Morgunblaðið - 15.02.1979, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1979
23
Bráðabirgðayfirlit Seðlabankans:
Þróun peningamála á árinu
1978 ólík því sem stefnt
var að í upphafi ársins
Reginald
Maudling
er látinn
London, 14. febrúar. AP.
REGINALD Maudling, þing-
maður brezka íhaldsflokksins
og fyrrverandi ráðherra, lézt í
dag 61 árs að aldri á sjúkrahúsi
f London.
Maudling var fluttur á
sjúkrahús fyrir þremur vikum
vegna innvortis blæðingar og
kom þá í ljós að hann þjáðist af
lifrarbólgu. Heilsu Maudlings
hrakaði síðan mjög í gær er
hann fékk gyllinæð. Sjúkrahúss-
yfirvöld sögðu að nýru Maudl-
ings virtust hafa gefið sig þá, en
ekki hefur formlega verið til-
kynnt hver dauðaorsökin var.
Um tíma var Maudling tals-
maður utanríkismála í skugga-
ráðuneyti Margaretu Thatcher
leiðtoga íhaldsflokksins, en
hann var fjármálaráðherra
Bretlands á árunum 1962—1964
og innanríkisráðherra
1970—1972. Hann sagði því em-
bætti af sér þegar lögreglan hóf
að rannsaka fjármálaumsvif
viðskiptafélaga hans, John
Poulson, en Poulson var síðar
1978 — Samkomulag um þátt-
töku blökkumanna í ríkisstjórn í
Rhódesíu.
1974 — Solzhenitsyn kemur til
Sviss.
1971 — Bretar taka upp mynt
byggða á tugakerfi: 1200 ára
kerfi aflagt.
1963 — Handtökur í Frakklandil
vegna samsæris um að myrða
De Gaulle.
1945 — Brezkar hersveitir sækja
að Rín.
1944 — Bandaríkjamenn taka
Solomon-eyjar — 1.000 brezkar
sprengjuflugvélar ráðast á
Berlín.
1942 — Japanir taka Singapore.
1937 — Ráðstefna Balkanbanda-
lagsins í Aþenu.
1933 — Tilræði við Roosevelt
forseta og Anton Cernak, borg-
arstjóri Chicago bíður bana í
Miami.
1922 — Fyrsti fastafundur Al-
þjóðadómstólsins í Haag.
1898 — Bandaríska orrustuskip-
ið „Maine" sprengt upp í
Havana-höfn.
1897 — Bandamenn setja her á
land á Krít.
1806 — Frakkar sækja inn í
Napoli.
1798 — Frakkar stofna lýðveldi
eftir töku Rómar og páfi flýr.
1793 — Friðarsamningur Prússa
og Austurríkismanna í
Hubertusberg.
Aachen, Vestur-Þýzkalandi,
14. febrúar. AP.
HÓPUR lækna við sjúkrahúsið
í Aachen í Vestur-Þýzkalandi
hefur tilkynnt að þeim hafi
tekist fyrstum manna að græða
tungu í mann að þvf er fréttir
þaðan herma.
Það tók' læknana undir for-
ystu dr. Wolfgang Koberg sér-
fræðings í skurðlækningum um
sjö klukkustundir að græða hina
nýju 3 sentimetra löngu tungu í
sjúklinginn sem er þrjátíu og sjö
ára gamall skólakennari sem
varð fyrir árás þriggja bófa í
janúar s.l. og var tunguskorinn.
Þremenningarnir réðust að
kennaranum Guenther
Ortmanns sem kennir ensku og
dæmdur til fangelsisvistar fyrir
meint fjármálamisferli.
Eftir að Maudling var kjörinn
á þing fyrir Barnet-kjördæmi í
Norður-London hlaut hann
skjótan frama innan íhalds-
flokksins. Hann tapaði naum-
lega fyrir Edward Heath í kosn-
ingum til flokksformanns árið
1965.
Maudling útskrifaðist sem
lögfræðingur frá Oxford. Hann
lætur eftir sig eiginkonu, þrjá
syni og eina dóttur.
