Morgunblaðið - 21.11.1978, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1978
m þessar mundir er að koma út hjá Skjaldborg
nýstárleg bók eftir sr. Bolla Gústavsson í Laufási, en
þar birtast viðtöl hans við fjögur skáld, þá Braga
Sigurjónsson, Heiðrek Guðmundsson, Hjört Pálsson
og Kristján frá Djúpalæk. Þar að auki eru í bókinni
yfir 20 teikningar eftir sr. Bolla, en hann hefir ráðið útliti og
gerð bókarinnar að öllu leyti. Þá eru í bókinni birt nýort ljóð
eftir öll skáldin, rituð með eigin hendi þeirra.
ar til þess, að þeir urðu skáld, eru
býsna misjafnar.
— Nú má segja, að þeir séu að
nokkru leyti sprottnir úr sömu
mold eða eigi að minnsta kosti
rætur að rekja til hennar, þar sem
þeir eru annaðhvort Þingeyingar
eða ættaðir úr Þingeyjarsýslu.
Hefurðu orðið var við eitthvað
vetri. Þrír þeirra eiga heima á
Akureyri, hinn fjórði að vísu í
Reykjavík, en á alltaf sterkar
taugar hingað norður.
— Telur þú, að uppruni þeirra í
sveit og hinni gróandi náttúru hafi
glætt með þeim löngun til þess að
fást við skáldskap?
— Það er enginn efi á því. Þegar
þeir koma hingað, eru þeir allir
Fjögur skáld
í för með presti
Rætt við sr. Bolla Gtístafsson íLaufási um nýja bók
Fréttamaður Mbl. ræddi hér á
dögunum við höfundinn um bók-
ina, og fer það samtal hér á eftir.
— Hvernig kynntist þú þessum
mönnum, sr. Bolli?
— Tveir þeirra eru nú frændur
mínir, Bragi og Heiðrekur, og þá
hef ég náttúrlega þekkt frá því að
ég var barn. Kristjáni hefi ég
kynnst hér á Akuteyri, og ekki síst
af því að hann var veiðivörður við
Fnjóská og kom stundum við
heima í Laufási, þegar hann átti
leið fram hjá.Ástæðan til þess, að
kynni okkar tókust, voru þau, að
hann gaf út ljóðabók, sem heitir
„Sólin ög ég“, kom eitt sinn að
máli við mig og bað mig að
myndskreyta þá bók. Upp úr því
varð svo nokkur samvinna. Vegna
útkomu bókarinnar átti ég við
hann viðtal um svipað leyti, og það
birtist í Lesbók Morgunblaðsins.
Nú, Hjört Pálsson hef ég þekkt
síðan við vorum hér í skóla, þó að
ég sé nú svolítið eldri en hann.
Leiðir okkar lágu saman hér á
Akureyri, eftir að hann fluttist
hingað, og síðan hefur sá
kunningsskapur haldist. Þetta eru
allt skemmtilegir menn, og ritun
bókarinnar hefur verið skemmti-
legt viðfangsefni. Brugðið er upp
myndum af mönnum og umhverfi,
sérstaklega hér á Akureyri, nema
hvað Kristján talar allmikið um
Hveragerði og dvöl sína í skálda-
nýlendunni þar.
— Um hvað spjallarðu helst við
skáldin?
— Yfirleitt rekja þeir helst
bernskuminningar nema helst
Heiðrekur, hann ræðir þær
lítið.Þeir segja frá samferðafólki.
Ég reyni að grafast fyrir um það,
hvað olli því, að þeir hófu að yrkja.
Mikill hluti samtalanna er um
þeirra eigin skáldskap, þau áhrif
sem þeir hafa orðið fyrir af
mönnum og náttúru.
— Eru þeir ekki að mörgu leyti
ólíkir menn?
— Jú, þeir eru það yfirleitt, og
það kemur á daginn, að ástæðurn-
sameiginlegt með þeim, ef til vill
vegna þess arna?
