Morgunblaðið - 15.02.1979, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1979
25
væri um 40 milljónir króna. Að-
spurður um það hvort þessi tala væri
rétt svaraði Kristján því tii að því
miður væri talan miklu hærri.
„Tjónið liggur ekki fyrir ennþá en
það er miklu meira en þessi,taia.“
Framleiðsla verksmiðjunnar mun
hefjast að einhverju leyti í næstu
viku, að sögn Kristjáns, og þá verður
unnið að annarri framleiðslu en
gaffalbitaframleiðslu.
Niðursuðuverksmiðjan K. Jónsson og Co á Akureyri:
Tug- ef ekki hundraða
milljóna tjón
— vegna skemmda á hráefni og
galla í framleiðslu
til Sovétríkjanna
„ÞAÐ ER LJÓST að verksmiðjan
hefur orðið fyrir gífurlegu tjóni,
sem hún verður sjálf að bera að
mestu leyti,“ sagði Kristján Jóns-
son framkvæmdastjóri niðursuðu-
verksmiðjunnar K. Jónsson og Co. é
Akureyri. Verksmiðjan seldi niður-
soðna síld, gaffaibita fyrir 1000
milljónir til Sovétríkjanna á s.l ári
og reyndist hluti framleiðslunnar
vera gölluð vara. Gerðu Sovétmenn
bótakröfur, sem samið hefur verið
um og er þar um háar fjárhæðir að
ræða. Ennfremur þykir líkiegt að
a.m.k. hluti þess hráefnis, sem
notað var til framleiðslu gaffalbit-
anna sé ónýtur en verksmiðjan á
4000 tunnur af þeirri síld, sem
metin er á 160 milljónir króna.
Nokkur óvissa er með frekari
framleiðslu fyrirtækisins fyrir
markað í Sovétríkjunum og er engin
framleiðsla í verksmiðjunni sem
stendur. Það kom fram í samtali
Mbl. við Kristján Jónsson í gær, að
verksmiðja hans greiddi í fyrra 2
milljónir króna til þeirra aðila, sem
hafa eiga eftirlit með framleiðslunni
en hann telur að sú þjónusta, sem
Framleiðslueftirlit sjávarafurða og
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
hafi veitt, séu í engu hlutfalli við
þessa fjárhæð og telur hann að
þessir aðilar eigi a.m.k. að hluta sök
á því að svo mikið af gallaðri vöru
var sent til Sovétríkjanna.
„Það er engin framleiðsla hjá
okkur eins og er,“ sagði Kristján í
samtali við Mbl. í gær. „Við urðum
að fella niður vinnu í sl. viku og
senda heim 94 starfsmenn af 120 sem
í verksmiðjunni vinna. Nú sem
stendur vinna aðeins 25 manns hjá
okkur við ýmis störf."
„Ástæðurnar fyrir þessu eru fyrst
og fremst tvær“, sagði Kristján. „I
fyrsta lagi höfum við ekki vinnslu-
hæft hráefni sem stendur. Við keypt-
um á s.l. hausti 6300 tunnur af 1.
flokks kryddsíld, sem ekki er orðin
vinnsluhæf ennþá. Einnig eigum við
4000 tunnur af sild frá haustinu 1977
en óvíst er hve mikið við getum
notað af þeirri síld, allavega er ljóst
að hana verður ekki hægt að nota
nema að litlu leyti til framleiðslu
fyrir Rússlandsmarkaðinn.
Önnur ástæða er sú, að samningar
hafa ekki tekizt við Sovétmenn og er
ómögulegt að vita hvernig það mál
fer. Þeir hafa verið ófáanlegir að
kaupa síldina á því verði sem við
þurfum að fá og virðist vera ríkjandi
hjá þeim eitthvert áhugaleysi."
Aðspurður sagði Kristján að kom-
ið hefðu fram gallar í tveimur
síðustu sendingum ársins 1978 til
Sovétríkjanna. Hann sagði að það
lægi ekki á borðinu hve mikið þetta
magn væri nákvæmlega, Rússarnir
væru ekki klárir á því sjálfir. „Það er
aftur á móti ljóst að þetta er töluvert
mikið og tjón verksmiðjunnar er
mikið.“ Komið hefur fram opinber-
lega að tjón verksmiðjunnar vegna
skemmdu gaffalbitanna og hugsan-
legra skemmda á síldinni frá 1977
Að síðustu spurði Mbl. Kristján
hvernig háttað væri eftirliti með
útflutningi lagmetis og hvernig það
mætti verða að svo mikið magn
skemmdra gaffalbitadósa væri sent
á markað í Sovétríkjur.um án þess
vart yrði við gallana. Svaraði Krist-
ján því til að tvær stofnanir sæju um
eftirlitið með framleiðslunni, Fram-
leiðslueftirlit sjávarafurða og Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins og gæfi
síðarnefnda stofnunin út útflutn-
ingsleyfi. „Samkvæmt reglum ber
verksmiðjunni að borga þessum aðii-
um 0,2% af útflutningsverðmætinu
(fob-verði) en það voru réttar tvær
milljónir á síðasta ári. Mér þykir
verksmiðjan hafa fengið lítið í stað-
inn og að þessir aðilar hafi átt að
geta komið í veg fyrir að a.m.k. allt
þetta magn af skemmdri vöru færi
til Sovétríkjanna,“ sagði Kristján.
