Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 24
Hemjum skattana ■— lækkum útqjöldin MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979 2 3 3 Verð gegna mikilvægu hlutverki í markaðshagkerfinu, þar sem þau stýra efnahags- starfseminni. Þau ákveða nýtingu, framleiðsluþáttanna og gefa til kynna í hvaða framleiðslu, vöru og þjónustu, framleiðslugetan verður hag- kvæmast nýtt. Markaðsverðmyndun í frjálsri, virkri samkeppni, þar sem verðið ræðst af samspili framboðs og eftirspurnar á markaði, er eina verðmyndunar- kerfið, sem leiðbeinir efnahags- starfseminni í samræmi við óskir og hag þjóðarheildarinnar. Slík verðmyndun endurspeglar það verðmætamat, sem einstaklingar leggja á þá vöru og þjónustu, sem á boðstólum er. Verð á slíkum markaði gefur þannig ekki einungis til kynna hvers virði fjölmargir einstaklingar telja einstaka vöru og þjónustu vera, heldur einnig hvaða hlutfallslegt verð- mætamat sömu einstaklingar leggja á þessa vöru og þjónustu innbyrðis. Markaðsverðmyndun verður því á mjög farsælan hátt leið- andi fyrir framleiðslu og dreifingu á vöru og þjónustu og þar með, hvernig nýta beri afkastagetu þjóðfélagsins. Verð- myndun við slíkar markaðsað- 2500 2000 1500 1000 600 100 verðhækkanir og samráð milli fyrirtækja. Loks hafa verðmyndunarhöft- in boðið heim margvíslegri spill- inu, ófrelsi og valdníðslu. Þrátt fyrir þessar staðreyndir hefur engin ríkisstjórn komið á frjálsri verðmyndun, þótt hún sé sameiginlegt hagsmunamál al- mennings og vel rekinna fyrir- tækja. Þó þarf ekki einu sinni lagasetningu til þess, að svo megi verða. Eftir 40 ára fram- kvæmd kerfis, sem hefur svo marga ókosti, er kominn tími til að breyta um starfshætti og innleiða svipaðar verð- myndunar- og samkeppnis- reglur og þær tíðkast beztar á Vesturlöndum. Verzlunarráðið hefur sett fram ítarlegar tillögur um umbætur á þessu sviði sem fluttar voru sem frumvarp á Alþingi (99. löggjafarþing, 1977—1978, 151 mál). Sú stefna, sem tillögurnar marka, kemur ljóslega fram í þeirri afstöðu, sem tekin er til fimm mikil- vægra atriða: 1. Verðmyndun verði frjáls ákvörðun einstakra fyrir- tækja á grundvelli virkrar samkeppni, en háð sam- þykki yfirvalda, þegar um er að ræða takmarkaða samkeppni, einokunar- eða markaðsráðandi fyrir- tækja. 2. Samkeppni verði örvuð eftir ákveðnum reglum til þess að stuðla að sem lægstu verði, stöðugra verðlagi og hag- kvæmni í rekstri fyrirtækja. 5. Markaðsyfirráð verði skilgreind og ennfremur hvað teljist misnotkun markaðs- ráðandi aðstöðu. Viðurlögum verði beitt við slíkri mosnotkun. Hér er valin sú stefna, sem ríkir í þeim löndum, sem hafa hvað mesta reynslu á þessu sviði. Það er einnig athyglisvert, að í þessum löndum hefur verðlag verið einna stöðugast, samkeppni milli fyrirtækja mikil og rekstur fyrirtækja öflugur. Verzlunarráðið er hins Vegar ekki alfarið fylgjandi stefnu laganna um verðlag, samkeppnishömlur og órétt- mæta viðskiptahætti, sem eiga að taka gildi 1. nóvember 1979. Ástæðan er sú, að frjálsræði til verðákvarðana er ekki nægilegt, ákvæði laganna um sam- keppnishömlur eru ófullkomin og vald stjórnvalda er gert of víðtækt. Frjáls verðmyndun og aukin samkeppni milli fyrirtækja er bæði neytendum og vel reknum fyrirtækjum til hagsbóta. Slíkir viðskiptahættir valda umtals- verðum breytingum: Verðskyn kaupenda mun batna og veita seljendum aðhald í