Afmæli: Galileo Galilei, ítalskur
stjörnufræðingur (1564—1642)
— Cyrus Hall McCormick,
bandarískur uppfinningamaður
(1809-1884) - Elihu Root,
bandarískur stjórnmálaleiðtogi
(1845-1937) - A.N. Whitehead,
brezkur heimspekingur
(1861-1947) - Sir Ernest
Shackleton, brezkur landkönn-
uður (1874-1922).
Andlát: Gotthold Lessing, rit-
höfundur, 1781 — M.I. Glinka,
tónskáld, 1857 — H.H. Asquith,
stjórnmálaleiðtogi, 1928.
Innlent: Ályktun Alþingis um
útfærslu í 50 mílur 1972 —
Dómar í dreifibréfsmálinu 1940
— Fyrsta konan tekur sæti á
Alþingi (Ingibjörg H. Bjarna-
son) 1923 — Skúli Thoroddsen
sýknaður í Hæstarétti 1895 —
Ragnheiður biskupsdóttir elur
sveinbarn í Bræðratungu 1662
— d. Jón Thorstensen landlækn-
ir 1850 — Galdra-Fúsi 1822 — f.
Guðbrandur Magnússon 1887 —
Jón Steffensen 1905 — d. Gunn-
þórunn Halldórsdóttir 1959.
Orð dagsins: Gagnrýnandi:
fótalaus maður sem kennir
hlaup — C. Pollock, bandarískur
gagnrýnandi (1880—1946).
landafræði við menntaskólann í
Aachen og skáru úr honum
tunguna með borðhníf og flýðu
síðan á brott. Lögreglunni hefur
ekki enn tekist að hafa upp á
þeim þrátt fyrir ítrekaða leit.
Lögreglumenn fundu á sínum
tíma hina afskornu tungu í
snjónum fyrir utan skólann og
fóru þegar með hana til spítal-
ans þar sem hún var þegar sett í
frost og að sögn lækna olli hið
kalda veðurfar því að hægt var
að halda tungunni óskemmdri.
Talsmaður læknanna sagði á
fundi með fréttamönnum í dag
að Koberg hefði þegar náð upp
hæfileikanum til að tala þannig
að mjög lítt heyrðist á mæli
hans að eitthvað hefði farið
úrskeiðis.
SEÐLABANKINN hefur tekið
saman bráðabirgðauppgjör um
nokkra helstu þætti peninga-
mála, þróun þeirra á árinu 1978
og stöðu um s.L áramót. Yfirlit
Seðlabankns fer hér á eftir:
_______Seðlabankinn__________
Þróun peningamála á árinu 1978
hefur um margt verið ólík því sem
að var stefnt í upphafi ársins.
Reikningar Seðlabankans sýna ð
framboð peninga hefur verið mikið
allt árið. Á fyrri hluta ársins
stafaði það aðallega af árstíða-
bundinni lánanotkun ríkissjóðs, en
á síðari hlutanum af miklum
gjaldeyriskaupum bankanna í
kjölfar greiðlegrar útflutnings-
verslunar. Afurðalán Seðlabank-
ans jukust tiltölulega hægt á fyrst
mánuðum ársins vegna óvenju
mikilla birgða sjávarafurða í árs-
byrjun. Verðhækkanir og mikil
framleiðsla landbúnaðarafurða
ollu hins vegar geysilegri aukn-
ingu endurkaupanna _á seinni
hluta ársins. Þegar þessir þrír
þættir peningamálanna, þ.e. við-
skipti ríkissjóðs, gjaldeyrisvið-
skipti og endurkaup, er dregnir
saman í eina heild sést að nettc
útstreymi fjár úr Seðlabanka
vegna þeirra nam rúmum 32 millj-
örðum kr. á árinu 1978 samanborið
við 16 milljarða árið áður. Inn-
stæðuaukning sjóða í opinberri
vörslu nam 10 milljörðum (þ.a. 5,6
hjá gengismunarsjóði) samanborið
við 2 milljarða árið áður, og vegur
þetta nokkuð á móti ofangreindum
þensluáhrifum. Mikið peninga-
framboð Seðlabankans kemur
fram í aukningu grunnfjár, sem er
samtala seðla og myntar í umferð
og innstæðna lánastofnana í bank-
anum, en hún nam rúmum 50%
sem er svipað hlutfall og árið áður.
