Morgunblaðið - 15.02.1979, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1979
37
magasár, nýrnaskemmdir
(steinar), úrkölkun beina,
hækkaður blóðþrýstingur,
skemmdir á hjarta, krampar,
seinkun á þroska barna, þreyta og
svefntruflanir. Nokkuð ákveðnar
vísbendingar eru um að þetta
vítamín geti valdið fóstur-
skemmdum. Fundist hefur sam-
band milli inntöku þessa vítamíns
og kransæðastíflu, þannig að óhóf-
legir skammtar virðast geta aukið
hættuna á þeim sjúkdómi.
Tíamín (Bl): Lítið virðist um
eitranir af þessu vítamín,i þó er
vel þekkt þreyta, hjartsláttur,
verkir í brjóstholi eða kvið,
uppköst, kláði og útbrot.
Riboflavin (B2): Mjög lítið er
vitað um eitranir.
Pyridoxin (B6): í óhóflegum
skömmtum getur þetta vítamín
valdið krömpum. Einnig er vel
þekkt að þetta vítamín getur
truflað lyfjameðferð við Parkins-
sonssjúkdómi og jafnvel gert
sjúkdóminn verri.
Nikotínamíð: Reynt hefur verið
að nota þetta vítamín við meðferð
geðklofa með mjög misjöfnum
árangri og miklum aukaverkunum.
Alvarlegustu eiturverkanirnar eru
truflun á lifrarstarfsemi og hjart-
sláttartruflanir.
Folinsýra: Alvarlegustu eitur-
verkanirnar eru á heila og nýru.
Þetta vítamín í hóflegum
skömmtum getur valdið krömpum
og fyrir flogaveika er það sérstak-
lega varasamt. Önnur þekkt ein-
kenni eru lystarleysi, svefn-
truflanir með martröð, ofnæmis-
viðbrögð og nýrnaskemmdir.
Einnig má geta þess að folinsýra
getur hulið fyrstu einkenni B-12
skorts (anemia Perniciosa) og
þannig stuðlað að tauga-
skemmdum sem eru síðkomin ein-
kenni í þeim sjúkdómi.
Cyankóbalamín (B12): Við
inntöku óhóflegra skammta þessa
vítamíns eru best þekktar
unglingabólur (akne).
C-vítamín: Algenar aukaverkan-
ir við óhóflega skammta eru
óþægindi frá maga, aukið þvag-
magn og niðurgangur. Talið er að
þetta vítamín geti valdið úrkölkun
beina og nýrnasteinum. Skortsein-
kenni (skyrbjúgur) hafa komið
fram hjá fólki sem tekið hefur
stóra skammta og hætt því, einnig
er skyrbjúgur þekktur hjá
nýfæddum börnum mæðra sem
tekið hafa óhóflega skammta á
meðgöngutímanum.
E>vítamín: Vitað er að óhóflegir
skammtar valda hækkun á
blóðfitu (kólesteróli), sem hugsan-
lega gæti stuðlað að æðakölkun og
kransæðastíflu. Þetta vítamín
veldur fósturskemmdum í músum
en ekki er vitað hvort það hefur
slíka verkun í mönnum.
Reynslan ætti þannig að hafa
kennt okkur að meðalhófið er
heillavænlegast í neyslu vítamína.
En því miður eru ýmsir sem
þrjóskast við og loka augunum
fyrir staðreyndum.
Varðandi nauðsynleg steinefni
gildir sama máli, sé þeirra neytt í
óhóflegu magni koma fram
eitrunareinkenni sem eru vel
þekkt (sbr. járn, fosfór, joð, kopar,
zink, o.fl.).
Auglýsingaskrum
Á umbúðum umræddra vöru-
tegunda eða í bæklingum um þær,
sem liggja frammi í verslunum, er
iðulega að finna fullyrðingar sem
flokkast undir auglýsingaskrum.
Taldir eru upp hinir ýmsu
sjúkdómar sem viðkomandi vöru-
tegund á að lækna eða að ágætum
vörunnar er lýst á annan hátt með
stórum orðum. Yfirleitt er ekki
minnsti fótur fyrir þessum
fullyrðingum. Einnig er algengt að
finna ýmsar aðrar rangfærslur.
Sem dæmi um það síðarnefnda má
taka vörutegund sem undirritaður
hefur séð í mörgum matvöru-
verslunum og inniheldur sterkt
hægðalyf, (senna), en á umbúðun-
um stendur að vörutegund þessi
örvi eðlilega starfsemi meltingar-
færanna.
Spurningar Eisu G.
Vilmundardóttur
Spurningum þessum skal nú
svarað og eru númerin þau sömu
og í grein Elsu.