verðlagningu. Verðsamkeppni eykst og sölu- aðilum fækkar. Innkaup fyrirtækja innan- lands og erlendis verða hag- kvæmari og sparnaður og hagræðing í rekstri ber ávöxt. Atvinnulífið fær aukið frjáls- ræði og aðlögunarhæfni og skipulag atvinnulifsins batnar. Verðlag verður lægra og Verðmyndun og samkeppni HVER ER ARANGURINN? LAND VERÐLAGSHÆKKUN SAMKEPPNIS- FYRIRKOMULAG S.L. 15 ÁR: 1962-1977 REGLUR VERÐMYNDUNAR V-ÞÝZKALAND 80% BANNA FRJÁLS BANDARÍKIN 100% SAMKEPPNIS- HÖMLUR VERÐMYNDUN SVlÞJÖÐ 150% EFTIRLIT MEÐ NOREGUR 155% SAMKEPPNI VERÐLAGS- DANMÖRK 200% EFTIRLIT ISLAND 1240% ENGAR REGLUR VlÐTÆK VERÐMYNDUNARHÖFT stæður kemst næst því að hámarka efnahagslega velferð þjóðfélagsins, halda verði í lág- marki og nýta sem bezt takmarkaða framleiðsluþætti þjóðarinnar: auðlindir, vinnu, fjármagn og framtak einstaklingsins. Af þessum sökum er frjáls verðmyndun farsælasta verðmyndunarkerfið. Reynsla okkar af heftri verðmyndun sannar, að svo er. Á Þjóðveldisöld tóku goðarnir sér snemma vald til að ákveða verð á vöru þeirra innlendu og erlendu kaupmanna, er sigldu til íslands. Síðar tóku bændur við þessu hlutverki. Virðast bæði goðar og bændur hafa verðlagt vörur kaupmanna ser í hag með þeim afleiðingum að áhugi kaupmanna á verzlun við ísland dofnaði, unz hún lagðist af. Endalokin urðu loks þau, að við íslendingar skiptum á sjálfstæði okkar 1262, gegn því, að Noregs- konungur tryggði okkur verzlun og siglingar. Hélzt sú skipan í fimm aldir, landinu til mikils skaða, að erlendir aðilar sáu einvörðungu um verzlunina. Á árinu 1938 vará ný farið að beita verðmyndunarhöftum á íslandi. Hefur sú skipan haldizt síðan samfellt í rúm 40 ár. Afleiðingarnar hafa verið háskalegar: Verðlag hefur nú hækkað samfellt í 40 ár, en hafði verið stöðugt í 20 ár, áður en fyrsta verðlagsnefndin tók til starfa. Verðbólgan hefur verið tífalt meiri hérlendis en í nágranna- löndum okkar, þar sem sam- keppni er virk og verðmyndun frjáls. Innkaup til landsins hafa verið torvelduð og gerð óhag- kvæmari, þjóðinni til stórtjóns. Innlend framleiðsla hefur ekki fengið að njóta sanngjarnas hluta þess hagnaðar, sem hagkvæmari framleiðsluhættir skapa. Framleiðni er því minni hér en erlendis, vöruverð hærra og hagnaður fyrirtækja minni. Verðskyn neytenda hefur verið slævt með blekkingum um, að opinberir aðilar geti tryggt „rétt“ verð á vöru og þjónustu. Neytendur hafa því ekki nægi- lega beint viðskiþtum sínum til þeirra, sem selja ódýrar og góðar vörur. Dregið hefur úr samkeppni milli fyrirtækja og þjónustu við neytendur. Samkeppnishaml- andi viðskiptahættir hafa einnig viðgengizt, enda er hér engin samkeppnislöggjöf. Verðmyndunarhöftin hafa og auðveldað samræmdar 3. Samruni fyrirtækja verði háður eftirliti og bannaður, ef hann getur leitt til eða styrkt markaðsráðandi aðstöðu fyrirtækja. 4. Skaðlegar samkeppnishöml- ur verði skilgreindar og bannaðar, enda er slíkt mikil- væg forsenda frjálsrar verðmyndunar og öflugrar samkeppni. stöðugra en nú er, kaupendum í hag, en seljendur geta til fulls notið ávaxta af hagkvæmri framleiðslu og innkaupum, þannig að hagnaður vel rekinna fyrirtækja mun aukast. Mögu- legt verður að útiloka sam- keppnishamlandi viðskiptahætti og tilraunir til hringa- myndunar, um leið og þeim fyrirtækjum, sem nú eru markaðsráðandi, yrði veitt æskilegt aðhald.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.