— Já, það er áreiðanlegt. Þeir
eiga það sammerkt að alast upp
við svipaðar aðstæður. Þeir eru
allir fæddir í sveit og eiga bernsku
sína í sveit. Þeir eiga það líka
sameiginlegt, að leið þeirra liggur
hingað til Akureyrar, og þeir, sem
halda eitthvað áfram í skólum,
þeir stunda nám hér. Tveir þeirra
ljúka stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum á Akureyri, Bragi og
Hjörtur. Kristján er hér í skóla
einn vetur, og hann eyðir tölu-
verðu máli í að skýra frá þeim
mótaðir af bernskuslóðum sínum,
og þangað er rótanna að leita.
Þetta eru menn, sem yfirleitt
yrkja á hefðbundinn hátt og hafa
strax í bernsku kynnst hinum
forna arfi í skáldskap okkar
Islendinga.
— En svo hafa þeir allir orðið
fyrir áhrifum af nýjum hug-
mynda- og hugsjónastraumum frá
samtíðinni og bera þess menjar
líka.
— Já, já. Ég legg yfirleitt þá
spurningu fyrir þá einhvern tíma í
viðtölunum, hvað hafi helst haft
áhrif á þá og hvenær árs þeir
yrkja helst. Ég fæ svolítið misjöfn
svör við því. Ef við tökum þá hvern
um sig, má segja, að náttúra
landsins hafi mest áhrif á þá
Braga og Hjört, samskipti við
menn hafi mest áhrif á Heiðrek,
miklu fremur en náttúran, en
Kristján hefir orðið fyrir áhrifum
úr ýmsum stað, er jafnvel ekki
endilega bundinn við þennan heim.
Þó að þarna sé einn stjórnmála-
maður, þá ræðir hann ekki mikið
um stjórnmál, þ.e.a.s. Bragi. Hins
vegar talar Kristján miklu meira
um þau og er opinskár um það
uppgjör, sem átt hefur sér stað í
lífi hans á sviði stjórnmála. Það er
býsna forvitnilegt að kynnast því,
af því að hann hefur ekkert hikað
við að skipta um skoðun, þegar
honum hefur sýnst ástæða til þess.
Hann hlýðir kalli samvizkunnar,
og er alveg óhræddur við það.
— Væntanlega gera þeir þetta
allir, lifa, hugsa og yrkja í
samræmi við hugsjón sína og
sannfæringu, hafa kannski öðlast
sannfæringuna misjafnlega
snemma á ævinni.
— Já. Það er til dæmis mjög
merkilegt að kynnast reynslu
Heiðreks, vegna þess að hann elst
upp undir handarjaðri foreldra
sinna og faðir hans er þjóðfrægt
skáld og áberandi maður. Heiðrek-
ur leið fyrir það að því leyti til, að
hann gerði sér þær hugmyndir, að
börn slíkra manna ættu sér enga
framtíð sem listamenn á sama
sviði. Hann stóð í skugga föður
síns, sem hafði mjög sterk
mótunaráhrif á skoðanir barna
sinna. Þegar Heiðrekur kom t
hingað til Akureyrar, kynntist
hann ákveðnum hliðum lífsins,
sem hann hafði alls ekki vitað af
fyrr, svo sem verkalýðsbaráttunni.
Vísitölunefndinni kemur
1. des. vandinn ekkert við
— sagði Ragnar Arnalds á flokksráðsfundi
x41þýðubandalagsins á föstudag
Ragnar Arnalds mennta-
málaráðherra gerði vísi-
tölunefndina sérstaklega
að umræðuefni í ræðu sinni
á flokksráðsfundi Alþýðu-
bandalagsins á föstudags-
kvöld. Sagði hann að
nefndin væri nú hyrjuð
störf og væri þegar búin að
hugsa mikið og djúpt ef að
líkum léti. „bað er kapítuli
útaf fyrir sig,“ sagði
Ragnar. Síðan sagði
Ragnari
„Pln ég vil leggja áherslu á það,
að hún kemur ekki þessu 1.
desembermáli við. Það var aldrei
reiknað með, að þessi nefnd legði
fram tillögur, sem skiptu ein-
hverju máli í sambandi við vanda
1. desember. Þessari nefnd er
ætlað að fjalla um framtíðartil-
högun verðbóta á laun, og er þegar
komin á bólakaf í djúpspakar
hugleiðingar, en tillögur hennar
geta aldrei orðið afturvirkar.
Verðlagsþróunin eftir 1. desember
er viðfangsefni ríkisstjórnarinnar.
