Morgunblaðið - 10.05.1979, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MAI 1979
Ásdis Sigurðardóttir:
Börnin og hætt-
urnar heima fyrir
þarf að skýra og fiskifræðingar
geta ekki tekið afstöðu til þeirra
án pólitískra fyrirmæla um þau
markmið, sem stefnt er að.“
í þessum ummælum kemur ljóst
fram, að erlendir fiskifræðingar
líta á sig sem líffræðinga fyrst og
fremst, ekki stjórnunarmenn og
þeir eigi að hlíta pólitískum fyrir-
mælum. Og ennfremur segir hann
að síðustu:
„Þegar tillit er tekið til hins
vistfræðilega samhengis tegunda,
verður meiri þörf fyrir samband á
milli líffræðinga og hinna ábyrgu
stjórnmálamanna en þegar gengið
er út frá einföldum líkönum. Það
verða einfaldlega mun fleiri atriði,
sem taka þarf afstöðu til, þegar
fiskveiðastefna er mótuð og ætlazt
er til, að hún verði framkvæman-
leg í reyndinni."
Ég hef nú rakið hvernig Haf-
rannsóknastofnunin, þessi unga
vísindastofnun, sem villzt hefur af
vegi visinda, hefur hlunnfarið
sjálfa sig, fiskimennina og alla
þjóðina í áætlanagerð sinni um
þróun fiskstofna. Það er ekki ég
lengur, vesall maðurinn, að slá
fram illa grunduðum skoðunum,
heldur erlendar fiskifræðistofnan-
ir á næstu grösum við okkur.
Stjórnmálamenn okkar segjast
taka mark á fiskifræðingunum
(þeir vita mest etc.) og sé það rétt,
þá hljóta þeir að taka mark á því,
sem hér hefur verið sagt og þeir
geta sjálfir kynnt sér í frumheim-
ildum frá nefndum fiskifræði-
stofnunum — áður en þeir ráðast í
að stjórna fiskveiðum okkar að
tillögum Hafrannsóknastofnunar-
innar.
Hinar árlegu
skekkjur
Þótt grundvallarskekkjur Haf-
rannsóknastofnunarinnar séu ör-
lagarikastar, og það hefði átt að
blasa við, að minnsta kosti fiski-
mönnum, að stofnunin reiknaði
líka skakkt frá ári til árs. Nú
verður það dæmi rakið, lítillega
þó, það er af miklu meira að taka,
og í- leiðinni verður gerð grein
fyrir af hverju Hafrannsókna-
stofnun lenti í þeim pytti, sem hún
er í.
Árið 1971 fullyrti íslenzka Haf-
rannsóknastofnunin, að íslenzki
þorskstofninn væri „fullnýttur",,,
1972 að hann væri „ofnýttur", og
1973 að hann væri í „bráðri
hættu". Miðað við það að sú er
venjan að vísindastofnanir séu
tregar til fullyrðinga og orðalag
þeirra loðið og fuilt af fyrirvörum
var ekki óeðlilegt, þegar hver
fullyrðingin rak aðra með árs
millibili, að leikmenn ýmsir
spyrðu , hvort þessi unga vísinda-
stofnun væri ekki að villast út úr
kortinu. Það var erfitt að hugsa
sér slikar stökkbreytingar í vís-
indalegum rannsóknum, ekki sízt
þegar um var að ræða vísinda-
rannsóknir við mjög erfiðar að-
stæður. Menn létu þó kyrrt liggja,
þeir sem efuðust, og töldu ekki
tímabært að draga yfirlýsingar
Hafrannsóknar í efa, við áttum í
styrjöld og þær komu sér vel.
hefðu reyndar mátt vera fyrr á
ferðinni sem áróðursgagn. Svo
gekk nú stríðið yfir, en samt
breyttist ekkert um „síðasta
þorskinn", þótt hundruð skipa
hyrfu af miðunum. Þá fóru grun'-
semdir að vakna. En efasemda-
raddir voru kæfðar umsvifalaust
(þeir vita mest).