í árslok 1978 námu skuldir
ríkissjóðs og ríkisstofnana við
Seðlabankann 27,9 milljörðum
króna. Þær hækkuðu um 13 millj-
arða kr. á síðasta ári, en þar af
stafa 8 milljarðar kr. af bókhalds-
legu endurmati gengisbundinna
lána. Að gengisuppfærslum frá-
töldum nam skuldaaukning ríkis-
ins við bankann 5 milljörðum kr.
samanborið við 0,5 milljarð kr.
árið 1977.
Svo sem kunnugt er hafa aukin
endurkaup afurðalána síðustu ár,
ásamt hlutfallslegum samdrætti
bundinna innistæðna í Seðlabank-
anum leitt til peningaþenslu og
skuldasöfnunar við útlönd. Á 10
ára tímabilinu fram til ársins 1973
voru bundnar innstæður 70—100%
hærri en endurkaupin, en síðan
hefur þróun þessara þátta færst
mjög til verri vegar og um tveggja
ára skeið hafa endurkaupin verið
hærri en bundnar innstæður. Á
síðasta ári jukust endurkaup um
13,2 milljarða kr. eða 50% (65,6%
árið 1977), en bundnar innstæður
jukust um 10,4 milljarða kr. eða
46,3% (41,5% árið 1977). Mest
jukust endurkaup vegna land-
búnaðar, eða 63% tæp. Endurkaup
vegna iðnaðar jukust um tæp 60%
og vegna sjávarútvegs minnst, eða
um 33% en birgðir sjávarafurða
voru mjög miklar í ársbyrjun og
jukust því lítið fram eftir árinu og
lækkuðu nokkuð á síðasta árs-
fjórðungi.
Innlánsstofnanir
Mikil aukning útlána innláns-
stofnana endurspeglar aukna
rekstarfjárþörf atvinnuveganna,
en svo virðist sem útlánaaukning-
in hafi verið mjög í hátt við
almenna verðlagsþróun. Endur-
seld afurðalán jukust um 50% á
árinu 1978, en almenn útlán, eða
svonefnd þaklán viðskiptabanka,
jukust um 35% og heildarútlán um
nær 40%. Stefnt hafði verið að
29% aukningu þaklána og varð
aukningin um 4 milljörðum kr.
ofan við markið, eða sem svarar 6
prósentustigum, en þegar á miðju
ári var ljóst að verðlags- og
kostnaðarhækkanir yrðu meiri en
gert hafði verið ráð fyrir. Þrátt
fyrir aukningu peningastærða um-
fram áætlun, fylgdu þær yfirleitt
naumlega á eftir þróun verðlags og
heildarveltustærða þjóðarbúsins.
Með hækkun almennra banka-
vaxta tvívegis á árinu 1977 og í
febrúar 1978 var lagður grunnur
að meiri innlánamyndun og betra
jafnvægi á peningamarkaðnum en
verið hefur um árabil. Stjórnmála-
óvissa og langur aðdragandi
tv®ggja gengisfellinga ollu því
hins vegar að úr innlánaaukningu
dró stig af stigi framan af ári
þrátt fyrir mikið peningaframboð
sem að framan er lýst. Þessi þróun
snerist við á síðasta þriðjungi
ársins og munar mestu um vexti
sem færðir eru inn á innlánsreikn-
inga í árslok. Frá ársbyrjun til
ársloka 1978 jukust heildarinnlán
um 49%. Mest varð aukningin á
þeim reikningum sem besta ávöxt-
un gefa, þ.e. sparifjárreikningum
með uppsagnarfresti en inni-
stæður á þeim jukust um 63%,
innistæður á almennum sparifjár-
bókum jukust um 44% en veltiinn-
lán jukust um 36% tæp.
I stórum dráttum fylgdi lausa-
fjárstaða innlánsstofnana sínu
venjulega árstíðabundna mynstri.
Um miðbik ársins var hún þó
þrengri en venja er til en batnaði
mjög verulega á síðustu vikunum.
Yfir árið í heild batnaði lausafjár-
staða um l'k milljarð kr. saman-
borið við 3 milljarða árið 1977.
Bati lausafjárstöðunnar stafaði
fyrst og fremst að mikilli aukn-
ingu innlána umfram útlán og
hefur því á heildina litið náðst
betra jafnvægi í peningamálum en
verið hefur undanfarin ár.
