Morgunblaðið - 22.05.1979, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MAÍ1979
Rœtt við Jón Orm Halldórsson
framkvœmdastjóra DEMYK
ÞAÐ ÞYKIR jaínan nokkrum
tíðindum sa“ta hér á landi ef
íslendinKar komast í áhrifa-
stöður hjá fjölþjóðleKum samtök-
um eða stofnunum, enda fremur
fátítt að svo fámenn þjóð sem við
ísIendinKar eÍKum menn í lykil-
stiiðum á erlendum vettvanKÍ.
Um nokkurt skeið hefur Jón
Ormur Halldórsson starfað sem
framkvæmdastjóri DEMYC
(Democrat Youth Community of
Europe), ok ræddi blaðamaður
við Jón fyrir skömmu, er hann
var á ráðstefnu samtakanna í
Róm á Ítalíu. Jón hefur und-
anfarin ár vcrið búsettur í Lond-
on, en formaður DEMYC undan-
farin tvö ár var EnKlendinKurinn
Tony Kerpel.
Nýr formaður hefur nú verið
kjörinn, Elmar Brook frá Vest-
ur-Þýskalandi. Jafnframt var Jón
Ormur kjörinn varaformaður, ok
mun hann væntanleKa láta af
starfi framkvæmdastjóra innan
skamms.
Jón var fyrst að því spurður
hvað DEMYC væri, ok hver væru
tildröK að stofnun samtakanna.
„DEMYC, sem var stofnað árið
19l>4, eru samtök unKliðasamtaka
stjórnmálaflokka í 14 löndum
Vestur-Evrópu. Meðal aðildar-
samtakanna eu unKliðasamtök
KristileKra demókrata í Þýska-
landi ok Austurríki, Ihaldsflokks-
ins í Bretlandi, hæKri- ok mið-
flokka á Norðurlöndunum ok Mið-
demókrata á Spáni ok í PortÚKal.
Yfirleitt eru aðildarsamtökin
stærstu pólitísku unKliðasamtök í
viðkomandi, ok er DEMYC
stærsta samband sinnar teKundar
í Vestur-Evrópu með um 750.000
félaKsmenn innan aðildartakanna.
HuKmyndafræði samtakanna
b.VKKÍr á virðinKu fyrir einstakl-
inKnum ok frelsi hans til orðs ok
athafna, ok er stefna samtakanna
sú að auka samstarf milli þeirra
stjórnmálaflokka í Evrópu, sem
berjast fyrir einstaklinKsfrelsi ok
KeKn alræði af öllu taKÍ- Þetta
samstarf er tiltöluIeKa nýhafið
milli and-sósíalískra flokka í
Evrópu ok er mun skemur á veK
komið en samstarf sósíalistaflokk-
anna ok er raunar fyrir ýmsar
sakir mun erfiðara að koma því á.
Eitt erfiðasta atriðið í þessu
sambandi er nafnaruKlinKur ok
mismunandi skilninKur sem
laKÖur er í pólitísk huKtök. ÞannÍK
hljómar orðið íhaldsmaður enn
verr á flestum meKÍnlandstunKum
en á íslensku. Orðið hæKrimaður
táknar fasista á sumum Evrópu-
tunKum en and-sósíalista á öðrum.
Þetta hefur valdið veruleRum
erfiðleikum oft á tíðum ok þá ekki
síst í Suður-Evrópu þar sem við
höfum reynt að auka starf okkar
að undanförnu. ÞannÍK heitir einn
aðalflokkur Francóista á Spáni,
Íhaldsflokkurinn, ok hefur það
verið vinum okkar í Miðdemó-
krataflokknum nokkur þyrnir í
auKum að skrifstofa DEMYC er í
höfuðstöðvum íhaldsflokksins í
Bretlandi. A Norðurlöndum er um
svipaðan nafnaruKlinK að ræða ok
má nefna, að Vinstriflokkurinn í
Danmörku er áþekkur á marKan
hátt HæKriflokknum í NoreKÍ
hvað stefnumál Varðar."
Hver voru tildröK þess að Sam-
hand unKra sjálfstæAismanna
Kekk í samtiikin?
„SUS Kerðist aðili að DEMYC
haustið 1977 en hafði þá tekið þátt
í stöffum samtakanna um tveKKja
ára skeið. Sjálfstæðisflokkurinn á
íslandi er að ýmsu leyti líkari
flokkum KristileKra demókrata á
meKÍnlandi Evrópu en nokkrum af
borKaraflokkum Norðurlanda ok
hafa unKÍr sjálfstæðismenn oftast
átt meiri samleið með t.d. Kristi-
leKum demókrötum í Þýskalandi
ok Austurríki á alþjóðafundum en
frændum sínum úr hæKriflokkum
Norðurlanda, sem eru hlutfalls-
le^a minni flokkar en Sjálfstæðis-
„Erfiðast í sambandi við samskipti lýð-
rœðisflokkanna er nafnaruglingur
og mismunandi skilningur sem
lagður er ípólitísk hugtök ”
flokkurinn ok myndaðir á þrenKri
þjóðfélaKsleKum Krunni.