íslenzkur almenningur tók því
með miklum fögnuði að eiga nú
vísindastofnun, sem gæti sagt
fyrir örugglega um alla þróun í
aðalatvinnuvegi þjóðarinnar,
færði Hafrannsóknamenn á stall-
inn og gerði skýrslur þeirra ár-
legar að guðspjalli ársins. Þetta
leiddi stofnunina í þá freistni, sem
hún féll í. Hafrannsóknastofnunin
tók að leika stærra hlutverk en
hún hafði getuna til. Þegar yfir-
lýsingin kom um „síðasta þorsk-
inn“ fékk þjóðin eitt móðursýkis-
kastið, líkt og í handritamálinu,
landhelgismálinu og reyndar öll-
um meiri háttar málum. (Ég hef
áður skrifað greinar um að tauga-
kerfi þessarar þjóðar væri ekki í
Sem beztu Iagi og henni væri
stundum betra að nota fremur
heilann en nýrnahetturnar í mik-
ilvægum þjóðmálum).
Fjölmiðlar okkar fátækir af
æsifregnum, tóku sér stöðu við
dyrnar á gjörgæzludeildinni á
Skúlagötu 4, og spurðu áfjáðir á
hverjum morgni:
„Hvernig leið honum í nótt, er
enn von ... ?“
Fjölmiðlarnir þurftu sannar-
lega ekki að kvarta yfir því að
gjörgæzludeildinni lægi á upplýs-
ingum um ástand sjúklingsins.
Það fór síversnandi, ný hættu-
einkenni komu fram á hverri
nóttu. Loks var almenningur orð-
inn svo hrelldur að hann tók að
krefjast þess að þjarmað væri að
þessum fáu mönnum sem voru að
róa og gerðu allt sem þeir gætu til
að kála sjúklingnum, „síðasta
þorskinum", og heimtaði að um
þetta hefði gjörgæzludeildin for-
göngu en ekki stjórnmálamenn-
irnir, sem hefðu sumir ekki nægan
skilning á hvernig komið væri.
Hafrannsóknastofnunin skoraðist
vissulega ekki undan þessu
ábyrgðarmikla hlutverki og tillög-
um um stjórnun veiðanna tók að
rigna yfir þjóðina. Árlega frá 1973
átti að skerða veiðarnar sem
næmi 10—12 milljarða tekjumissi
árlega fram til 1980 fyrir fiski-
menn og fiskvinnslufólk. Gegn
þessu lofaði stofnunin fiski-
mönnum, sem þá yrðu á lífi,
bærilegum afla árið 1985.
Þeir gerðu fyrst spá um hvernig
aflabrögðin yrðu á íslandsmiðum
(útlendingar með í dæminu) frá
1973 og vel áratug fram í tímann
til að skýra hvernig fara myndi, ef
ekki væri farið að tillögum þeirra.
Sú spá var vissulega ekki glæsileg.
Þorskaflinn átti að fara síminnk-
andi og nú á þessu ári átti hann að
hafa hrapað niður í 226 þúsund
tonn (úr 374 þúsund tonnum 1973)
og hrygningarstofninn kominn
niður í 94 þúsund tonn.
Raunveruleikinn er afturámóti
sá, að árlega á þessu spátímabili
1973—78, sem nú liggur fyrir, fór
aflinn sem næst árlega um 30
þúsund tonnum fram úr spáðum
afla hvert ár og nam um síðustu
áramót alls 180 þúsund tonnum
umfram spána. Á yfirstandandi
ári, sem átti að verða aflaleysisár,
er mokafli um allt land og nær því
búið að veiða á hálfu árinu það
magn sem þeir spáðu að yrði
heilsársafli 1979 (226 þús. tonn),
og þrátt fyrir áður nefnda 180
þúsund tonna veiði umfram spána,
er hrygningarstofninn ekki 94
þúsund tonn heldur 200 þús. tonn
ef eitthvað er að marka talning-
una.
