Morgunblaðið - 22.05.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MAÍ 1979
13
Sigtryggur
Símonarson: | Olf*
bók
fæðist
Opid bréf til Helgu M. Níelsdóttur ljósmódur
Ástæðan til þess að ég sendi þér
„opið bréf“ er sú að er ég las bók
þína „Þegar barn fæðist" varð ég
var mikils fjölda missagna.
Örfáar þeirra langar mig til að
leiðrétta þó að ég viti hve til-
gangslaust það er því að bókin
heldur velli en athugasemdir sam-
tímamanna falla ógildar, þó sann-
ar séu og birtar í fjöllesnu blaði.
Því veldur að bækur geymast, en
blöð glatast.
Á bls. 8 telur þú þig vera elsta
ykkar systkina, er komust til
fullorðinsára. Þetta er ekki góð
sannfræði, þar sem Jónína systir
þín var 6 árum eldri en þú og þið
systur hélduð sameiginlega brúð-
kaup ykkar 1925.
Enginn maður þekkir þá sögu-
sögn, er Helga föðurmóðir þín
eignaðist barn með Jóhannesi í
Gullbrekku, að Lilja í Gullbrekku
hafi „komið askvaðandi“ og tekið
barnið af henni „með valdi". Hins-
vegar er sú sögn alkunn að
Jóhannes hafi sjálfur sótt barnið
og sagt við konu sína, er heim
kom: „Hér er ég kominn með
drenginn rninn". Önnur sögn er að
vinnukona hafi verið send til að
sækja barnið. I báðum sögnum er
þó tilsvar Lilju hið sama. ,,Láttu
hann þarna í rúmshornið. Eg trúi
að maður eigi að bjóða þetta
velkomið". Lilja í Gullbrekku
reyndist þessum aðskotahlut
hjónabandsins ekki verr en svo að
hann náði fullum þroska, andlega
og líkamlega. Hann tók við búi af
föður sínum og henni, bjó þar
lengi sæmdarvel, og lét jafnvel
elstu dóttur sína heita í höfuð
henni. Er líklegt að hann hefði
gert svo ef að fóstran hefði verið
sú andstyggðarnorn sem þú lýsir í
bók þinni?
Vel er Sigurði Jóhannessyni,
ferðagarp og góðum dreng, trú-
andi til að hafa tekið illhrakin
börn á hest sinn og veitt húsbænd-
um þeirra verðugar átölur. Sög-
una kannast menn reyndar við
aðeins með því fráviki að hún
gerðist ekki í Saurbæjarhreppi,
heldur í öðru sveitarfélagi, þar
sem Lilja í Gullbrekku var víðs-
fjarri.
Frásögn þín af því er Sigurður á
Jórunnarstöðum og 3 menn aðrir
sóttu hunda til Suðurlands 1856 er
afleit. Svo vill til að til er í
„Nýjum kvöldvökum" frá árinu
1915, allnákvæm frásögn eins
þeirra fjögurra manna, er fóru
þessa ferð. Ég held að ef þú hefðir
kynnt þér þá frásögn hefðir þú
ekki farið á slíku „hundavaði" í
bók þinni, sem þú gerir, því betur
mátti þátttakandi fararinnar vita
en þú. Saga hans er mildari en þín
og þar krýpur Sigurður ekki við
hlið Helga á Tjörnum með opinn
„flugbeittan sjálfskeiðung" með
„blátt og langt blað“ í hendi. Rétt
er að þátttakendur fararinnar
komust að vísu heilu og höldnu til
heimkynna sinna, en ekki meða
alla hundahjörðina því að 6 hund-
ar týndust á leið yfir öræfin.
Þú telur að börn ■ligurðar og
Rósu í Æsustaðagerði hafi verið 9
og að auki 3 fósturbörn (bls. 26). í
nýlega útkominni bók Kjartans
Júliussonar á Skáldsstöðum,
„Reginfjöll að haustnóttum", segir
að börnin hafi verið 6, 3 drengir og
3 stúlkur. Því miður er hvorugt
rétt. Börnin voru 7. Systurnar
voru 6 og afi okkar eini bróðirinn.
