Morgunblaðið - 08.07.1979, Blaðsíða 20

Morgunblaðið - 08.07.1979, Blaðsíða 20
4 20 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ1979 r Norrænir víkingar sigldu æ lengra í Vesturveg og komust til Manar. Það var ekki að ástæðulausu, að Manarbúar kusu að bjóða einmitt þessum þjóðhöfðingja heim, er þeir í ár minnast 1000 ára afmælis þings síns, Tynwald. Bæði eiga þessi eylönd svo margt sameigin- legt í upprunalegum arfi og raun- ar í svipuðum lífsháttum enn í dag. Mön er eyja, þar sem býr smáþjóð með eigin stjórn, eigin þjóðfána og eigið þing í þúsund ár. Sjálfir segja Manarbúar, að ekki sé vitað nákvæmlega hvenær þingið var stofnað, en það var á 10. öldinni, ekki síðar en 950, líklega fyrr. Þeim er forni þingstaðurinn Tynwald jafn kær og okkur ís- lendingum Þingvellir. Þeir segja að þirtg þeirra sé, ásamt íslenzka þinginu elsta þing í heimi. Eini munurinn, sagði einhver við und- irritaðan blaðamann, er sá, að þing Islendinga var flutt burt af Þingvöllum fyrir 150 árum, en okkar þing hefur verið haldið á Tynwald óslitið í 1000 ár og er enn. Einu sinni á ári, 5. júlí, er þing Manarbúa flutt úr þingsölum á hina fornu Tynwals-hæð og lesin öll ný lög, sem staðfest hafa verið af Elísabetu drottningu á því ári, í heyranda hljóði. Eru þau lesin bæði á ensku og Manx-máli. • Samruni norrænnar og keltneskrar menningar Þingið á uppruna sinn í menn- ingu norrænu víkinganna, sem í lok 8. aldar tóku að venja komur sínar til Bretlands. Sigldu norður fyrir Skotland, til Hjaltlands, Orkneyja, Suðureyja og írlands og Manar, sem liggur í írlandshafi mitt á milli Englands og írlands. A þessum stöðum hafa fundist víkingaskip. Af skipi því, er fannst norðarlega á Mön, voru aðeins naglarnir eftir, sem sýndu lagið á því. I tilefni hátíðarársins var smíðað víkingaskip í Önsoy í Noregi, nákvæm eftirlíking af Gauksstaðaskipinu norska. 15 metra langt og 3,5 á breidd og sigldu 11 Manarbúar og 5 Norð- menn því þessa sömu leið og komu til Peel 4. júlí, daginn fyrir þing- hátíðina. Á áætlun, þótt það hefði strandað við Skotland. Eyjan Mön hlýtur fljótlega að hafa verið víkingunum mikilsvert leiðarmerki, er þeir sóttu í Vestur- veg. í Njálu segir frá því að 15 brennumenn úr liði Flosa og 2 aðrir íslendingar hafi í liði Sig- urðar jarls á leið til Brjánsbar- daga á írlandi á árinu 1014 legið í hléi vestur undir Mön. En víking- arnir höfðu ekki aðeins not af Mön sem leiðarmerki, þeir tóku að herja á landsmenn og síðar að setjast að og nýta hið frjósama land, sem hinir keltnesku íbúar voru þegar búnir að brjóta. Lauk svo að víkingar brutu eyna undir sig um 1100. Það var slík innrás víkinga, sem endurtekin var 28. júní 1979 í Peel. Fjölda manns hafði drifið að og ofan af tveggja hæða strætisvagn- inum góða, horfðu íslenzku for- setahjónin og fylgdarlið þeirra á innrásina, ásamt gestgjöfum sín- um, landstjóranum Sir John Paul og konu hans Lady Paul, Kerruish forseta Manarþings og konu hans og fleirum. Á undan lék norsk bárnalúðrasveit og komin' var á vettvang lúðrasveit úr varðsveit Noregskonungs. Áður en víkingaskipin fjögur, sem geymd eru allt árið í nausti til þessarar hátíðar ög haldið við af félögum í víkingaklúbbnum, birt- ust, mátti sjá Keltana sem fyrir eru í landinu, sinna störfum sín- um á ströndinni. Börnin leika sér og dansa, konurnar sinna elda- mennsku og karlmennirnir skilm- ast með spjótum og öxum. Keltar voru fyrir á Mön áður en víkingar komu þar. Þegár germönsku þjóð- flokkarnir, Englar og Saxar, tóku að leggja undir sig Bretlandseyjar eftir 447, hröktu þeir hina kelt- nesku íbúa til ýmissa útkjálka landsins, til Wales, i skozku