1) Elsa spyr hvort það réttlæti
algert bann við sölu VM Vitamins
+ Minerals að þessi vörutegund
inniheldur meira magn af Bi
vítamíni en reglugerðin heimilar.
Því er til að svara, að þetta
réttlætir bannið engan veginn,
enda er þetta alls ekki ástæðan
fyrir því að þessi vörutegund var
sett á bannlistann.
2) Spurt er hvaða hugsanlegu
heilsutjóni slíkt magn af Bi
vítamíni (4 mg) geti valdið. Hér er
um óhóflegt magn að ræða og
hefur þessari spurningu því þegar
verið svarað.
3) og 4) Spurt er um önnur
skaðleg efni í VM Vitamins +
Minerals. Ástæðan fyrir því að
þessi vörutegund var Sett á bann-
íistann er sú að hver tafla inni-
heldur 0,1 mg af molybden.
Molybden er þungur málmur sem
kann að vera nauðsynlegur
líkamanum í örlitlu magni en
ekkert bendir til þess að hann
skorti nokkurn tíma. Lítið er vitað
um eitranir af völdum molybdens
en telja má víst, að efni þetta sé
eitrað eins og allir þungir málmar
virðast vera. Eitrunareinkenni
mundu væntanlega koma fyrst frá
nýrum og hjarta.
5), 6) og 7) Elsa spyr hvað
réttlæti bann við sölu á Gerogin
töflum og hvort þær innihaldi
önnur efni en vítamín og steinefni.
Ástæðan fyrir banni við sölu
þessarar vörutegundar er að hún
inniheldur nikotínsýru sem er lyf
(sbr. að framan). Einnig má geta
þess, að Georgin inniheldur kóbolt
sem er þungur málmur með
margar vel þekktar eiturverkanir
svo og kínversku „töfrajurtina"
ginseng.
8) Elsa spyr hvort heimilt sé að
banna sölu á vörutegundum
þessum vegna innihalds annarra
efna en vítamína og steinefna. Ég
tel að þessari spurningu hafi verið
fullsvarað hér að framan.
9) Elsa spyr hve margir
Islendingar séu undir læknishendi
vegna neyslu einhverra þeirra
vörutegunda sem nú er verið að
banna. Auðvitað hlýtur Elsa að
vita það að enginn getur svarað
þessari spurningu. Eins og nefnd
voru dæmi um hér að framan, er
að finna í þessum vörutegundum
ýmiss konar lyf og eitruð efni og
má því telja mjög sennilegt að
allmargir hafi orðið fyrir óþæg-
indum og sjúkleika vegna neyslu
þeirra.
10) Spurt er hvers vegna
almenningi sé ekki veitt fræðsla
um skaðsemi þessara efna frekar
en að banna þau. Hér er spurt um
mismunandi aðferðir til að vernda
almenning fyrir efnum sem við
vitum að eru skaðleg. I slíkum
tilvikum finnst mér sjálfsagt að
nota þær aðferðir sem eru áhrifa-
mestar. Ég hef litla trú á þeirri
aðferð að ráðleggja fólki að fara
ekki út í búð og kaupa morfín eða
hass, það sé hættulegt. Ég er hins
vegar hjartanlega sammála Elsu í
því efni að stórauka þarf fræðslu
um þessu mál.
11) og 12) Spurt er hvort þessar
vörutegundir séu bannaðar af
einhverjum öðrum ástæðum en
þeim, að þær séu heilsuskaðlegar.
Þessari spurningu hefur þegar
verið svarað hér að framan.
13) Elsa spyr hvaða hættur
fylgi meiri neyslu en 45 einingum
af E-vítamíni daglega og gefur í
skyn að stórir skammtar af
E-vítamíni hafi heilsubætandi
áhrif. Gerðar hafa verið viðamikl-
ar rannsóknir á gildi stórra
E-vítamínskammta fyrir heilsuna
og hefur ekkert marktækt komið
út úr þeim rannsóknum annað en
beinar eiturverkanir eins og lýst
er hér að framan. Að stórir E-víta-
mínskammtar bæti heilsuna og
komi í veg fyrir hjarta- og æða-
sjúkdóma er kredda sem boðuð
hefur verið mjög ákaft af fram-
leiðendum og seljendum E-víta-
míns.
Ég vona að þessi grein veiti
fullnægjandi svor við öllum
spurningum Elsu G. Vilmundar-
dóttur.