______Bankakerfið_______
Peningamagn í umferð, þ.e.
„Starfsmannafundur Fellahellis
haldinn 13. febrúar 1979 sendir frá
sér eftirfarandi ályktun: Við mót-
mælum því eindregið að útideild
Félagsmálastofnunar og Æsku-
lýðsráðs Reykjavíkur verði lögð
niður, og færum við fyrir því
eftirfarandi rök:
Kynni okkar af útideild hefur
sannfært okkur um mikilvægi
hennar. Þetta má m.a. sjá á þeim
árangri sem útideild hefur náð
með unglinga sem hafa átt við
margvísleg vandamál að stríða og
tekið hafa þátt í félagsstarfi í
Fellahelli.
Afstaða unglinganna í Fellahelli
samtala seðla, myntar og veltiinn-
Iana jókst um 37% á árinu 1978.
Að meðtöldu sparifé á almennum
bókum jókst peningamagnið um
41%. Sé sparifé á bundnum spari-
fjárreikningum einnig tekið með
kemur í ljós að aukning peninga-
magns og alls sparifjár í innláns-
stofnunum jókst um 47% tæp. Til
samanburðar má geta þess að talið
er að verðmæti vergrar þjóðar-
framleiðslu hafi aukist um 49%
frá árinu áður og er þar einkum
um verðlagshækkun að ræða.
Peningamagn er í senn mæli-
kvarði á lausafjárstöðu atvinnu-
vega og einstaklinga og ráðstöfun-
arfé bankakerfisins, en sem kunn-
ugt er hefur það dregist verulega
saman á þessum áratug að tiltölu
við þjóðarframleiðslu. Á árinu
1970 nam ársmeðaltal peninga-
magns og sparifjár 40% af þjóðar-
framleiðslu en hlutfallið lækkaði
síðan næstu 5 ár að meðaltali um
2lk% á ári. Síðustu 3 árin nam
lækkunin að meðaltali 1% á ári og
á árinu 1978 var ofangreint hlut-
fall komið niður í 23,5%.
Fjárfestingar-
__________lánasjóóir
Ný útlán fjárfestingarlánasjóða
samkvæmt bráðabirgðauppgjöri
fyrir árið 1978 eru 30.325 m. kr.
Þetta er um 44% hærri fjárhæð en
á árinu 1977. Fjármögnun þessara
útlána var með hefðbundnum
hætti, þannig að tæpur helmingur
voru nýjar lántökur en rúmur
helmingur framlög, markaðar
tekjur og eigin fjármögnun sjóð-
anna. Ný erlend lán til fjárfesting-
arlánasjóða námu um 11% af
nýjum lánum en lántökur voru
mestar frá lífeyrissjóðum og lögðu
þeir þannig til um 20% af nýjum
útlánum fjárfestingarlánasjóða.
Lífeyrissjóðir vörðu um 32% af
áætluðu ráðstöfunarfjármagni
sínu í útlán til fjárfestingarlána-
sjóða á árinu en um 25% á árinu
1977.
er mjög jákvæð gagnvart útideild.
Við vitum að unglingarnir treysta
starfsmönnum hennar fullkom-
lega og eru mýmörg dæmi um að
þeir hafi leitað til hennar ef þeir
hafa lent í vandræðum.
Utideild var stofnuð í Breiðholti
m.a. fyrir tilstuðlan starfsmanna
Félagsmálastofnunar og Fellahell-
is til að ná betra sambandi við
ófélagsbundna unglinga. Samstarf
okkar við útideild hefur verið mjög
gott og verður örugglega erfiðara
að ná árangri í starfi með ungling-
unum í hverfinu við brotthvarf
deildarinnar. Teljum við þetta
kaldar kveðjur til æskufólks í
Reykjavík á nýbyrjuðu barnáári."
Ganralt i
fólk gengurJ
Tunguígræðsla
í fyrsta sinn...
Útideild lögð niður:
Kaldar kveðjur til
æskufólks í Rvík
Morgunblaðinu hefur borist eftirfarandi ályktun frá starfsfólki
Fellahellis í Breiðholti, þar sem því er harðlega mótmælt að útideild
Félagsmálastofnunar og Æskulýðsráðs verði lögð niður: