Morgunblaðið - 26.10.1978, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1978
27
Eyjólfur Konráð Jónsson:
Innlend lántaka til að ljúka
Norður- og Austurvegi
— 2000 m.kr. árlegt happ-
drættislán næstu 4 árin
Eyjólfur Konráð Jónsson (S) mælti í gær fyrir
frumvarpi til laga um happdrættislán ríkissjóðs, f.h.
Vegasjóðs, vegna framkvæmda við Norðurveg og
Austurveg. Gert er ráð fyrir 2000 m. kr. árlegri lántöku
innanlands, í happdrættisformi, til ljúka þessu
vegaverkefni á næstu fjórum árum.
EKJ sagði m.a.:
Þegar lögin um happdrættislán
vegna Norðurvegar og Austurveg-
ar voru samþykkt vorið 1975,
markaði Alþingi mikilvæga stefnu
í samgöngumálum þjóðarinnar,
enda náðist víðtæk samstaða um
þá stefnumörkun. Með þessari
löggjöf ákvað Alþingi að hraða
gerð aðalvega landsins, stefna að
góðvegakerfi. Megináherzlan yrði
lögð á að fullgera veginn milli
Akureyrar og Reykjavíkur, en
samhliða yrði stórátak gert til að
bæta Austurveg, allt til Egils-
staða.
Lögin gerðu ráð fyrir því, að
2000 milljónir króna yrðu boðnar
út í happdrættisskuldabréfum í
þessum tilgangi næstu fjögur árin
og kæmi það fé til viðbótar því
fjármagni, sem til þessara vega
væri veitt á vegaáætlun. Ef
sæmilega stöðugt verðlag hefði
verið og lögunum framfylgt út í
æsar, væri þessu verkefni nú um
það bil að ljúka. Hinsvegar fór svo,
I illu heilli, að lögin um Norðurveg
og Austurveg hafa fram til þessa
ekki náð nema takmörkuðum
árangri. Ber þar margt til.
í fyrsta lagi hefur hin geigvæn-
lega verðbólga skert þetta fjár-
magn eins og annað. I öðru lagi
voru framlög til verklegra fram-
kvæmda skorin niður í sambandi
við viðnám gegn verðbólgu og þá
klipið af framlögum til þessara
megin vega. í þriðja lagi var kapp
lagt á gerð Borgarfjarðarbrúar
nokkrum árum of snemma og í
fjórða og versta lagi lét Alþingi sig
hafa það að brjóta landsins lög
með því að samþykkja vega-
áætlanir, sem gengu í blóra við
lögin um Norðurveg og Austurveg,
þótt þingmenn allir ættu að vita,
að lögum er ekki unnt að breyta
með þingsályktunum.
Samgöngumálaráðherra í fyrr-
verandi ríkisstjórn og síðan ríkis-
stjórnin í heild gáfu yfirlýsingar
um það, að þrátt fyrir þessi tiltæki
yrði tilgangi laganna náð, en
nokkru síðar en áætlað hefði verið.
Þeirri ríkisstjórn entist þó ekki
Eyjólfur K. Jónsson.
aldur til að uppfylla það fyrirheit,
og er málið því enn í höndum
Alþingis.
Auðvitað er mér fullljóst að
menn getur greint á um leiðir til
fjármögnunar, þótt þeir séu sam-
mála um nauðsyn framkvæmda.
Skattheimtubrjálæðið í þessu
landi er nú orðið með þeim hætti
að meira þola menn ekki, hvorki
beina né óbeina skatta og raunar
er ég þess fullviss, að senn muni
fólk segja: hingað og ekki lengra
og síðan: Spörkum þessu kerfi öllu
út í hafsauga. Auknir skattar,
hvort heldur er á umferð eða
annað eru því ekki í myndinni að
mínum dómi til að framkvæma
það verkefni, sem þó verður að ná
fram að ganga.
Þá er nefnd sú auðvelda leið að
taka stórfelld lán erlendis, allt þar
til lánstraust er þorrið og óðaverð-
bólgan situr hér ein við völd, eins
og mér sýnist raunar að sé á næsta
leiti.
Nú hef ég síður en svo neina
fordóma gagnvart hóflegum er-
lendum lántökum til arðvænlegra
framkvæmda — og það er gerð
góðveganna sannarlega, kannski
arðvænlegri en flest annað. Eg
mundi t.d. vera því meðmæltur, að
erlent lán yrði tekið til $ð ljúka
gerð Borgarfjarðarbrúar. Úr því
að ráðist var í hana of snemma er
ekki um annað að ræða en að ljúka
henni sem fyrst og koma í veg
fyrir að sú framkvæmd taki meira
og minna fjármagn frá allri
annarri vegagerð.