Fyrsti hráefnisf armur-
inn til Grundartanga
FYRSTI farmur hráefnis til
Járnblendiverksmiðjunnar kom
til landsins á mánudag og var
unnið að því að skipa upp 4.300
tonnum af kvarzi við Grundar-
tanvahutn og var ráðgert að
Almannavarnir ríkisins
gengust fyrir snjóflóða nám-
skeiðum í Neskaupstað og á
Seyðisfirði í samvinnu við
Almannavarnir á fyrrnefndum
stöðum.
Á námskeiðunum fjallaði Helgi
Björnsson jarðeðlisfræðingur um
orsakir og eðli snjóflóða ásamt
mati á hættu, gagnasöfnun og
heb.tu tegundum varnarvirkja.
Hafþór Júlíusson fulltrúi fjall-
aði um virkjun Almannavarna í
tilfelli snjóflóða, ásamt rýmingar-
áætlunum í hættutilvikum. Ingvar
Valdimarsson formaður Flug-
verkinu lyki á miðvikudagsmorg-
un.
Að sögn Guðlaugs Hjörleifsson-
ar staðarverkfræðings á Grundar-
tanga kom flutningaskipið Isskip
með 4.300 tonn af kvarzi frá
björgunarsveitarinnar fjallaði að
lokum um skipulagningu
snjóflóðabjörgunar bæði á fræði-
legan og verklegan hátt. Hvort
námskeiðið tók 16 klukkustundir
og sóttu þau aðilar frá björgunar-
sveitum, lögreglu, slökkviliði og
almannavarnanefndum viðkom-
andi staða ásamt mönnum frá
björgunarsveitum S.V.F.I. á nær-
liggjandi stöðum, alls 67 manns.
Almannavarnir fyrirhuga
áframhaldandi fræðslu á þessu
sviði og eru þegar ákveðin sams-
konar námskeið á ísafirði, Siglu-
firði og Patreksfirði.
Noregi og er það fyrsti farmurinn
af þeim fjórum tegundum hráefna
er þarf til framleiðslunnar. Þá
kom einnig í gær flutningaskipið
Vesturland með 500 tonn efnis í
rafskaut, en ráðgert er að verk-
smiðjan hefji vinnslu í aprílmán-
uði og að sögn Guðlaugs eru
flutningar nú hafnir til að þeim
verði lokið er verksmiðjan á að
fara í gang.
Nú eru um 200 manns við störf
að byggingarframkvæmdum á
Grundartanga, en þeim mun fara
fækkandi á næstu vikum og verður
fjölgað verksmiðjustarfsfólki í
þeirra stað, að því er Guðlaugur
tjáði Mbl.
Guðmundur Ásgeirsson fram-
kvæmdastjóri Nesskips er gerir út
ísskip sagði að þetta væri fyrsta
ferð skipsins hingað til lands og
væri ráðgert að það yrði bundið í
flutningum fyrir Járnblendifélagið
a.m.k. fyrst um sinn meðan verið
væri að afla fyrsta hr 'xfnisins, en
síðan yrði e.t.v. reynt að finna
önnur verkefni meðfram.
Almannavamir gangast
fyrir snjóflóðanániskeiðum
Nettóaukning langra
lána nam 14,5
milljörðum krona
NÚ LIGGJA fyrir bráðabirgða-
tölur um mikilvægasta þátt fjár-
magnshreyfinga í þjóðar-
búskapnum erlendar lántökur til
langs ti'ma og afborganir þeirra.
í fréttatilkynningu Seðlabankans
um þetta efni kemur fram, að alls
hafi innkomin löng lán numið
34,8 milljörðum króna og
afborganir 20 milljörðum króna,
þ.annig að nettóaukning langra
lána nam 14,8 milljörðum króna
á móti 27,8 milljörðum króna
1977.
Gjaldeyrisviðskipti bankanna
reiknuð á meðalviðskiptagengi
ársins urðu hagstæð um 14,5
milljarða króna og er þá með
hliðsjón af því ásamt áætlun um 9
milljarða króna hagstæðan
viðskiptajöfnuð áætlað að fjár-
magnsjöfnuður hafi í heild orðið
hagstæður um 5,5 milljarða króna.
Hér fer á eftir samandregin
bráðabirgðaáætlun um greiðslu-
jöfnuð ársins 1978 og til saman-
burðar sýndar tölurnar 1977 um-
reiknaðar til sambærilegs gengis,
þ.e. meðalviðskiptagengis 1978:
Greiðslujöfnuður við útlönd,
áætlun
í milljörðum kr. 1977 1978
Vöruskiptajöfnuður-15,3 7,8
Þjónustujöfnuður 1,2 1,2
Viðskiptajöfnuður -14,1 9,0
Fjármagnsjöfnuður 22,8 5,5
Heildar greiðslu
jöfnuður 8,7 14,5
Gjaldeyrisstaða bankanna:
Batnaði um nær 11
milljarða í fyrra
GJALDEYRISSTAÐA bankanna batnaði á árinu 1978 um 10,9
milljarða króna reiknað á gengi í árslok samanborið við 9,8 milljarða
bata á árinu 1977 miðað við sama gengi.
