Morgunblaðið - 22.09.1979, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 1979
11
skotið úr byssu, en nær undan-
tekningarlaust festist eitthvað á
þeim sem hleypir af.
Ef reynt er að afmá skrásetn-
ingarmerki af málmi til dæmis í
byssum eða vélum, má nú sjá hvað
afmáð var. Tæknideildin á tæki,
sem setur af stað viss efnasam-
bönd við ákveðna straumtíðni, og
leiðir þetta í ljós hvort til dæmis
númer eða merki hafa verið num-
in á brott.
Tæknideildin hefir yfir góðum
myndatökubúnaði að ráða og auk-
ið rými fékkst fyrir myndastofu,
er rannsóknarlögregla ríkisins
flutti í eigið húsnæði. Þar eru
meðal annars afbrotamenn mynd-
aðir, svo og ýmis gögn, sem koma
við sögu við rannsóknir. Rann-
sóknarlögreglumennirnir taka all-
ar myndir sjálfir.
Húsnæðismál RLR
Rannsóknarlögregla ríkisins
starfaði fyrsta árið í Borgartúni 7
en fluttist síðla sumars 1978 í
eigið húsnæði að Auðbrekku 61,
Kópavogi.
Nokkrar deilur urðu á sínum
tíma vegna þessa staðarvals. Að-
spurður um reynsluna það sem af
væri kvað Hallvarður hana sæmi-
lega. Óneitanlega færi þó meiri
tími í að boða fólk til skýrslutöku
og sækja það og meiri tími færi
því í alla aðdrætti. Kvaðst Hall-
varður þó vilja ítreka það sem
hann hafði áður tekið fram vegna
þessa, að sér hefði orðið það mikil
vonbrigði á sínum tíma að eigi
skyldi takast að fá húsnæði fyrir
RLR í höfuðborginni eins og lög
stóðu til, sérstaklega er það virtist
um tíma ætla að takast fyrir
harðfylgi Eiríks Tómassonar, að-
stoðarmanns dómsmálaráðherra.
Af því varð þó því miður ekki —
vegna linku Fjárlaga- og hag-
sýslustofnunar, sem satt að segja
tók aldrei af neinni alvöru á
húsnæðismálum RLR. Hús RLR er
um 1470 fermetrar að stærð á
þremur hæðum og nánast fullnýtt
nú þegar. Húsið er fullbúið að
mestu en ýmiss frágangur hhefur
þó dregist úr hömlu. Má segja, að
tímabært sé orðið að hefja undir-
búning að öðru og varanlegra
húsnæði fyrir starfsemi RLR og
þá að sjálfsögðu í Reykjavík.
I lögunum um Rannsóknarlög-
reglu ríkisins er kveðið á um að
hana skuli skipa starfsfólk, sem sé
sérhæft til að rannsaka ýmsar
tegundir brota. A þetta hefur
Hallvarður Einvarðsson lagt
mikla áherzlu og hafa rannsókn-
arlögreglumenn í því sambandi
hlotið kennslu bæði hér heima og
erlendis. Hallvarður hefur gengist
fyrir því að sérfræðingar á ýmsum
sviðum hafa haldið fyrirlestra á
sérnámskeiðum fyrir rannsóknar-
lögreglumenn RLR og má þar m.a.
nefna að prófessorarnir Jónatan
Þórmundsson og Stefán Már Stef-
ánsson og Steingrímur Gautur
Kristjánsson adjunkt hafa flutt
fyrirlestra á sviði refsi- og saka-
málaréttarfars og ennfremur hafa
dómarar, hæstaréttarlögmenn,
læknar, geðlæknar og sálfræðing-
ar haldið fyrirlestra. Þá hefur
Asgeir Björnsson lektor annast
sérstaka íslenzkukennslu m.a.
vegna endurskoðunar á skýrslu-
formum. Á hausti komanda hefj-
ast þessi námskeið að nýju og mun
þá Jónatan Þórmundsson taka upp
þráðinn um sakamálaréttarfar, en
hann hefur nú unnið að endur-
skoðun rits síns um opinbert
réttarfar og hefur því verið dreift
meðal allra rannsóknarlögreglu-
manna.
Hallvarður sagði að þessi nám-
skeið hefðu mætt miklum áhuga
og skilningi og að sér virtist sem
þau hefðu borið góðan árangur og
aukið þekkingu og starfshæfni
rannsóknarlögreglumanna RLR.