Hann sagði ennfremur, að Fram-
leiðslueftirlitinu bæri að fylgjast
reglulega með framleiðslunni, en
hefði aðeins komið einu sinni, síðan
það var stofnað 1976.
Norðmenn styrktu iðnað sinn
um 336,4 milliarða á 3 árum
LOKIf) er fundi í efnahags- og félagsmálanefnd EFTA í Genf í Sviss. Verkefni þessa fundar var að ganga frá
skýrslu um rannsókn nefndar þeirrar, sem sett var til að kanna opinberar styrktar- og stuðningsaðgerðir
aðildarrfkjanna en rannsóknin var hafin að frumkvæði íslands og hefur staðið yfir samfleytt si'ðan í marzbyrjun
1978. Samkvæmt niðurstöðum nefndarinnar hefur verið um verulegar styrktar- og stuðningsaðgerðir að rseða
bæði í Noregi og Svíþjóð, að því er Davíð Sch. Thorsteinsson, formaður Félags ísl. iðnrekenda sem fundinn sat,
tjáði Morgunblaðinu.
Árið 1977 námu þessar aðgerðir alls
126,9 milljörðum króna, árið 1978
hins vegar 120,5 milljörðum króna og
í ár eru þær áætlaðar að fjárhæð um
89 milljarðar króna.
Að sögn Davíðs var í niðurstöðum
nefndarinnar sleppt öllum styrktar-
aðgerðum vegna byggðastefnu, einn-
ig öllum styrktaraðgerðum til
sveiflujöfnunar í hagkerfinu, svo og
öllum almennum stuðningsaðgerðum
við iðnað auk þess sem aðeins komu
fram í skýrslunni þær stuðningsað-
gerðir, sem ríkin sjálf létu í té af
fúsum og frjálsum vilja.
Engu að síður leiddi þetta í ljós, að
opinberar styrktar- og stuðningsað-
gerðir til einstakra greina iðnaðar-
ins eða fyrirtækjahópa í Noregi
hefur verið með eftirfarandi hætti:
Á hinn bóginn kom fram í skýrslu
sænsku nefndarinnar, að skipaiðnað-
urinn þar hefði á fjárlögum á árun-
um 1976—80 fengið alls 326 millj-
arða króna í styrki og hlutafé,
stáliðnaðurinn hefði fengið alls 57
milljarða króna í hlutafé auk 65
milljarða króna í formi lána með
sérstökum kjörum og vefjar- og
fataiðnaðurinn heföi fengið 1,6 millj-
arða króna í styrki.
Aðrar styrktar- og stuðningsað-
gerðir í Svíþjóð eru ekki nefndar í
skýrslu sænsku nefndarinnar, enda
þótt fyrir nefndinni hafi að auki
legið viðbótarupplýsingar um aðrar
stuðningsaðgerðir við ýmsar greinar
iðnaðarins þar í landi heldur en fram
koma í skýrslunni, eða samtals að
fjárhæð um 88 milljarðar króna.
Þessar upplýsingar fengust þó
ekki teknar inn í skýrslu EFTA—
nefndarinnar vegna mótmæla
sænsku fulltrúanna, að sögn Davíðs.
Kvað hann greinilegt, að fulltrúar
þeirra ríkja, þar sem mest væri um
styrktar- og stuðningsaðgerðir við
iðnaðinn, legðu sig fram um að dylja
eða gera sem minnst úr þeim aðgerð-
um, sem viðgengjust í löndum þeirra.
Niðurstaða nefndarinnar var síðan
sú, að hvers konar sértækar stuðn-
ingsaðgerðir kæmu því aðeins til
greina og þá aðeins í skamman tíma,
að um það væri að ræða að draga
þyrfti saman óarðbæra starfsemi og
flytja vinnuaflið yfir í arðbærari
greinar. Nefndin væntir þess að
ríkisstjórnir noti hvert tækifæri til
að fylgja þeirri stefnu og hætti
sérstökum stuðningsaðgerðum eins
skjótt og hugsast getur.
Að sögn Davíðs er skýrsla
EFTA-nefndarinnar rúmlega 17 bls.
og þar af eru 8 línur um Island.
„Erum málkunnug um 700 unglingum íReykjavík”
„Flestir borgarráðsmenn sem
starfsfólk Útideildarinnar hefur
haft samband við hafa lýst yfir
því að þeir telji þessa starfsemi
þarfa en samþykkja samt að hún
verði iögð niður. En hvers
vegna ...?“ sögðu þau Stefanía
Sörheller og Þór Þórarinsson
starfsmenn Útideildarinnar er
blaðamaður Mbl. ræddi við þau í
gær.
