Morgunblaðið - 21.11.1978, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1978
Úlgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiösla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstrætí 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2200.00 kr. á mðnuöi innanlands.
I lausasölu 110 kr. eintakíö.
Flugslysið
á Sri Lanka
Oft er á orði haft um okkur íslendinga að við gætum rúmast við
eitt breiðstræti í stórborg eða unnið hjá einu stóru fyrirtæki
erlendis. Slíkt er fámenni okkar, en kemur þó ekki í veg fyrir, að við
erum oft svo sundurþykk og sundurleit að furðu gegnir, jafnvel þótt
við finnum sjálf, að þjóðheill krefjist samstöðu og afls okkar allra. Á
hinn bóginn sannast það á sorgarstundum, að við eigum eina sál,
þegar á reynir. Þá eykst samlyndi og styrkur eflist.
Flugslysið á Sri Lanka olli þjóðarsorg hér á landi og í Indónesíu.
Morgunblaðið vottar aðstandendum öllum, starfsfólki og stjórnend-
um Flugleiða dýpstu samúð vegna þessa hörmulega slyss.
Á örlagastundu sem þessari er vonandi að menn minnist þess, við
hversu litlu við megum sem þjóð, hve lítið þarf út af að bregða til
þess að það verði tilfinnanlegt og jafnvel óbætanlegt. Að þessu leyti
eru Flugleiðir og íslenzka þjóðin á einum og sama báti.
V erkalýðshr eyfingin
er að átta sig
Menn, sem eru villtir, fara í hring. Það er þess vegna sem þeim er
ekki við bjargandi. Hins vegar vaknar vonin, þegar þeir gera sér
þetta ljóst og greina kennileitin, sem varða veginn út úr hringnum.
Morgunblaðið dregur ekki í efa, að hin nýju viðhorf
verkalýðshreyfingarinnar nú og þá alveg sérstaklega verkalýðsleið-
toga Álþýðubandalagsins, séu af heilum huga og að vandlega
íhuguðu máli. Þessir menn hafa gert sér það ljóst, að það þarf
raunhæfar aðgerðir til þess að kveða niður verðbólgudrauginn,
aðgerðir, sem þrengja kosti manna í bili, en skapa grundvöll til
bættra lífskjara til lengri tíma litið. Það er af þeim sökum, sem þeir
eru nú til viðræðu um enn frekari skerðingu verðlagsuppbóta en
fólst í efnahagsráðstöfunum ríkisstjórnar Geirs Hallgrímssonar.
Þetta er ekki sagt verkalýðshreyfingunni til hnjóðs, heldur ber að
fagna því og þakka, þegar menn viðurkenna villu síns vegar, ekki sízt
þegar þeir gegna hinum þýðingarmestu ábyrgðarstöðum. Það hefur
ekki verið átakalaust að hverfa frá fyrirheitinu um samningana í
gildi. Á hinn bóginn verða stjórnvöld að gera sér ljóst, að
atvinnureksturinn er ekki undir það búinn að taka á sig auknar
álögur. Einungis með því að þjóðin öll færi fórnir verður
fullnaðarsigur unninn á verðbólgunni.
Morgunblaðið hefur lagt á það áherzlu, að nauðsynlegt sé að draga
úr heildarfjárfestingu í landinu og metur það, að stjórnvöld skuli
hafa gert sér það ljóst. Á hinn bóginn hlýtur Morgunblaðið að vara
mjög alvarlega við því, að stefnt skuli að því að koma á opinberu
eftirliti með allri fjárfestingu í landinu og að lögbinda eigi sérstakan
fasteignaskatt. Með því er horfið 18 ár aftur í tímann og tekin upp
úrelt vinnubrögð, sem illa reyndust. Það vekur líka tortryggni um
alvöruna í þessari stefnumótun um að draga úr fjárfestingunni, að
samtímis skuli eiga að stórauka húsbyggingar á vegum hins
opinbera og gera stórátak í byggingu dagvistunarstofnana. Það er
ekki bæði hægt að hreppa og sleppa.
Um leið og dregið er úr fjárfestingunni er að sjálfsögðu
nauðsynlegt að beina henni inn á arðvænlegar brautir. Það verður
ekki gert nema á einn veg eða með því að taka upp raunhæfa vexti og
draga úr ríkisframlögum til fjárfestingarlánasjóða. Þegar svo er
komið hlýtur sjónarmiðið um verðbólguhagnað í sambandi við
húsbyggingar samtímis að hverfa.
Það vekur athygli, að í sambandi við skerðingu vísitölunnar skuli
svokallaðar „félagslegar umbætur" metnar til fjár launþegum til
tekna. Bættur aðbúnaður á vinnustöðum er góðra gjalda verður, en
gerist ekki á svipstundu, enda engin rök fyrir því að blanda því
sérstaka máli inn í efnahagsvandann nú 1. desember. Hið sama er að
segja um aukna fullorðinsfræðslu. Ef sú aukning á að verða í
einhverjum mæli, hlýtur hún að kalla á stóraukin rekstrarútgjöld
ríkissjóðs, sem aftur kallar á aukna skattheimtu eins og raunar
fyrirheitin um stórauknar húsbyggingar hins opinbera og nýtt átak í
byggingu dagvistunarstofnana.
Kjarni málsins er sá, að verkalýðsforingjar eru reiðubúnir til þess
að gefa eftir hluta af verðbótunum nú 1. desember. En launþegar
vilja, að það sé gengið hreint til verks. Og um fram allt munu þeir
ekki sætta sig við, að eftir á verði komið í bakið á þeim með
óbærilegum skattaálögum á næsta ári. Að því leyti eru
verkalýðsforingjar Alþýðubandalagsins og Alþýðuflokksins enn á
villigötum, að þeir eru ekki búnir að átta sig á þessu.