Evrópusamvinna almennt séð
hefur verið mun minna áhuKaverð
á Íslandi en í flestum eða öllum
öðrum iöndum Vestur-Evrópu að
Finnlandi undanskildu. Þetta er
sennileKa veKna legu landsins á
útjaðri álfunnar ok þeirrar stað-
reyndar að ísland er viðskiptaleKa
ten^t Bandaríkjunum meira en
EfnahaKsbandalaKÍnu. Það er hins
veKar á því vaknandi skilninKur á
íslandi, að með stóraukinni sam-
vinnu Evrópulanda á ísland á
hættu að einanKrast enn frekar en
nú er. Það er því að mínu mati
veruleKa mikilvæKt að íslendinKar
taki aukinn þátt í því marKþætta
samstarfi Evrópuríkja, sem fram
fer ok eykst ár frá ári“.
í hverju er starf þitt aðalleKa
IóIkíA?
„Starf mitt sem framkvæmda-
Sendinefnd frá DEMYC var fyrsta crlcnda sendinefndin sem heimsótti háða hluta Kýpur eftir innrás
Tyrkja á eyna. Hér er á miðri mynd Raulf Drnkthash. IciðtoKÍ tyrkneska þjóðarbrotins. ok á myndinni eru
einnÍK þeir Tony Kerpcl frá EnKlandi. Jón Ormur Ilalldórsson ok Per Arne Arvidsson frá Svíþjóð, auk
tveKKja aðstoðarmanna þjóðarleiðtoKans.
skilyrði eru þar fyrir. Þau vanda-
mál, sem ræna menn lífsánægj-
unni á íslandi um þessar mundir
eru ekki ýkja stór eða vandleyst
séð úr fjarska frá stöðum þar sem
raunveruleK, og ekki tilbúin
vandamál, gera lífið að martröð."
Ilvernig er að búa f Englandi
um þessar mundir, er það mjög
frábrugðið íslandi?
„Ég gæti vart hugsað mér betri
stað að búa á en England. Ég býst
hins vegar við að ég væri annarrar
skoðunar ef ég byggi í East End í
London eða þyrfti að lifa á bresk-
um verkamannslaunum. Það er
mikið þar um hreina fátækt,
einkum meðal gamals fólks og
meðal innflytjenda frá Asíu og
Afríku. Millistéttin, sem er mjög
fjölmenn hefur það hins vegar
sennilega betra en fólk í samsvar-
andi atvinnu á íslandi. Tekjurnar
eru lægri en verðlag á hlutum sem
kallaður er lúxusvarningur á ís-
landi er ólíkt lægra. Hér eru líka
tækifærin og úrval á öllum sviðum
ólíkt meira en á íslandi. Ef lífs-
kjör eru eingöngu metin í krónum
eða pundum eru þau að meðaltali
hærri á íslandi en ef örlítið
breiðari grundvöllur er notaður til
samanburðar eru lífskjör þar
betri fyrir meirihluta fólks. Því
má hins vegar ekki gleyma að stór
hluti þjóðarinnar, sennilega um
þriðjungur, mundi kallast bláfá-
tækur á íslandi.
Ef marka mætti fréttaflutning
fjölmiðla á Islandi og í mörgum
öðrum löndum, einkum Bandaríkj-
unum, væri hér allt í rúst og
þjóðin á síðastd snúningi. Því er
ekki að neita að ör hnignun efna-
hagslífs hefur sett sitt mark á
þjóðina, en sú tilheniging að
afskrifa þjóðina sem þjóð á
óstöðvandi niðurleið er byggð á
mikilli fáfræði og skilningsleysi á
þeirri kreppu sem breska þjóðin á
í um þessar mundir."
Ilvernig er að vera íslendingur
í Englandi?
„Bretar vita almennt afskaplega
lítið um ísland og íslendinga.
Margir vita að Magnús Magnús-
son, sem er einn vinsælasti sjón-
varpsmaður Breta, er íslendingur
að uppruna og flestir muna eftir
þorskastríðunum. Almenningur
veit yfirleitt eitthvað um flestar
Jón Ormur Halldófsson
af stærri, fyrrum nýlendum Breta
en ekkert um smáþjóðir sem að
þeirra mati hafa ekki átt því láni
að fagna að vera uam tíma stjórn-
að frá London. Þannig veit al-
menningur sennilega meira um
Jamaica en ísland og það er
raunar mjög útbreiddur misskiln-
ingur meðal miðaldra og eldra
fólks að ísland sé hluti af Dan-
mörku. Ég var t.d. eitt sinn spurð-
ur að því af háskólakennara hvort
ísland væri ekki enn hluti af
Danmörku!
