Morgunblaðið - 16.01.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 1979
15
Keisarinn er breyttur maður og nánast bugaður, að sögn fréttamanna sem hafa hitt hann
nýlega.
Með Baktiar og nokkrum ráðherrum nýju stjórnarinnar.
Barn með föður sínum sem lagði grundvöllinn að keisara
dæminu.
íranskeisari
breyttur og
bugaður maður
íranskeisari hefur löngum
verið talinn harðskeytt hörkutól
og óvæginn nokkuð. En kannski
einmitt sakir þess vefst fyrir
ýmsum að skilja að hann virtist
láta þessa þróun í landinu
óáreitta. Enda þótt hann hafi
herinn með sér eins og áður
segir. Vitað er að innan raða
hersins hefur hann iðulega verið
hvattur til að láta herinn grípa
til ráðstafana og berja á fjend-
um sínum í eitt skipti fyrir öll.
Það er lítill vafi á því að hann
átti þessa völ, en hafnaði þeim
kosti. Víst má lofa hann fyrir
það. Annað er að menn vitna til
ágreinings keisarans og Mossa-
deq fyrir 25 árum og þykir sem
keisarinn hafi á liðnu ári sýnt
fjarska ólík viðbrögð. Þá hafi,
hann að vísu flúið úr landi í
fáeina daga, en mórall hans hafi
samt verið óbugaður með öllu og
hann hafi verið sannfærður um
ást og vinsemd fólksins. Sú
botnlausa heift sem mikill fjöldi
þegna hans hefur sýnt með
aðgerðum sínum sl. mánuði
virðist hafa orðið honum þung
raun. Blaðamenn sem hafa áður
hitt hann og sjá hann nú segja
að honum sé brugðið. Honum
finnst framtíðin ekki björt og
hann er örvæntingarfullur yfir
því hatri sem að honum virðist
blása. Draumar hans eru að
engu orðnir og framtíðin ekki
ýkja björt. „Hafið þér verið
misskilinn?" sagði Andrew
Duncan blaðamaður hjá Observ-
er við hann. Svar hans kom
seinlega: „Já,“ sagði hann að
lokum, „ og ég veit ekki hvers
vegna.“
Þeir eru fleiri sem ekki vita
gjörla hvar á leiðinni keisaran-
um varð sá fótaskortur sem nú
ætlar að verða svo afdrifaríkur.
„En,“ segja andstæðingar hans,
„þegar hann er farinn er hægt
að fara að snúa sér að umbótun-
um, þá verður eining og friður
og þá loks verður hægt að
framfylgja stjórnarskránni."
Andstæðingar hans segja að
hann hafi safnað of miklum
völdum á hendur sér og gengið á
skjön við stjórnarskrána. Það
hlýtur líka að verða mjög erfitt
þeim, sem kynnu að taka við, að
teyma írönsku þjóðina aftur til
miðalda — nema ganga verulega
á skjön — bæði við stjórnar-
skrána og væntanlega einnig
meirihluta þjóðarinnar — þrátt
fyrir allt.
(h.k. Heimildiri Observer, New
York Times, o.fl.)
Bakhtiar við mynd af Mossadeq.
Bakhtiar— er
hann gæddur
nægri snerpu
til ad leida lran|
úr ógöngunum?!
ÞEGAR þessi orð eru rituð er
enn allt á huldu um hver
verður framtíð Shapour Bakht-
iars í hlutverki forsætisráð-
herra írans. Hann hefur nú
baslað við það í röska viku að
koma saman stjórn og enn er
ekki útkljáð hvernig lyktir það
fær. Það var vissulega vitað að
andstaða myndi verða gegn
honum, meðal annars frá
flokki hans. Þjóðfylkingunni,
en vafasamt er að Bakhtiar
hafi þó áttað sig á að hún yrði
jafnsterk og hefur orðið. Og
enda þótt hann hafi væntan-
lega gert því skóna að
Khomeiny útlagaklerkur í Par
ís myndi lýsa vanþóknun sinni,
hefur hann líkast til ekki trúað
því að jafn almenn mótmæli
myndu verða meðal borgara og
raun hefur borið vitni um.
Val keisara á forsætisráð-
herraefni var þó verulega klókt
að mörgu leyti. Sanjabi, forystu-
maður flokks þeirra félaga
númer eitt, hefur verið langtum
harðskeyttari andstæðingur
keisara og haft á sér meira
hauksyfirbragð. Bakhtiar hefur
aldrei farið í launkofa með
andúð sína á keisarastjórninni
— sem eins og hjá mörgum
löndum hans beinist meira að
keisara persónulega en ráðherr-
um hans — og hann hefur til að
mynda margsinnis setið í fang-
elsi vegna þess að hann hefur
haft sig í frammi með óánægju
sína. En hann er fágaður í
framkomu, grípur yfirleitt ekki
til gífuryrða, kann mæta vel að
stilla skap sitt og er trúaður
maður án þess að mikill ofsi
fylgi sannfæringu hans í því
efni.
Bakhtiar gekk ungur í flokk
Mossadeqs upp úr 1950 og hlaut
þar frama. Hann lét stjórnmál
nokkuð til sín taka á valdatíma
Mossadeqs og þá kom fram
andstaða hans við stefnu keisar-
ans sem hann hefur fylgt æ
síðan. Nokkur persónuleg sam-
skipti voru þó millum þeirra,
m.a. vegna þess að Bakhtiar og
Soraya fyrrverandi keisarafrú
eru systkinabörn.
Bakhtiar er lögfræðingur og
var lengi við nám í Frakklandi
og dvaldist þar á stríðsárunum
og mun hafa starfað í frönsku
andspyrnuhreyfingunni. Með
árunum hefur hann orðið æ
hatrammari andstæðingur
kommúnista og hann hefur hvað
eftir annað varað við því að
Sovétríkin hafi að markmiði að
koma undir sig fótunum í Iran.
Hann hefur sagt að flugumenn
Sovétríkjanna hafi í stórum
hópum komið til írans og meðal
annars hreiðrað um sig í verka-
lýðsfélögum og víðar. Hann
hefur einnig á skömmum tíma
komið því svo fyrir að Banda-
ríkjamenn sem litu hann horn-
auga hafa nú gefið út svo
afgerandi stuðningsyfirlýsingar
við hann, að mörgum þykir nóg
um og sjálfsagt Bakhtiar sjálf-
um líka, enda margt vænlegra
til vinsælda í íran um þessar
mundir en að vera eftirlæti
Bandaríkj astj órnar.
I Newsweek var á dögunum
fjallað um Bakhtiar og sagt að
um margt væri hann í skoð-
unum sínum nálægt sænskum
sósíaldemókrötum. Þó að hann
sé Shiita Múhammeðstrúarmað-
ur vill hann aðskilnað ríkis og
kirkju og dregur stórlega í efa
hæfni klerka til að stjórna.
Sumir vestrænir sérfræðingar
sem þekkja til hans efast um að
hann hafi snerpu til að stýra
landinu. „Hann er mikill dipló-
mat. Hann getur talað lengi án
þess að segja nokkurn skapaðan
hlut,“ sagði diplómat í Iran sem
er honum vel kunnugur. Iran
hefur um langa hríð verið
stjórnað af hörkumanni sem
hefur vitað vilja sinn og því er
engan veginn víst að Bakhtiar sé
nógu ákveðinn til þess að
uppfylla þær kröfur sem hann
og væntanlega ýmsir aðrir gera
til hans um að leiða íran út úr
ógöngunum.
- h.k.