há- löndin, til Irlands og til Manar. Við sjáum í upphafi sýningarinn- ar hvernig fólkið hleypur niður að sjónum til að taka á móti heilög- um Germanusi sem kemur sigl- andi frá írlandi og allir halda til litlu kristnu kirkjunnar á strönd- inni, þar sem sungin er messa. Síðan kemur kaupskip norrænna manna og fólkið verzlar við far- mennina, áður en þeir halda brott. Þá sjást víkingaskipin og fólkið hleypur niður að sjónum. Heldur að þar séu aftur komnir kaup- menn. Bál eru kveikt og rauður reykur stígur upp af Peel kastala, sem víkingarnir eiga að hafa ráðist á hinum megin frá. fegar vikingaskipin nálgast land er skjöldunum snúið, sem merki um árás, keltnesku konurn- ar og börnin hlaupa felmtri slegin Víkingaskip komu af hafi með ógnvekjandi trjónur sínar og norrænir víkingar ruddust á land á ströndinni í Peel á eyjunni Mön og óðu höggvandi mann og annan yfir hina keltnesku íbúa, sem þar voru að störfum sínum. Þetta gerðist miðvikudagskvöldið 28. júní sl. í augsýn íslenzku forsetahjónanna og fleiri gesta, sem þar skipuðu heiðurssæti uppi á opnum tveggja hæða strætisvagni og höfðu gott útsýni yfir þessa endurtekningu á fyrsta strandhöggi víkinganna á þessum sama stað árið 798, sem Manarbúar setja á svið á hverju ári. Með þessari víkingahátíð lauk fjögurra daga opinberri heimsókn Kristjáns Eldjárns og frú Halldóru til eyjarinnar. Strandhögg norrænna víkinga á Mön i síöustu viku I0YAG* Forseti íslands í góðum félagsskap víkinga. Atgangur mikill er víkingar ryðjast á land, en Keltar verjast, í skjól inn í bjálkagerði og loka að sér, meðan karlmennirnir búast til að verja þorp sitt. Víkingaskip- in koma að landi og víkingar ryðjast á land. Þar sem skipin gátu ekki borið alla þá, sem áttu að taka þátt í bardaganum, hafði aukalið verið haft til taks í landi og ruddist nú fram. Varð nú mikill atgangur og hart barist, enda liðið mikið og svakalegt. í bardaganum fellur höfðingi víkinganna og allir sameinast um að fylgja honum í skipi sínu til votrar grafar. Nú fer fram kosning á konungi yfir Mön, sem heldur þrumuræðu og skekur vopnin. Við sjáum bardaga þegar Kelti neitar að greiða víkingi skatt. Og við sjáum að lokum hvernig víkingar ganga að eiga keltneskar konur, í kristinni at- höfn. Og það er staðfast tákn um hvernig þessi tvenns konar menn- ing, hin keltneska og norræna, runnu saman og mynduðu þá lífshætti, sem einkenndu líf Man- arbúa upp frá því og eru undir- staða menningar þeirra enn í dag, sem þeir eru mjög stoltir af. Eða eins og Kristján Eldjárn forseti sagði við blaðamann Mbl. í lok heimsóknarinnar á Mön: — Við höfum farið um alla eyjuna. Okkur hefur verið sýndur upp- gröftur, staðir þar sem eru forn- leifar kenndar við norræna menn og keltneska einsetumenn. Af fornleifum eru mest áberandi þessir úthöggnu steinkrossar, höggnir af norrænum mönnum, sem þarna áttu heima, í bland gaelisk list og rúnaletur á norr- ænu máli. Sýnir það samruna hinnar sérkennilegu írsku kristni og heiðninnar. Þetta speglast í norrænum og gaeliskum nöfnum og er áberandi nú í dag í fornleif- um og í fólkinu sjálfu, sem nú býr á Mön og hefur ríka tilfinningu fyrir þessari blönduðu menningu og hefur á henni mætur. Það kemur vel fram í þessum hátíða- höldum hér á Mön í sumar. Tyn- wald þeirra er jafn mikilvægt hér og Þingvellir á íslandi. • Merktu sér listaverkin Af fornleifum á Mön má sjá, a- fyrst eftir að norrænu víkingarnir settust að á eynni, þá voru þeir grafnir að heiðnum sið, og með þá muni sem þeir töldu sig þurfa á að halda. En um 20 grafir frá 9. öld hafa fundizt. Einn víkinganna að

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.