Morgunblaðið - 10.05.1979, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1979
31
UfllHORF
Umsjón:
Anders Hansen.
þátttaka Bandaríkjamanna í
Víetnam, heyrir nú sögunni til.
Þetta uppáhaldsviðfangsefni
atvinnumótmælenda á Vestur-
löndum, er orðið að efniviði í
kvikmyndum. Það er athyglis-
vert, að tvær kvikmyndir sem
fjölluðu um Víetnamstríðið,
fengu viðurkenningu, þegar
hin margrómuðu Óskarsverð-
laun voru afhent nú fyrir
skömmu.
Önnur þessara mynda, og sú
er fleiri verðlaun fékk, var The
Deer-Hunter. Við gerð hennar
voru ekki farnar troðnar slóðir.
Víetnam stríðið var skoðað í
nýju ljósi. Hinum viðurkennda
stóra-sannleik, um gæsku
Víetnama og illsku
Bandaríkjamanna er hafnað.
Þess í stað reynir leikstjórinn,
er sjálfur var hermaður í
Víetnam, að gera því skil
hvernig þetta hroðalega stríð,
hafði áhrif atþröngt samfélag
bandarískra þegna.
Hinn sérlegi
fulltrúi
hræsninnar
Eins og við er að búast af
slíkri mynd, hefur staðið um
hana styrr. Ekki eru allir á eitt
sáttir um ágæti hennar. Leik-
konan, Jane Fonda, sérlegur
fulltrúi hræsninnar í fari
vinstri sinnaðra mótmælenda,
hefur vitaskuld komið við sögu.
Sjálf hlaut hún Óskarsðverð-
laun fyrir leik í kvikmynd um
Víetnamstríðið. Eftir að hafa
veitt þeim móttöku slóst hún í
hóp fólks sem safnast hafði
saman til þess að láta í ljosi
andscyggð sína á Deer-Hunter.
Að vísu, sagði Jane Fonda, hef
ég ekki séð myndina, en mér er
sagt að þar sé ekki fallega sagt
frá Þjóðfrelsisfylkingunni í
Suður-Víetnam.
Jane Fonda, hafði í þetta
skipti á réttu að standa.
Kommúnistum í Víetnam var
sköpuð engilfögur ásjóna af
stuðningsmönnum þeirra á
Vesturlöndum. Goðsögnin um
drengskap og hreinlyndi
kommúnistanna var víða sögð.
— í Deer-Hunter, er þessum
goðum miskunnarlaust velt af
stalli.
Sá sem þessar línur ritar,
getur vel tekið undir með
kvikmyndagagnrýnenda, er
ritaði nýlega í Financial Times
og sagði að leikstjórn Deer-
Hunter, tækist að skapa ótrú-
lega áhrifaríka senu, þegar
hann væri að lýsa meðferð
kommúnistaherjanna á band-
arískum stríðsföngum. En þá
vaknar spurningin. Hversu
sönn er þessi lýsing? Getur það
verið að hin gamalgróna sögu-
skýring um hina hjartahreinu
kommúnista, sé ekki haldgóð?
Bækur um
pyntingarnar
I Bandaríkjunum hafa á
undanförnum árum komið út
bækur, sem hafa að geyma
frásagnir manna sem voru
stríðsfangar Norður-Víetnama
á meðan á hinni svokölluðu
yíetnamstyrjöld stóð. —
Astæðan fyrir því að hér er
einkum um að ræða frásagnir
manna sem voru í haldi í
Norður-Víetnam, er sú að
„kommúnistarnir í suðurhluta
landsins tóku hermenn mjög
sjaldan til fanga“, að sögn
breska fréttamannsins Rich-
ard West, sem var við störf sín
í Víetnam á meðan á stríðinu
stóð.(!)
Fyrir nokkru birtust greinar
um tvær þessara bóka í banda-
ríska ritinu, New York Review
of Books.(2). Þær gefa til
kynna, að bandarískir stríðs-
fangar hlutu hina hroðaleg-
ustu meðferð, er þeir voru í
haldi. Gott dæmi um hvernig
bandarískir hermenn voru
píndir, gefur Konrad W
Trautman, majór í bandaríska
hernum.
Óleyfilegt
að öskra
Trautman, segir að þeir
menn sem hafi annast fanga-
gæslu, hafi til að mynda, tekið
hendur sínar og reyrt þær
rækilega aftan við bak. Síðan
hafi þeir hægt og rólega togað
þær upp, samanbundnar, þar
til að þær námu við hnakkann.