Það er hins vegar afskaplega
gott að vera íslendingur hér því
Bretar hafa eins og flestar þjóðir
sem í mörgum styrjöldum hafa
átt, mikla fordóma á fyrrverandi
óvinum. Þar sem þeir vita lítið eða
ekkert um ísland er það undir
einstaklingnum komið hvernig
honum er tekið en ekki fyrirfram
mynduðum skoðunum á þjóðerni
hans.“
Ilvað er einkum tekist á um í
breskum stjórnmálum um þessar
mundir?
„Stjórnmál hér hafa á síðustu
árum farið að snúast mun meira
um grundvallaratriði. Þau snúast
helst um hlutverk ríkisvaldsins,
að hve miklu leyti ríkið eigi að
skipta sér af hagstjórn, hve stór-
um hluta þjóðarteknanna það eigi
að ráðstafa og að hve miklu leyti
það eigi að skipta sér af lífi
einstaklinganna. Einstök mál svo
sem atvinnuleysi, verðbólga, varn-
armál, glæpir og innflutningur
litaðs fólks skiptir mönnum að
sjálfsögðu að verulegu leyti í
flokka en afstaðan til grundvallr-
hugmynda um hlutverk ríkis-
Ráðstefna DEMYC í Róm. Á mvndinni eru meðal annarra Jón Ormur
Halldórsson. Tony Kerpel og Elmar Iirook.
mál álfunnar. Mun áhugaverðara
að mínu mati er okkar innra starf
í samtökunum, því þar má oft sjá
beinan árangur og þar er um að
ræða samstarf fólks en ekki stofn-
ana. Sá aukni skilningur á málum
sem eru alþjóðleg í eöli sínu og
þau persónulegu k.vnni ráðamanna
framtíðarinnar sem takast á sum-
um þessara funda eru verulegt
framlag til friðsamlegra og upp-
byggjandi samskipta þjóða í milli.
Ef núverandi ráðamenn gætu unn-
ið saman í sama anda og ungir
stjórnmálamenn gera innan
ýmissa alþjóðasamtaka eins og
DEMYC væru vandamál Evrópu
öllu færri en þau virðast um
þessar mundir."
FylKja starfinu mikil ferðalöK?
„Fæstir þessara funda eru því
og mun okkur þar gefast kostur á
að sjá og skoða hernámssvæðin og
ræða við deiluaðila. Við fórum í
svipaða ferð til Kýpur í fyrra
haust og hittum þar leiðtoga
beggja deiluaðila og vorum raunar
fyrsta pólitíska sendinefndin til
að gera það um langt skeið. Þessi
ferð var gersamlega ógleymanleg
og um leið ein sorglegasta reynsla
sem ég hef upplifað. Báðir aðilar
kepptust við að sýna okkur fjölda-
grafir og ýmsar aðrar sannanir
um ómennsku og grimmd hins
aðilans. Þessi reynsla og heim-
sóknir í flóttamannabúðir þar og í
Portúgal sannaði fyrir mér betur
en flest annað hversu nöturlegt
það er, að menn skuli eyða tíman-
um í fánýtt karp og tilbúin vanda-
mál á íslandi í stað þess að byggja
það íyrirmyndarþjóðfélag sem öll
stjóri er einkum fólgið í því að
skipuleggja fundi og ráðstefnur
víðs vegar um Evrópu og að sitja í
ýmiss konar nefndum, sem full-
trúi minna samtaka. DEMYC
heldur 5—6 ráðstefnur á ári um
mismunandi pólitísk stefnumál en
núorðið tekur samstarf okkar við
önnur alþjóöasamtök og alþjóða-
stofnanir ekki minna af okkar
tíma. Við sendum álitsgerðir til
ýmissa aðila og reynum að hafa
áhrif á stefnumörkum stofnana
eins og Efnahagsbandalags
Evrópu í málum, sem sérstaklega
varða ungt fólk, eins og til dæmis
atvinnuleysi ungs fólks, sem er að
verða eitt heista þjóðfélagsvanda-
miður í Englandi þannig að mikill
tími fer í ferðalög milli fundar-
staða. Þannig þarf ég að fara til
flestra landa í Vestur-Evrópu á
hverju ári. Mest af þessum ferða-
lögum er einstaklega þreytandi og
í rauninni lítið spennandi því
tíminn leyfir ekki nema stutta
viðdvöl á hverjum stað. Það eru þó
undantekningar frá þessu og
stundum er heimsókn á ákveðna
staði markmið í sjálfu sér þegar
um er að ræða að kynna sér
staðhætti eða staðbundin vanda-
mál. Þannig erum við núna að
skipuleggja heimsókn til Israels í
samvinnu við Likud-flokkinn, sem
er stjórnarflokkurinn þar í landi