„Aðdragandi að stofnun Úti-
deildarinnar var sá að árið 1976
voru flestir þeir sem með málefni
unglinga hafa að gera hér á
höfuðborgarsvæðinu boðaðir til
fundar í einu borgarhverfanna,
m.a. vegna ólæta í því tiltekna
hverfi. Nefnd skipuð 5 fulltrúum
frá féiagsmálaráði, fræðsluráði og
æskulýðsráði var fengin til þess að
gera tillögur um það hvað gera
mætti til þess að ráða bót á
þessum ólátúm. Ein þeirra til-
lagna sem nefndin kom með var
stofnun Útideildarinnar.
Vorið 1976 var Útideildin rekin
sem tilraunastarfsemi en gaf það
góða raun að hún fór inn á
fjárhagsáætlun fyrir næsta ár og
ákveðið var að hún skyldi halda
áfram störfum. Æskulýðsráð og
félagsmálaráð Reykjavíkur tóku
að sér rekstur deildarinnar.
Markmið Útideildarinnar er
starf með og fyrir börn og ungl-
inga 12—18 ára í því umhverfi
sem þau dveljast hverju sinni með
það fyrir augum að skapa gagn-
kvæmt traust sem hægt sé að
beita til að efla sjálfsvitund,
drykkju eða slagsmála og keyrum
þau heim er algjör nauðsyn kref-
ur.
Jafnframt starfinu um helgar
höfum við lagt mikla áherslu á
hópstarf. Sumir hópanna sem á
vegi Útideildarinnar verða ein-
kennast af áhugaleysi og/eða eirð-
arleysi og ræðum við við þá í
12—20 manna hópum um það hvað
er á döfinni hjá þeim og erfiðleika.
Við notum þessa tíma líka til
fræðslu eins og við verður komið.
Við höfum reynt að komast að því
í hvað þá langar mest til að eyða
frístundum sínum og síðan beint
þeim inn í frjáls félagasamtök,
starfsemi æskulýðsráðs einnig
deildin vinnur í Breiðholtshverf-
unum og Árbæjarhverfi en hin í
öðrum hverfum borgarinnar þar
sem við vitum að unglingar safn-
ast saman. Hver starfsmaður
vinnur u.þ.b. 40 tíma á mánuði en
ráðunautarnir í 10 tíma.
Við blöndum okkur í hópa sem
krakkarnir mynda, ræðum við þau
og reynum að kynnast þeim og
kynna okkur.
Við teljum það mikinn kost að
fara út til þeirra og reyna að koma
á gagnkvæmu trausti þannig að
þau viti af okkur og geti þa leitað
til okkar ef þau hafa þörf fyrir.
Við ræðum líka við þau um áhuga-
Ljósm. Kniilia.
sjálfstæði og félagslegan þroska
þeirra, draga úr hættu á því að
þau leiðist út í aðgerðarleysi,
óreglu og afbrot og stuðla að því
að óskum þeirra og þörfum verði
betur fullnægt."
Hvernig og hvenær starfið þið?
„Aðalvinnutími okkar er að-
faranætur laugardaga og sunnu-
daga. Starfsemi deildarinnar eru
10 auk tveggja ráðunauta og skipt-
um við okkur í 2 deildir. Önnur
mál þeirra og erfiðleika ef þeir eru
einhverjir. í þeim tilfellum að við
getum ekki greitt úr erfiðleikum
krakkanna um helgar þá höfum
við samband við þau eftir helgina.
Þeir málaflokkar sem upp hafa
komið og við hjálpað krökkunum
með eru t.d. í sambandi við at-
vinnuleit, afbrot, kynferðismál,
fjölskylduaðstæður og erfiðleika í
skóla. Við reynum einnig að veita
þeim aðhlynningu, t.d. vegna
Rætt við Stefaníu
Sörheller og Þór Þórarinsson
starfsmenn
Útideildarinnar
höfum við vísað hópum í Ungl-
ingaathvarfið við Hagamel.
Við höfum hitt þessa hópa í
Fellahelli, Bústöðum og að Frí-
kirkjuvegi 11 á virkum dögum.
Auk þess hafa margir krakkanna
haft samband við okkur utan
okkar vinnutíma. Við erum mál-
kunnug um 700 unglingum í
Reykjavík og þau heilsa okkur úti
á götu og mörg þeirra hafa síma-
númer einhverra okkar og hafa
samband við okkur ef þau vilja og
finna þörf fyrir.
Við höfum orðið vör við að
krakkarnir hafa áhuga á að starfa
í þessum hópum og það hefur
gengið vel að fá þau til þess að
taka þátt í starfinu."
Hvað um niðurfellingu deildar-
innar eins og til tals hefur kom-
ið?
„Deildin er tiltölulega ódýr í
rekstri miðað við það ti! hversu
margra hún nær og hversu margir
unglingar hafa og eiga eftir að
notfæra sér starfsemi hennar. Við
stórefumst um að spurningin sé
um þessar 18 milljónir sem á
vantar til þess að útideildin geti
starfað út árið.
Það er hins vegar spurning
hvers konar þjónustu eigi að koma
með í stað Útideildarinnar ef hún
verður lögð niður," sögðu þau
Stefanía og Þór að lokum.
Stefanía Sörheller og Þór
Þórarínsson starfsmenn
Utideildarinnar.