En ekki nóg með það: „ímynd-
aðu þér,“ segir Trautman,
„hvernig manni leið, með báðar
hendur bundnar saman, bæði
við olnbogana og úlnliðina,
fæti spyrnt á milli herðablað-
anna til þess að halda jafnvægi
og síðan togað í hendurnar á
manni með öllu afli, þar til að
þær fóru yfir höfuðið, sem
síðan er þrýst niður á milli
fótanna, sem komið hefur verið
fyrir á milli járn-stanga.“
Trautman segist hafa veinað
af sársauka. „En þá komst ég
að raun um að óleyfilegt er að
öskra, þegar maður er pyntað-
ur ... Strax og ég veinaði,
greip hann hlekk sem lá á
gólfinu og keyrði hann upp í
mig. Ef ég hefði ekki opnað
munninn hefði hann brotið í
mér tennurnar. ;.. .Sá líkam-
legi sársauki, sem við liðum er
ólýsanlegur. Þó heyrðist aldrei
múkk frá neinum. Það heyrðist
aðeins skellir í járnum og limir
pressaðir og togaðir."
Spengdir í
málmstokka
Og þetta er einungis eitt
dæmi um hvernig menn voru
pyntaðir á hinn hroðalegasta
hátt í víetnömskum fangelsum.
í myndinni um Deer-Hunter,
eru bandarískir stríðsfangar
geymdir oní þröngum trébúr-
um, sem komið hefur verið
fyrir úti í á. Rottur ásækja þá
og óþverrinn, sem þar þrífst er
urlegri, þegar athugaðar, eru
hvatirnar sem lágu að baki
pyntingunum. Svo virðist, sem
böðlarnir er að hrottaskapnum
stóðu, hafi ekki verið að sækj-
ast eftir neinum sérstökum
hernaðarleyndarmálum.
„Andskoti góður
flugmaður... “
William R. Stark, er bar
foringjatign í bandaríska flot-
anum, greinir einmitt frá lýs-
andi dæmi í þessu sambandi.
Hann var hlekkjaður um fæt-
urnar og hengdur upp í loft.
Einar K.
Guðfinnsson:

i.
Einar K. Guðfinnsson
Bannað að
öskra við
pyntingar:
Um hrottaskap kommúnista
í Vietnamstríðinu
Síðan hófust barsmíðarnar. Og
ástæðan? — Hann vildi ekki
segja á hvaða skipi hann hefði
verið. Þegar tyftunarherrun-
um, tókst loks að toga það út
úr honum vildu þeir vita meira.
Þegar hann sagðist hafa verið
á flugmóðuskipinu Enterprise,
vildu þeir fá að vita meira.
Stark upplýsti þá um að skip-
herrann héti Lefty Schwartz.
Að fengnum þessum upplýs-
ingum sögðust þeir vilja fá
eitthvað að vita um skipið og
áhöfnina, sem Stark svaraði á
þessa leið. „Lefty Schwartz, er
andskoti góður flugmaður.“
Þar með lauk yfirheyrslunum.
Böðlarnir virtust ánægðir, með
upplýsingarnar, sem þeir höfðu
vegar slíkt, að það hlýtur að
hafa komið þeim á óvart. það
kann einmitt að hafa valdið
miklu, um hve þeir virtust litlu
fegnir.
En bandarísku fangarnir
voru líka notaðir í áróðurs-
skyni. Einn fangi segir frá því
að félagi sinn hafi verið kval-
inn lang tímum saman. Þegar
tekist hafði að brjóta hann
gjörsamlega niður, var hann
síðan látinn skrifa bréf til
friðarhreyfingar í heimalandi
sínu, til þess að segja þeim að
hann væri andvígur stríðinu.
Hatur
Önnur skýring á þessu fram-
ferði Norður-Víetnama, er

|
: ;

■ ‘4
Atriði úr myndinni Hjartarhaninn (The Deer Ilunter) sem nú er sýnd víða um heim við mikla
aðsókn. A myndinni eru þeir John Savage og Christopher Walken í hlutverkum sínum.
ólysanlegur. Bækurnar sem ég
minntist á, greina frá fleiri
aðferðum. Menn voru til dæmis
spengdir inn í málmstokka, þar
sem þeir voru hafðir. Þar lágu
þeir ( eigin saur svo dögum
skipti. Af minnsta tilefni var
mönnum líka haldið í einangr-
unarklefum mánuðum saman.
Ef upp komst um tilraunir til
að ná sambandi við menn í
næstu klefum, var viðkomandi
refsað grimmilega.
Þó þessar frásagnir banda-
rísku stríðsfanganna séu nógu
hroðalegar, verða þær enn dap-
fengið að loknum pyntingun-
um.
Hvers vegna?
Ein þeirra spurninga sem
vakna, við lýsingar sem þessar
er: hvers vegna gerðu þeir
þetta? Hver er ástæða slíkrar
mannvonsku? — Svörin liggja
engan veginn á lausu.