Ef við lítum á þessa 14% launa-
hækkun, sem á að eiga sér stað,
það fer því fjarri, að hún ein valdi
miklum vanda. Vandinn felst fyrst
og fremst í því, að í kjölfar hennar,
ef hún verður þessi, mun vafalaust
eiga sér stað 15 til 20% hækkun
fiskverðs. En fiskverðið, og þar
með afkoma frystihúsa, er einmitt
stærsti vandi efnahagskerfisins
eins og málin standa í dag. 15 til
20% hækkun fiskverðs, m.vndi
alveg vafalaust valda því, að
frvstihúsin myndu reyna á knýja
fram gengisbreytingu, eða hóta
stöðvun ella. Ég held að það sé
nokkuð ljóst, að ef þessi þróun á
sér stað, þá eru ekki miklar líkur á
því, að ríkisstjórnin nái því
markmiði sínu að ná verðbólgunni
niður í 30% á næsta ári eins og
stefnt er að. Ég held að það sé
nokkuð ljóst, að þá hjökkum við
enn um sinn í 50 til 60%. farinu. Ég
held nú líka, að ef þetta gerist, þá
geti ekki liöiö á löngu þar til
grundvöllur stjórnarsamstarfsins
er brostinn. Ég held að það sé
nokkuð Ijóst, að það er aðeins
tvennt til í þessu máli. Annað
hvort gefumst við upp á næstu
vikum og pökkum saman, og
afhendum völdin í heldur hægri
öflunum, eða finnum leið, er
verkalýðshreyfingin gæti sætt sig
við, til þess að hindra það, að þessi
kollsteypa eigi sér stað. — Þessari
síðari leið, sagði Ragnar, hlýtur
óhjákvæmilega að kosta íhlutun
ríkisvaldsins í vísitölumálinu, með
löggjöf. Sagði Ragnar, að þarna
yrði að vera um að ræða heild-
stæðar tillögur, þar sem vísitölu-
málið væri aðeins einn hluti af
mörgum.
„Þessar aðgerðir þurfa að
snerta, í fyrsta lagi fjárfestingar-
málin á þann hátt að þar sé
ákveðin stefna mörkuð, ekki
aðeins í fjárlagafrumvarpinu, um
að samdráttur verði í opinberum
framkvæmdum um allt að 12%,
heldur einnig hitt, að samdráttur
verði í fjarfestingu einkaaðila að
sama skapi. Ég held, að menn séu
sammála um, að tök á fjárfesting-
unni og nokkur samdráttur á því
sviði, sé forsenda þess að vel geti
tekist til. í öðru lagi þurfa þessar
aðgerðir að snerta skattamálin á
þann hátt, hugsanlega, að lagður
sé á fjárfestingarskattur, sem
notaður yrði sem efnahagslegt
stjórntæki. Lagt yrði veltugjald á
atvinnurekstur, og hugsanlega
skyldusparnaður á háar tekjur og
tekjur fyrirtækja. Hins vegar að
um yrði að ræða lækkun þeirra
skatta sem leggjast þungt á lágar
tekjur eða meðaltekjur, til dæmis
lækkun á sjúkratryggingagjaldi.
í þriðja lagi þyrftu þessar
aðgerðir að snerta landbúnaðar-
vöruverð, þannig að ljóst væri að
bændur ættu nokkurn hlut að
þessu máli. í fjórða lagi þyrftu
þær að snerta vaxtamálfn og þá í
samræmi við þá yfirlýsingu sem
fram kemur í samstarfssamningi
stjórnarflokkanna að vextir á
afurðar- og rekstrarlánum verði
verulega lækkaðir og í fimmta lagi
verða þessar aðgerðir að snerta
meðferð verðlagsmála, væntanlega
á þann hátt að menn setji sér að
ekki verði leyfðar verðhækkanir á
hverju þriggja mánaða tímabili
hjá einstökum fyrirtækjum eða
einkaaðila eða hinu opinbera nema
að einhverju ákveðnu vissu marki,
til dæmis um 8 til 10% “.