Til að kóróna þennan þorsk-
spádómsferil gerðu þeir einnig spá
um loðnuveiðarnar og spáðu mill-
jón tonna afla árlega og menn
ruku til að smíða sér nýtízkuleg
loðnuveiðiskip, en rétt sem þau
komu á miðin, kom önnur spá um
að loðnustofninn væri í hættu og
stöðva þyrfti veiðarnar umsvifa-
laust.
Maður hefði nú haldið eftir
þennan feril, sem rakinn hefur
verið, og margt órakið af smærri
mistökum, að mennirnir létu sér
hóglegar í tillögugerðinni og ekki
sízt þar sem þeir játuðu í síðustu
skýrslu sinni að þorskstofninn
væri ekki lengur í líffræðilegri
hættu. Sem hann reyndar aldrei
var.
Það hefði ég einnig haldið, að
lækurinn væri orðinn svo bakka-
fullur að fiskimenn hefðu uppi
einhver mótmæli, þegar þeir eru
reknir í land úr góðum afla á
grundvelli spádóma þessarar
nefndu stofnunar. Það er þó
eitthvað annað, þeir játa hver um
annan þveran, að ekkert sé sjálf-
sagðara en draga upp net sin
seiluð og vörpur sínar fullar og
halda til lands að binda skipin.
„Þeir vita mest fiskifræðingarn-
ir.“
Það má nú segja, að virðingin
fyrir annarra skoðunum lætur
ekki að sér hæða i mannlífinu,
fremur en á dögum Bacons.
Verkefnið með ofanskráðri fyr-
irsögn „Börnin og hætturnar
heima fyrir“ var unnið af Byggð-
arlagsnefnd I — J.C. Vík á tíma-
bilinu janúar—apríl 1979.
Sá aðili, sem ekkert veit um
Junion Chamber á eflaust eftir að
spyrja sjálfan sig: „Hvers konar
verkefni er nú þetta?“ — en
hætturnar heima fyrir eru margs
konar. Á okkar tæknivæddu tím-
um er lítið barn oft í hættu statt á
sínu eigin heimili. Snúrur úr
rafmagnstækjum liggja oft út
fyrir borðbrúnir, kannski vegna
þess að mamma þurfti að bregða
sér sem snöggvast í símann, og
hvað er eftirtektarverðara fyrir
litið barn sem er að kanna heim-
inn sinn en að toga í einhverja
snúru, eða teygja sig upp í skaft af
potti eða pönnu, jafnvel athuga
ókunnan hlut, sem rýkur upp af í
öskubakkanum inni í stofu. Heim-
ur barnsins í heimahúsi er þar af
leiðandi oft hættulegur eftir að
fyrstu sporin eru stigin.
Vert er að minnast á að vegg-
spjaldið er reglulegt augnayndi.
Tvö falleg börn prýða efri hluta
FYRSTI fundur nýstofnaðs leik-
húsráðs Leikfélags Akureyrar var
haldinn fimmtudag 26. apríl. Ráð-
ið skipa stjórn Leikfélags Akur-
eyrar, formaður félagsins,
Guðmundur Magnússon, sem er
jafnframt formaður leikhúsráðs,
Þórey Aðalsteinsdóttir og Sigur-
veig Jónsdóttir; tveir fulltrúar
fastráðins starfsfólks, Svanhildur
Jóhannesdóttir og Viðar Eggerts-
Ásdís Sigurðardóttir
þess og síðan taka við heilræði til
fullorðinna. Og við lestur vaknar
sú spurning hvort slíkar upplýs-
ingar séu ekki nauðsynlegar var-
úðarráðstafanir, sem úthluta ætti
til verðandi mæðra. Til þeirra sem
ganga með ófætt líf.
