. Vakti hann athygli á því
ástandi, sem nú væri að skapast,
m.a. lokun smjörlíkisgerðá og
gosdrykkjaverksmiðja. Spurði
hann, hvort það samræmdist
íslenzkri stjórnarskrá að banna
mönnum að framleiða vöru á
Guðmundur H. Garðarsson.
sannanlegu kostnaðarverði. Hér
væri vegið að rekstrargrundvelli
iðnaðarfyrirtækja. Spurði hann
ráðherra, hvort verið væri að
bíða eftir því með eðlilegar
hækkanir, að þær næðu ekki inn
í kaupgjaldsvísitölu, sem miðuð
yrði við 1. nóv. en gilti síðan
fram í tímann. Fulltrúar verka-
iýðsfélaga í verðlagsnefnd,
hefðu fallist á þessa hækkun
tímanléga, með það í huga, að
hún kæmi inn í vísitöluna.
Spurði hann og, hvort verð
innfluttrar vöru af þessu tagi
yrði tekið í vísitölu, þar sem sú
innlenda væri upp urin.
Ráðherra svaraði því til að
mál þessi yrðu rædd í ríkis-
stjórn á morgun eða nk. þriðju-
dag. Utreikningur vísitölu væri
ekki verk viðskiptaráðuneytis
heldur kaupgjaldsnefndar.