„Markmið þessara aðgerða,“
sagði Ragnar, „þarf að vera það, að
launahækkunin sem kemur til
frámkvæmda hinn 1. des. yrði 6 til
7%. Og þá er það megin atriði, að
það sem á vantar, til greiðslu
fullra verðbóta, sé jafnað á sem
flesta aðila efnahagslífsins. Að
ríkið leggi þar nokkuð af mörkum,
með þvj meðal annars að auka
niðurgreiðslur og hugsanlega
lækka skatta á meðaltekjur og
lágar tekjur. Atvinnurekendur
leggi þar nokkuð af mörkum, með
því að taka á sig aukna skatta, og
með því að þeim verði á lagt, að
hleypa ekki launahækkununum,
nema að talmörkuðu leyti út í
verðlag. Sjómenn og bændur
hljóta að koma þar inn í myndina,
í gegnum fiskverð og landbúnaðar-
verð, og bankakerfið í gegnum
vexti. Hlutdeild launamanna í
þessum samtvinnuðu aðgerðum,
verður hins vegar að vera það, að
meta ákveðnar aðgerðir í félags-
málum eða í öðrum hagsmuna- og
réttindamálum verkalýðshreyfing-
arinnar, til jafns við ákveðna
prósentuhækkun í launum. Þetta
er leið sem dregur verulega úr
Vandanum, og séu menn á því, að
þessi leið sé fær og hana beri að
fara, þá þurfum við að ræða hana
nánar í einstökum atriðum hér á
þessum fundi.
Réttinda- og hagsmunamál
verkalýðshreyfingarinnar, sem
einkum ber að skoða í þessu
samhengi, gæti verið af ýmsu tagi.
Ég nefni þar fátt eitt: Stórauknar
félagslegar húsbyggingar, veru-
lega aukin framlög til byggingar
dagvistunarstofnana, fæðingar-
orlof fyrir allar þær konur er á
þurfa að halda, bættur aðbúnaður
á vinnustöðum, lögfesting og
stóraukinn stuðningur við Félags-
málaskóla alþýðu, efling full-
orðinsfræðslu, og endurmenntun
starfsfólks, auknar slysatrygg-
ingar og fjölgun veikindadaga,
verðtrygging orlofsfjár. í umræð-
um um hagsmuni launamanna og
verkalýðshreyfingar, má það ekki
gleymast, að kjör almennings
mótast ekki einungis af kaup-
mætti borgaðra launa. Kjörin
mótast af möguleikum til einka-
neyslu og félagslegrar neyslu. Það
er mikil kjaraskerðing þegar
annað hjóna getur ekki unnið úti
vegna þess að pláss fyrirfinnst
ekki á leikskóla." Þá ræddi Ragnar
einnig um húsnæðismálin, og
jafnframt sagði hann, að Alþýðu-
bandalagið neyddist til þess að
láta verklegar framkvæmdir hins
opinbera minnka um allt að 12%.
Þá sagði Ragnar: Kjör vinnandi
fólks verða ekki bætt með vísitölu-
útreikningi, rætur þess liggja
miklu dýpra, það ræðst öðru
fremur af stefnumótun ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum
almennt.
Þá sagði hann ennfremur, að
brúttóskatturinn sem á var lagður
í upphafi valdaferils þessarar
ríkisstjórnar, hefði verið spor í
rétta átt, en miklu lengra þyrfti þó
að ganga á þeirri braut. „Það
vantar róttæka atlögu á þeim
frumskógi ívilnunarreglna, sem
enn eru í lögum," sagði Ragnar.
Síðar ræddi Ragnar um skatt-
lagningu á fyrirtæki, sem hann
sagði að kæmust upp með að
greiða litla eða enga skatta:
„Sé þessi ríkisstjórn ekki reiðu-
búin að sýna þessum aðilum í tvo
heimana, á hún engan tilverurétt
til frambúðar, enda ræður hún þá
aldrei við það viðfangsefni sitt að
tryggja kjör hins vinnandi manns.
En á þetta verður að reyna, ef
íhaldsöflunum og Morgunhlaðinu
tekst að hræða samstarfsflokka
okkar frá skynsamlegum og rót-
tækum aðgerðum, með endalausu
fjasi um ofsköttun og eignaupp-
töku, þá er að taka því. En það
þarf að vera Ijóst hverjir vera
ábyrgðina."