/ /
Utgöngubannið í Iran:
Umsvífalaust skotn-
ir ef þeir sjást á ferli
Jerúsalem, 20. nóv.
frá Jóhönnu Kristjónsdóttur blm. Mbl.
ÞEGAR ég fór írá Teheran í
gær var allt kyrrt á ytra borði,
en mönnum ber saman um, að
ólgan undir niðri sé mikil.
Útgöngubannið virðist vera
virt, enda er eins gott að menn
séu komnir til sfns heima fyrir
kl. 9 á kvöldin. Sjáist einhver á
ferli eftir það er hann hrein-
lega skotinn umsvifalaust. Stór
svæði af Teheran eru algerlega
lokuð allri umferð og þótt ég
grátbæði leigubílstjórann minn
að fara niður í bazarsvæðið og
lofaði honum gulli fyrir, þver-
neitaði hann og sagði, að
þangað færi ekki nokkur mað-
ur með viti. f Teheran kom nú
engin blöð út og erlend^ blöð
berast seint og stopult til írans.
Þegar ég reyndi að spyrja
fólk, hvort til einhverra óeirða
hefði komið þann daginn, hristu
menn höfuðið. Sumir höfðu að
vísu heyrt sitt af hverju, en það
vissi enginn neitt fyrir víst.
Morguninn sem ég kom til
Teheran ók endalaus röð herbíla
troðfullir hermönnum og
vopnaðir lögreglumenn á bif-
hjólum um göturnar, en við
nánari athugun reyndist ekkert
sérstakt vera á döfinni annað en
að herinn mun hafa verið að
halda upp á afmælið sitt.
Útlendingar eru með eindæmum
illa þokkaðir í Teheran og
aðsúgur iðulega að þeim gerður
á götum úti. Skammt frá
hótelinu sem ég dvaldi á er stór
grænmetismarkaður og þar var
þennan morgun ráðizt að bíl
brezkra hjóna, þau hrakin út úr
bílnum og kveikt í honum og
síðan áttu hjónin fótum sínum
fjör að launa. Aðallega hafa
menn þó lagt eld í bankabygg-
ingar, og hvarvetiia í miðborg-
inni blasti við eyðilegging.
Nokkrir útlendingar sem ég
hitti sögðust hafa sent fjöl-
skyldur sínar á braut í septem-
ber, en þeir færu ekki að sinni
vegna samnings við fyrirtæki
sín. Þeir sögðust vera mjög
óttaslegnir og hver dagur væri
þeim hin mesta raun. En ef
keisarinn fer, brýzt út blóðug
borgarastyrjöld og þá verður
íran annað Líbanon, sögðu þeir.
Þetta sögðu fleiri í mín eyru og
mönnum bar saman um, að
þrátt fyrir allt nyti keisarinn
umtalsverðs stuðnings og menn
gerðu sér margir hverjir grein
fyrir, að allt færi úr böndunum
nyti hans ekki við.
Keisarinn hefur að þeirra
dómi, sem ég talaði við, sýnt
mikla kænsku í stjórnun sinni
bæði hvað snertir samskipti við
þjóðir á alþjóðavettvangi og
sömuleiðis hefur hann reynt að
færa þjóð sína til nútímans. En
veldi prestanna er ótrúlega
sterkt, einkum úti á landsbyggð-
Lýsing blaðamaiuis
Morgunblaðsins á
astandinu í Teheran
inni. Og svo sem margsinnis
hefur komið fram þykir mörg-
um sem keisarinn hafi farið of
geyst í sakirnar. Eins og einn
Irani orðaði það: „Það er ekki
hyggilegt þegar maður ætlar að
reisa 20 hæða blokk að byrja á
þeirri efstu, því að þegar neðar
dregur er sú tuttugasta löngu
hrunin...“
Eftir skamma dvöl í þessu
landi er auðvitað ógerningur að
spá hvað gerist, en af ýmsu má
marka, að keisarinn muni nú
leggja meira kapp á að hafa
ráðherra sína undir eftirliti og
það þykir sömuleiðis jákvætt, að
hann hefur tekið af skarið með
að draga úr áhrifum keisarafjöl-
skyldunnar, þ.e. ógrynni prinsa
og prinsipissa sem mörgum
hefur fundizt sem færu sínu
fram um of. Við akstur og göngu
um Teheran virðist velmegun
þar ótvíræð, en úti á landinu er
lífskjaramunur meiri og „við
getum ekki talað um lýðræði í
landi, þar sem sjötíu prósent eru
ólæs“. Og á göngu minni um
miðborgina meðan bílstjórinn
beið fúll og argur í bílnum og
sagði för mína á eigin ábyrgð,
sneru sér margir að mér og
spurðu, hvort ég væri
Ameríkani eða Breti. Voru
sumir, og konur í svörtum
skikkjum, illúðlegar á svip, en
þegar ég sagðist vera frá
Skandinavíu og brosti út að
eyrum breyttist viðmót fólks, og
ein kona tók mig undir arminn
og sagði mér ævisögu sína, sem
ég skildi því miður ekki. Annars
fannst mér það einkenni á
Teheran við fyrstu sýn, hversu
lítil umferð gangandi fólks var
þar, en því fleiri bílar, sem allir
óku eftir sinni eigin tilfinningu.
En skorður hafa einnig verið
settar við því að of margir gangi
saman um götur og af því að
hlýðnast því ekki hefur fengizt
bitur reynsla og þar af leiðir að
menn virða reglur um það, að
minnsta kosti í bili.