Verðandi mæður og feður taka
son; leikhússtjóri, Oddur Björns-
son og fulltrúi bæjarstjórnar
Akureyrar Valgarður Baldvins-
son. Fundi ráðsins situr einnig
varaformaður leikfélagsins, Theo-
dór Júlíusson.
Unnið hefur verið markvisst að
stofnun leikhúsráðs og samþykkti
aðalfundur Leikfélagsins 2. apríl
breytingar á lögum félagsins, er
gerðu það mögulegt. Hlutverk
að'sér ábyrgðarmesta hlutverk
lífsins og ekki er vanþörf á aö
miðla til þeirra heilræðum, sem
geta komið í veg fyrir slys í
heimahúsum. Staðreyndin er
nefnilega sú að börn fæðast með
sams konar skynfæri í dag eins og
fyrir 1979 árum. En fyrr á öldum
var hættuminna að skilja lítið
barn eftir inni á heimili sínu.
Börnin fæðast og geta ekki tjáð
sig nema með gráti og síðar meir
með fallegu brosi og talað geta
þau ekki fyrr en eftir um það bil
eitt og hálft ár. Þetta fyrsta ár
barnanna er undirstaða þeirra —
skólinn heima fyrir, sem getur
kennt „að forðast hætturnar". Við
viljum svo oft gleyma því að lítil
börn fæðast ekki með innbyggða
tölvu, sem segir þeim hvað megi
snerta og hvað ekki.
í von um að veggspjaldið okkar
„Börnin og hætturnar heima fyr-
ir“ verði til þess að visa mörgum
litlum börnum inn á örugga
heimabraut.
Ásdís Sigurðardóttir
varaforseti — J.C. Vík
starfsárið 1978/79
leikhúsráðs er að hafa umsjón
með allri starfsemi og rekstri
leikhússins. Leikhúsráð tekur all-
ar meiriháttar ákvarðanir er
stofnunina varðar, svo sem fjár-
hagsáætlun leikhússins. Það
ræður leikhússtjóra og fram-
kvæmdastjóra og annað starfsfólk
hússins. Leikhúsráð skal vera
ólaunað.
(Fréttatilkynning).
Frá afmælissýningu Gallerís Suðurgötu 7. Friðrik Þór Friðriksson (t.v.) og Bjarni Þórarinsson
við verk sín.
Afmælissýning i Galleri Suðurgötu 7
STARFSEMI Gallerís Suðurgötu
7 verður fjölbreytt í sumar.
Margir erlendir myndlistarmenn
munu sækja galleríið heim og
sýna verk sín í því. Einnig er
fyrirhugað að erlendir tónlistar-
menn komi hingað til lands f hoði
gallerfsins. Einnig mun gallerfið
sjálft leggja land undir fót og er
ferðinni heitið til Flórens en þar
hefur aðstandendum þess verið
boðið að sýna f sumar. Þá er
væntanlegt nýtt tölublað af tíma-
ritinu Svart á hvftu sem gallerfið
gefur út. Mun það koma út um
næstu mánaðamót.
Nú stendur yfir afmælissýning
gallerísins en þar eiga verk Árni
Ingólfsson, Bjarni Þórarinsson
(t.h. á mynd), Friðrik Þór Frið-
riksson (t.v.), Jón Karl Helgason,
Margrét Jónsdóttir og Svala Sig-
urleifsdóttir.
S.l. miðvikudags-
kvöld hófust kvikmyndasýningar
kl. 9 á hverju kvöldi fram til 13.
maí en þá lýkur sýningunni. Sýnd
ar verða kvikmyndir eftir Jón
Karl Helgason og Friðrik Þór
Friðriksson, öllum er heimilt að
koma með eigin framleiðslu og
sýna, þ.e.a.s. 8 mm kvikmyndir.
Stof nað leikhúsrád LR