Til sönnunar skal ég geta nafna
þeirra, án þess að þó að ég viti um
rétta aldursröð: 1. Anna Hólm-
fríður, er flutti til Vesturheims. 2.
Jakobína, er giftist að Álftagerði í
Mývatnssveit. 3. Jóhanna, löngum
kennd við Seljahlíð í Sölvadal. 4.
Elínrós, amma Hermanns í
Leyningi. 5. Sigurrós, er fluttist til
Skagafjarðar. 6. Vilhelmína, móð-
ir Ingimars á Hálsi og Kristins á
Strjúgsá.
Ef þú getur gefið mér upplýs-
ingar um nöfn þeirra tveggja
systkina er hér vantar á skrá,
samkvæmt bók þinni, og þeirra
þriggja fósturbarna, er þú talar
um, yrði ég þér einkar þakklátur
og þó meira undrunarfullur, ef
rökrétt reyndist. Það er svo annað
mál að Rósa giftist öðru sinni Páli
Bjarnasyni í Leyningi og átti með
honum 2 börn.
Á bls. 33 er mynd af foreldrum
þínum, börnum þeirra og fóstur-
börnum. Þar rænir þú mig systur
minni, Sigurlínu, er stendur við
hægri öxl föður þíns, en reyndar
gefur þú mér Jónheiði systur þína,
er situr á milli pabba þíns og
mömmu, fremst á myndinni, í
staðinn. Þú segir að myndin sé
tekin árið 1915. Þar eð Jónheiður
er fædd 1916, gerist það undur, að
myndin er tekin ári fyrr en hún
fæðist! Reyndar getur myndin alls
ekki verið tekin fyrr en 1919, því
að það ár fór Sigurlína i fóstur að
Æsustöðum, þá 7 ára gömul. Það
er því ein missögnin enn, í bók
þinni (bls. 66), að hún hafi verið
alin þar upp „að öllu leyti."
Missögn er einnig á bls. 36 að
Guðjónía, móðursystir okkar, hafi
verið tvígift.
Á bls. 40 segir þú: „Oftast var
fært frá fjórar vikur af sumri“.
Þetta er afleit meinloka, því að á
þeim árstíma stóð sauðburður sem
hæst og satt að segja, var lömbum
aldrei fært frá áður en þau fædd-
ust!
Að sjálfsögðu er það rétt, er þú
segir á bls. 67, að Ólöf uppeldis-
systir þín, hafi fengið grip úr fjósi
á Æsustöðum. Aðeins skakkar því,
að þetta var ekki „besta kýrin",
heldur óborin fyrsta kálfs kvíga.
Þá er það óskhyggja, eða ímyndun
þín, í fullyrðingu þó, að svo hafi
fieiri fósturbörn foreldra þinna
verið leyst út með stórgripagjöf-
um. Ekkert þeirra hlaut slíkt
hnoss.
Þú segir á bls. 66, að Haraldur
Þorvaldsson hafi kvænst Ólöfu
Árnadóttur frá Litla-Dal. Ólöf var
Sigurðardóttir. Hún var alin upp,
að einhverju leyti, hjá frænku
sinni, Ólöfu Baldvinsdóttur, í
Litla-Dal.
Á bls. 73 segir þú frá því er
Steingrímur bróðir þinn fæddist.
Þá kemur Sigurlína Einarsdóttir
ljósmóðir í Hólum, „ríðandi á
hesti sínum, Hóla-Blesa, sem mik-
ið frægðarorð fór af, fyrir fjör og
flýti."
Já, ekki er nú ofsögum sagt af
íslenskum góðhestum!
I bókinni „Horfnir góðhestar“,
eftir Ásgeir Jónsson frá Gottorp,
stendur á bls. 61 í 2. bindi: „Hann
var undan Blesu, fæddur 1912.
Hann var seldur tveggja vetra að
Hólum í Eyjafirði, Tómasi Bene-
diktssyni". Steingrímur bróðir
þinn er fæddur 17.10.1912. Því efa
ég stórlega, að Tryggvi á Jórunn-
arstöðum hefði lánað Sigurlínu
folaldið, til reiðar, jafnvel þótt um
tvö mannslíf væri að tefla!
Um frændkonu þína, sem að
þinni sögn fæddi öll sín börn á
Æsustöðum, er það sannast sagna
að aðeins eitt barn sitt ól hún þar.