Síðan ræddi EKJ möguleika
erlendrar fjáröflunar til vega-
framkvæmda, sem hann sagði vel
athugandi t.d. til Borgarfj.-brúar,
svo hún dragi ekki fjármagn frá
almennum vegaframkvæmdum, og
fleiri þætti og hliðar þessa máls. I
lok ræðu sinnar sagði hann:
Verkefni það, sem hér er miðað
við að leysa á 4 árum er auðvitað
miklu stærra en svo, að happ-
drættislánið eitt nægi. Norðurveg-
ur fullgerður mun líklega kosta
nálægt 20 milljörðum, að Borgar-
fjarðarbrú undanskilinni, enda
hér gert ráð fyrir að fjármagna
hana með erlendu lánsfé. Hlutur
Norðurvegar í happdrættisfénu
yrði 5.333 milljónir eða nálægt
fjórðungi heildarkostnaðar. Við
eðlilegar aðstæður ætti fé á
vegaáætlun að nægja til að
markinu yrði náð, ef ekki á 4 árum
þá væntanlega 5 árum. En nánari
grein verður fyrir þessu gerð í
umræðum um þingsályktun þá,
sem áður er getið um, að nokkrir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
flytji.
Um það má lengi deila, hvaða
fjárveitingar til vegamála eigi að
sitja í fyrirrúmi. Um hitt verður
ekki deilt, að gerð‘ aðalvega
landsins er eitt brýnasta byggða-
málið, bæði vegna lækkaðs flutn-
ingskostnaðar og margháttaðs
annars hagræðis. Þetta er stórmál,
og það verður fram að ganga.
Að lokinni framsögu EKJ tóku
til máls Alexander Stefánsson (F),
Helgi F. Seljan (Abl) og Jón
Helgason (F) og tóku jákvætt í
meginefni frumvarpsins. EKJ
þakkaði síðan góðar undirtektir og
kvaðst reiðubúinn að ræða hugs-
anlegar breytingar á frv., t.d.
varðandi hækkun fjármagnsöflun-
ar.
Alþingi ein málstofa:
Kostir og gallar
Finnur Torfi Stefánsson (A)
mælti nýverið fyrir frumvarpi
til laga um breytingu á stjórn-
arskrá, þ.e. um niðurfcllingu
deildaskiptingar og eina mál-
stofu Aiþingis. í máii si'nu
rakti hann sögu og starfshætti
þingsins frá því að það var
fyrst endurreist sem ráðgjafar-
þing og síðan scm löggjafar-
þing. Sagði hann Alþingi nú í
raun þrjár málstofur. Störf
Alþingis myndu ódýrari og
einfaldari f einni málstofu.
Breytt nefndaskipan myndi
hafa mikla þýðingu og stuðla
að betra starfi. Veigamikil
röksemd fyrir afnámi deilda-
skiptingar væri áhrif hennar á
meirihlutavaid og ríkisstjórn.
Til þess að rikisstjórn hefði
meirihluta í báðum deildum
þyrfti hún að styðjast við 32
þingm. eða 53,3%.
Gallar og kostir
einnar málstoíu
Lúðvík Jósepsson (Abl) sagði
að breytt skipan Alþingis, nið-
urlagning deildaskipunar og ein
málstofa Alþingis kæmi fylli-
lega til greina, en menn verði þá
að gera sér fyrirfram fulla grein
fyrir afleiðingum breytingar-
innar, göllum sem kostum. Það
er rökvilla að mínum dómi að
núv. skipan tefji þingstörf, sagði
hann. — Ef öll mál yrðu flutt
inn í eina málstofu, þá myndi
Alþingi afkasta miklum mun
minna en það gerir í dag, það
myndi sitja verulega lengur, ef
það ætti að komast yfir hliðstæð
verkefni, og það myndi kosta
miklu meira. Þetta sýnir reynsl-
an okkur af vaxandi störfum
Sameinaðs þings.
Ef öll þingmál væru í einni
málstofu, þyrftum við að axla
það sam slíkri breytingu hefur
fylgt annars staðar, þ.e. að
leggja niður tiltölulega frjáls-
legar umræður sem nú tíðkast í
allra áheyrn. Ræðutími hvers og
eins þingmanns yrði verulega
takmarkaður, jafnvei bundinn
við fáar mínútur, eins og víða er
gert.
Þessi breyting kallar og á
tiltölulega stórar þingnefndir.
Jafnvel 15—17 manna nefndir.
Þá fer nú að hendast á munum
með skipan efri deildar, þar sem
nú eru 20 þm.
Höfuðgallar núv. skipulags
eru þeir að ekki er hægt að
mynda meirihlutastjórn með
minna en 32 þm., og hægt er að
stöðva, jafnvel fella mál í efri
deilda með 1/6 þingmanna. En
það er hægt að leiðrétta þessa
galla án þess að leggja niður
þingdeildir. Alþingi gæti t.d.
unnið í tveimur jafnfjölmennum
deildum — og viðhaldið því
lýðræði, sem felst í tiltölulega
frjálsum umræðum í þinginu.