Vissulega, hafa Norður-
Víetnamar viljað veiða gagn-
legar hernaðarlegar upplýsing-
ar upp úr stríðsföngum sínum.
Viðnám fanganna var hins
einfaldlega sú að þeir hafi
hatast svo við bandaríkja-
menn, að hefnd hafi verið þeim
sæt. Thomas H. Kirk öfursti í
bandaríska flughernum, gefur
einmitt þá skýringu. Hann
segir að þessa haturs hafi gætt
meðal almennings í Víetnam.
Börn, konur og gamalmenni
gengu í skrokk á flugmönnun-
um, sem hrapað höfðu til
jarðar, og hermenn höfðu ekki
enn tekið fasta... — „Við
vorum það eina sem þeir gátu
vonleysi sitt og hatur bitna á“,
segir Kirk.
Ekki stefnan!
Að sjálfsögðu hafa viðbrögð
við slíkum hryllingssögum ekki
verið á eina lund. Málpípur
kommúnistastjórnarinnar í
Víetnam, eru ekki ánægðir.
Jane Fonda, fyrrnefndur
hræsnari, sagði til dæmis að
hún gæti ekki neitað sögum
sem þessum, en það hefði ekki
verið stefna Norður-Víetnama,
að pína fólk.
Hún getur auðvitað trútt um
talað. Henni var boðið til
Víetnam, þar sem hún skoðaði
fangelsi sem höfðu verið betr-
umbætt svo ekki stingju þau í
augu. Anthony Lewis, sem
skrifar grein í New York Rev-
iew Of Books, segir til dæmis.
Eru pyntingar
réttlátanlegar
„Aðalatriðið er það, að þó að
maður sé í öllum aðalatriðum
sammála Jane Fonda um
Víetnamstríðið, eins og eg er,
þá þarf maður ekki að komast
að þeirri niðurstöðu að þessar
frásagnir beri að líta efagjörn-
um, eða fyrirlitningaraugum.
Sum mál hafa ekki tvær hliðar.
Að kvelja, — þó ekki sé nema
einn einstakling, er ótækt og
sama gildir um tilraunir til að
segja að slíkar pyntingar séu
órauhverulegar."
Eins og Anthony Lewis segir
ennfremur, er engum stætt á
því að skáka í því skjólinu, að
Bandaríkjamenn hafi ekki ver-
ið hætishót betri. Napalm-
sprengjurnar, sprengjuregnið
á borgir, bæi og akra, eru engin
afsökun fyrir því að misþyrma
fólki. Eða geta blóðhundar Pol
Pot í Kambódíu, afsakað gjörð-
ir sínar, með framferði Pinoch-
ets í Chile. Og getur skálkurinn
Castró, skýlt sér atbak við
mannrettindabrot í Suður-
Afríku?
Ástandið í
Indó-Kína
Þrátt fyrir allt, munu menn
vísast halda áfram að ræða
frekar, þá spurningu hvort
bandarískir stríðsfangar hafi
hlotið illa meðferð í Víetnam.
Ljóst er, að erfitt er að sanna
svo óyggjandi séthvað er rétt í
því máli. En hitt er víst að
framvinda mála á Indó-Kín-
askaganum, eftir valdatöku
kommúnista styður frekar þá
skoðun, að valdamenn þar
skirrist ekki við að beita and-
stæðinga sína harðræði.
Dapurlegir atburðir í hinu
forna menningarríki Kambód-
íu, eru öllum kunnugir. Og því
miður virðist margt benda til
þess að ekki sé miklu skárra
uppi á teningnum í Víetnam
heldur (3).
Að fyrirgefa
Af þeim fjölmörgu frásögn-
um, sem finna má um fangels-
isdvöl bandarískra hermanna í
Víetnam, held ég að varla sé
nokkur eins áhrifamikil og sú
er Anthony Lewis, segir frá á
þessa lund:
„Dæmið um Naughton, for-
ingja í bandaríska hernum,
verður mér minnisstætt. Hann
var handleggsbrotinn, þegar
honum var refsað fyrir að tala
við samfanga sinn. Þegar ég
hitti hann, spurði ég hvern hug
hann bæri til Norður Víetn-
ama. Hann sagði þá undr-
averða og hann vildi gjarnan
fara aftur til Norður Víetnam,
við breyttar aðstæður. Hann
bætti við: „Ég býst ekki við
forsvarsmenn typtunar húsa,
séu bestu synir neinnar þjóð-
ar.“
Tilvísanir:
1. Spectator, 17. mars 1979, bls. 11.
2. 7. mars 1974. Allar beinar tilvitnanir
hér eftir eru teknar úr því blaði, bls.
6-12.
3. SkilmerkileKa frásötfn af ógnar-
stjórninni í Víetnám má finna í breska
blaðinu Observer 16. okt. 1977 og 23.
<?kt. sama ár.