Fyrsta barn sitt eignaðist hún á
meðan hún var enn í föðurgarði.
Eitt barna hennar fæddist and-
vana, í Gnúpafelli og eitt átti hún
í húsi Hafliða móðurbróður síns
og Sigríðar konu hans, á Akureyri.
Öll hin, 6 að tölu, ól hún heima í
Syðri-Villingadal.
Eins og þú efalaust veist var afi
okkar, Sigtryggur, frægur vegna
sjónskerpu sinnar. Það gleður mig
að þú hefur hlotið meira en hans
haukskörðu sjón, er þú í nið-
dimmri þoku (bls. 45) sást úr
yfirsetu fjár í fjalli, ofar Æsustöð-
um, mörg hundruð metra leið,
niður á Eyjafjarðará og virtist
hún renna öfugt skeið! Reyndar
segja.mér kunnugir menn að þú
hafir aldrei setið kvíaær, að
næturlagi. Slíkt var engin venja
og var Níelsi Sigurðssyni og
Sigurlínu móður þinni trúandi til
að þrælka svo kornungt barn sitt.
Kvíaær voru yfirleitt setnar að
degi, en ekki að nóttu.
Hér mun ég láta staðar numið
með athugasemdir vegna rang-
færslna þinna og er þó ærið
hyldýpi missagna óafgreitt. Hins-
vegar læt ég löngun mína ráða, að
ræða um bók þína frá öðru sjónar-
horni.
Vart gast þú heiðrað betur
minningu ömmu okkar en að birta
frásögn af ástarævintýri hennar
og Trausta Ingimundarsonar.
Ansi hefur Trausti, eitt mesta
glæsimenni, sem ég heyrði talað
um í æsku minni, komið merkilega
mikið við ættarsögu okkar. Hann
getur barn afasystur okkar,
Vilhelmínu og tekur svo ömmu frá
afa! En hversvegna í ósköpunum
tíundar þú ekki allt, sem gerðist í
því máli? Mundir þú ekki eftir
tveim eflingshestum, sem afi okk-
ar fékk — fyrir konuspjöll?
Hvað hét nú grái tröllhestur-
inn? Er það misminni mitt að
hann hlyti nafnið „Tollur", í
munni almennings? Og hvað hét
félagi hans, einnig stólpagripur —
í vitund sama fólks? Var hann
ekki kallaður Trausti? Ég vona að
þú leiðréttir mig, ef, ég fer með
rangt mál.
Fagurlega gengur þú fram og
berð smyrsl mannúðar á afbrot
Tómasar Jónassonar sem mér
vitanlega, hefur aldrei verið skrif-
að um áður. Ekki efa ég að Jenny,
fóstursystir þín, sé þér þakklát
fyrir þetta innlegg þitt í ævisögu
afa hennar. Heldur þú ekki að
Ólöf heitin, hálfsystir hennar,
einnig fóstursystir þín, myndi líka
hafa glaðst, ef lifandi væri? Og
sjálfsagt gleður það hana í sílífi
alheims. Ekki efa ég að afkomend-
ur Tómasar, sem eru fjölmargir og
að allra dómi vandað fólk, eru þér
þakklátir fyrir þetta innlegg þitt í
þjóðarsögu okkar, þó að ég reynd-
ar efi að nokkur annar en þú
hefðir séð nauðsyn til að vekja þar
máls á.
Mig undrar, stórlega, er þú
birtir makaframtal ykkar systra
og segir jafnvel, að einhverju
leyti, frá eigin ástalífi, að þú
skulir ekki geta mágkonu þinnar,
konu Steingríms bróður þíns. Les-
endur gætu vissulega haldið hann
hafi lifað munklífi á Æsustöðum.
En ég og sveitungar hans vitum
betur. Við vitum að hann hlaut
eina glæsilegustu dóttur eyfirskr-
ar sveitar, að eiginkonu, Sigríði
Pálmadóttur frá Gnúpafelli, sem
ásamt honum hélt uppi reisn
Æsustaða, um margra ára skeið.