Eftirfarandi yfirlit sýnir gjaldeyrisstöðu bankanna í árslok 1978 og
eru samsvarandi tölur í árslok
í millj. kr.
á gengi í árslok 1978
Seðlabanki
Gjaldeyrisforði
Gjaldeyrisskuldir
Nettóstaða Seðlabanka
Viðskiptabankar, nettó
Gjaldeyrisst. bankanna nettó
tilgreindar á samsvarandi gengi:
Breyting
1977 1978 1978
33.570 43.778 10.208
26.963 26.452 -511
6.607 17.326 10.719
2.734 2.944 210
9.341 20.270 10.929
Góðar markaðshorf-
ur fyrir ullarvöru-
útflutning á árinu
Heildarútflutningsverðmæti
ullar- og skinnavöru var á síðasta
ári kr. 6.662 milljónir og jókst um
46% frá árinu áður þegar flutt
var út fyrir 4.577 m.kr. Vörur
unnar úr ull námu 1.018 tonnum
á síðasta ári, árið 1977 voru flutt
út 1.146 tonn aí ullarvörum og
882 tonn árið 1976. Þróunin í
vörum unnum úr loðskinni var
þannig: árið 1976 659 tonn, 1977
605 tonn og 755 tonn árið 1978.
í frétt frá Útflutningsmiðstöð
iðnaðarins segir m.a. svo um
þróun ullarvöruútflutnings:
Það sem hins vegar setur mest-
an svip á útflutning ullarvara á
árinu 1978 er samdrátturinn í
viðskiptum við Sovétríkin. Sam-
tals var útflutningur á ullarfatn-
aði til Sovétríkjanna 270 tonn árið
1977 en einungis 77 tonn 1978.
Salan á vestrænum markaði jókst
um 10% og varð 253 tonn en hafði
verið 229 tonn árið 1977. Meðalút-
flutningsverð á ullarfatnaði pr. kg.
nam hins vegar 8.415 kr. og hafði
hækkað úr 4.820 eða um 75%. Hér
munar að sjálfsögðu mest um
innbyrðis hlutföll milli einstakra
markaða en árið 1977 hafði tiltölu-
lega mikið magn farið til Sovét-
ríkjanna á hlutfallslega lágu verði.
Markaðshorfur á árinu 1979 eru
góðar. Nú þegar hafa verið gerðir
stórir samningar við Sovétmenn
um sölu þangað. Söluundirbúning-
ur á vestræna markaði hófst
snemma og má segja að salan sé
komin í fullan gang.
Að vanda veltur mjög á því að
sölutímabil hefjist snemma og að
framleiðslutímabil fullnýtist.
Undanfarin ár hefur varla brugð-
ist að allir framleiðendur hefðu
nóg að gera þegar líða tekur á
framleiðsluárið. Vandinn er hins
vegar sá að fullnýta framleiðslu-
getuna fyrri hluta tímabilsins og
að sérhverjum framleiðanda takist
að koma sinni vöru að nógu
snemma. Eftir ákveðinn tíma er
ekki unnt að koma nýjum gerðum
að og allar endurpantanir beinast
að vöru, sem kaupendur hafa
þegar kynnst.
Fröken Margrét
ekki fyrsta leik-
ferð til Grimseyjar
ALFREÐ Jónsson hafði samband
við Mbl. og kvað það fjarri lagi,
að sýning Þjóðleikhússins á Frök-
en Margréti í Grímsey væri fyrsta
leikferðin, sem þangað væri far-
in. eins og látið væri liggja að í
frétt Mbl. á föstudaginn.
„í fljótu bragði man ég eftir
heimsókn leikfélagsins á Dalvík
með Hart í bak fyrir 4 árum og
Hríseyingar komu og sýndu okkur
Orrustuna á Hálogalandi," sagði
Alfreð. „Þetta var hins vegar
fyrsta sýning Þjóðleikhússins hér í
Grímsey, en fýrir einum þremur
árum ætlaði Inuk-hópurinn að
heimsækja okkur, en veður komu í
veg fyrir það. Við erum hins vegar
ekki úrkula vonar um að fá að sjá
Inuk hér í eyjunni."
Alfreð sagði að margir söng-
flokkar, kórar og aðrir skemmti-
kraftar hefðu sótt Grímseyinga
heim og væru allir slíkir aufúsu-
gestir.