Þeir, sem vilja taka upp eina
málstofu, verða jafnframt að
gera grein fyrir því, hvernig
þingstörfum verði breytt að
öðru leyti, sem óhjákvæmilegt
verður. Eðlilegt er að þessi mál
verði öll skoðuð vel í hinni nýju
stjórnarskrárnefnd, í samræmi
við samkomulag þingflokka og
samþykkt Alþingis þar um.
Ræðutími
misnotaður
Benedikt Gröndai (A) sagði
það rétt hjá L.Jó., að ekki væri
hyggilegt að rjúka til og sam-
þykkja þetta frv. Það væri fyrst
og fremst lagt fram til að leggja
áherzlu á mikilvægt atriði, sem
kæmi til kasta nefndar um
endurskoðun stjórnarskrár á
tilteknum tíma. Benedikt Grön-
dal sagði núverandi nefndaskip-
an Alþingis óvirka. Kerfið í
heild væri óvirkt. Hann sagði og
rétt að horfast í augu við þá
staðreynd að ræðufrelsi á Al-
þingi hefði verið herfilega mis-
notað. Hér ætti að vera hægt að
breyta til á þann veg að full
lýðræðisleg sæmd væri viðhöfð.
B.Gr. sagði deildarskipting-
una fjötur um fót heilbrigðum
stjórnarháttum og eðlilegum
stjórnarmyndunum. Hann lagði
og áherzlu á að Alþingi ætti að
vera ein málstofa, ei^is og það
hafi verið á dögum Jóns Sig-
urðssonar, og eins og þing
starfaði í flestum nágranna-
löndum okkar.
- Ný þingmál - Ný þingmál -
Utanríkismálanemd
rannsaki mengun-
arhættu umhverfis
yallarsvæðið
Verndun og könnun
Breiðafjarðar
Friðjón Þórðarson (S) flytur
tillögu til þingsályktunar um könnun
og verndun á lífríki Breiðafjarðar.
Samkvæmt tillögunni skal ríkis-
stjórnin beita sér fyrir könnun á
fjölþættu lífríki Breiðafjarðar og
verndun þess, eftir því sem þurfa
þyki, í samráði við heimamenn og
náttúruverndarsamtök. Tillögunni
fylgir löng og ítarleg greinargerð,
sem lýsir náttúru og nytjum þessa
svæðis, láðs og lagar, nauðsyn
náttúruverndar og jafnvel friðunar
(sbr. lög um friðun Mývatnssveitar).
Þar er og rakin forsaga þessa máls,
allt frá því Friðjón og Sigurður
Ágústsson fluttu tillögu á Alþingi
1956 um fiskirannsóknir í Breiðafirði
og innfjörðum hans.
Slitlag
á vegi
Vilhjálmur Iljálmarsson (F) og
fjórir aðrir þingmenn Framsóknarfl.
flytja tillögu til þingsályktunar um
10 ára áætlun um að leggja bundið
slitlag á hringveginn umhverfis
landið til Vestfjarða og um Snæfells-
nes og um fjáröflun til þeirra
framkvæmda. Áætlun þessa skal
fella að hinni almennu vegaáætlun.
Suðurnesjaáætlun
Gils Guðmundsson (Abl) og Geir
Gunnarsson (Abl) endurflytja til-
lögu sína um Suðurnesjaáætlun.
Samkvæmt tillögunni skal Fram-
kvæmdastofnun ríkisins undirbúa
framkvæmda- og fjármögunaráætl-
un um alhliða atvinnuuppbyggingu á
Suðurnesjum, sem flýtt verði eftir
föngum og áfangaskýrslur gefnar út
strax og við verður komið.
I tillögugreininni er m.a. lögð
áherzla á samvinnu og skipulag um
öflun hráefnis (fisk) og vinnslu, þar
sem litið verði á Suðurnesin sem
heild; hæfilegan og nógu fjölbreytt-
an skipastól; nauðsynlega endurnýj-
un og uppbyggingu frystiiðnaðar;
sem og hugsanlegar nýjungar í tilurð
-atvinnutækifæra. Áætlunin skal
unnin í samráði við Samstarfsnefnd
sveitarfélaga á Suðurnesjum og
einstakar sveitarstjórnir og hags-
munafélög.
Varnir gegn
olíumengun í
nágrenni Kefla-
víkurflugvallar
Gunnlaugur Stefánsson (A) hefur
lagt fram tillögu til þingsályktunar
um að utanrikismálanefnd Alþingis
verði falið að rannsaka hversu mikil
mengun hefur nú þegar hlotist af
olíu í jarðvegi umhverfis Keflavíkur-
flugvöll. Athugað verði sérstaklega,
hversu mikil hætta stafar af olíu-
mengun gagnvart vatnsbólum
byggðarlaga á Suðurnesjum. Nefnd-
in kanni einnig réttarstöðu byggðar-
laga á Suðurnesjum gagnvart afleið-
ingum olíumengunar af einu eða
öðru tagi. Lögð verði áherzla á í
athugun þessari að hafa náin samráð
við stjórnir sveitarfélaga í nágrenni
við Keflavíkurflugvöll. Störfum
nefndarinnar verði hraðað.