Þegar barn fæðist skilst mér að
Ijósmóðir, eða læknir, þurfi að
skynja hlutverk sitt til fullnustu
og að þar megi engin mistök eiga
sér stað. Þegar bók fæðist er
einnig margs að gæta. Ekki síst ef
um gamlar sagnir, eðu endur-
minningar höfundar, er að ræða.
Gamlar sagnir eru oft viðkvæmar,
erfiðar í meðferð, og vart á færi
annarra en snillinga að búa þær
svo úr garði að engan hneyksli eða
særi. I endurminningabókaflóði
því, sem steypist yfir landsbúa um
hver einustu jól og áramót er gerð
sú krafa af hálfu lesenda að satt
sé frá sagt — og virðist ekki til of
mikils ætlast.
Því miður er alkunnugt að
minnisgeymd gamals fólks bregst
hlutverki sínu ærið oft. Því vil ég
vona að fremur valdi minnistrufl-
un missögnum þínum, en vöntun á
sannleiksþekkingu, og vil, að
-óreyndu, trúa því að þú sért
sannleikselskandi sál, er heldur
viljir hafa það sem sannast er.
Sé svo fer ég fram á að þú gerir
annað af tvennu:
1. Að andmæla leiðréttingum
mínum, með rökum, ef þú telur
þær ósannar.
2. Ef svo skyldi reynast að þér
yrði þar erfitt um vik óska ég að
þú lýsir yfir, í þeim blöðum sem
kynnu að birta þessar athuga-
semdir mínar, að þær séu réttar.
Með bestu kveðju.
Sigtryggur Símonarson
Norðurgiitu 34, Akureyri.
__ r
Breytíngar á stjóm HFI
Fulitrúafundur Iljúkrunar-
félags íslands fór fram í Domus
Medica 5. og 6. aprfl s.l. Á
fundinum var m.a. stjórnarkosn-
ing og urðu tvær breytingar á
skipan stjórnarinnar. Núverandi
stjórn Hjúkrunarfélags íslands
er því þannig skipuð:
Leidrétting
Slæm mistök urðu í grein
Joachims Fernau í sunnudagsbiaði,
„Taktu lífinu opnum örmum“, en þar
segir á einum stað: „Þú veizt mér
líkar tvöfeldni." Þetta á að sjálf-
sögðu að vera „Þú veizt mér líkar illa
tvöfeldni." Sömuleiðis á setning, sem
fylgir rétt á eftir, að vera þannig:
„Ég var enginn engill, guðumlíkur
einstaklingur er eitthvað óeðlilegur,"
í stað „Eg var enginn engill, guðum-
líkur einstaklingur er eitthvað óeðli-
legur."
Svanlaug Arnadóttir, formaður,
Ása Steinunn Atladóttir, 1. vara-
formaður, Anna Sigríður Indriða-
dóttir, 2. varaformaður, Brynja
Guðjónsdóttir, ritari, Þuríður
Backmann, Gyða Thorsteinsson og
Aðalheiður Vilhjálmsdóttir með-
stjórnendur.
Úr stjórninni gengu Anna S.
Stefánsdóttir og Fanney Friðriks-
dóttir.
tndriöi Q. ÞomWnMon
Skáld umbrotatímans mlkla í
íslenzku þjóðlifi. í Tímum í líft
þjóöar er hann umfram allt
túlkandi þess fóiks sem lentl f
umrótinu og hraktist fyrir því.
I
Land og synir
(kvikmynduð 1979)
gerist í sveltinni fyrir stríð þegar
heimskreppa og lífsskoðun nýrra
tíma nagar þúsund ára rætur
íslenzks bændaþjóöfélags.
Norðan viö stríð Sjötíu og níu af
stööinni
fjallar um hernámsárin og sýnir
hvernig stríöið umturnar hinu
kyrrláta og formfasta lífi, breytir
hægum skrefum í kapphlaup og
sjálfsöryggi borgarans í stríðs-
gróöavíkn.
(kvikmynduð 1963)
e í rauninni eftirleikur breyting-
anna, fjallar um líf hins unga
sveitamanns í borginni árin eftir
stríöið, baráttu hans þar og
vonbrigði.
.'iimnt i/iji
/>j<(« t
mmm
Almenna Bókafélagic,
Austurttræti 18, Skemmuvoguf J6,
•imi 19707 eími 73055