Mikilvægt væri að rannsóknarlög-
reglumenn hefðu góða þekkingu á
meðferð opinberra mála og fylgd-
ust með öllum breytingum, t.d.
hefðu í vetur verið gerðar breyt-
ingar á lögum um meðferð opin-
berra mála með lögum nr. 53/1979
að því er varðar handtöku og rétt
handtekinna manna. Af því tilefni
ritaði rannsóknarlögreglustjóri
Lögmannafélagi íslands bréf um
þessar lagabreytingar en af hálfu
RLR er að sjálfsögðu lögð rík
áherzla á framkvæmd þessara
lagaboða við lögreglurannsókn
brotamála að því leyti, sem þau
snúa að RLR.
Þá gat Hallvarður þess að í
vetur hefði verið haldið námskeið
fyrir rannsóknarlögreglumenn ut-
an RLR. Heimsóttu þeir þá m.a.
húsakynni RLR, hlýddu þar á
fyrirlestra yfirmanna RLR og var
kynnt starfsemi stofnunarinnar
eftir föngum. Kvað Hallvarður
þetta hafa verið ágætt framlag af
hálfu Lögregluskóla ríkisins en
skólastjóri hans er Sigurjón Sig-
urðsson, lögreglustjóri í Reykja-
vík.
Góð samvinna
við útlönd
Auk námskeiðanna hjá RLR
hafa rannsóknarlögreglumenn
farið 18 náms- og kynnisferðir til
útlanda, aðallega til Oslóar,
Stokkhólms og Kaupmannahafnar
og Helsinki og tæknideildarmenn
hafa farið til Þýzkalands. Hafa
þetta yfirleitt verið þriggja vikna
ferðir. Þá hafa yfirmenn stofnun-
arinnar farið í kynnisferðir til
Bandaríkjanna og Norðurland-
anna. Sagði Hallvarður að Rann-
sóknarlögregla ríkisins hefði
mætt miklum og góðum skilningi
erlendis og góð kynni tekizt milli
íslenzkra rannsóknarlögreglu-
manna og kollega þeirra. Hann
kvað það mjög mikilvægt fyrir
RLR að hafa gott samband við
lögregluyfirvöld erlendis enda
kæmi það stundum fyrir að þau
þyrftu að vinna saman að rann-
sóknum mála og mætti geta þess
að tvívegis hefðu rannsóknarlög-
reglumenn frá RLR þurft að fara
til Þýzkalands vegna rannsóknar
mála. Sagði Hallvarður að hann
hefði lagt það til í bréfi til
dómsmálaráðherra að tekin yrðu
upp bein tengsl og telexsamband
við Interpol og stofnanir hliðstæð-
ar RLR erlendis. Hefir dómsmála-
ráðuneytið nú afráðið að koma á
beinum tengslum RLR við Inter-
pol, þ.e.m. með telexsambandi.
Vararannsóknarlögreglustjóri,
Þórir Oddsson, hefir þegar kynnt
sér nokkuð starfsemi Interpol í
aðalstöðvum þess í París.
Það er ekki aðins að góð tengsl
hafi tekizt milli RLR og hlið-
stæðra stofnaana erlendis heldur
hefur einnig tekizt góð samvinna
stofnunarinnar og margra aðila
hér innanlands, sem hún hefur
haft tengsl við vegna rannsóknar
lögreglumála. Ef þörf hefur verið
fyrir sérfræðirannsókn í þágu
opinberra mála hefur iðulega ver-
ið leitað til rannsóknastofnana á
vegum Háskóla Islands eftir því
sem tilefni hefur gefist til hverju
sinni. Hallvarður sagði að einsýnt
væri að RLR mundi í ríkari mæli
leita eftir slíkri aðstoð á næstu
árum, t.d. vegna blóðrannsókna og
Rœttvið
Hallvarð
Einvarðsson
rannsóknar-
lögreglustfóra
Hallvarður Einvarðsson rann-
sóknarlögreglustjóri.
annarra læknisfræðilegra rann-
sókna, svo og efna- og eðlisfræði-
legra rannsókna. Kvaðst Hall-
varður hafa átt viðræður og bréfa-
skipti við prófessorana dr. med.
Ólaf Bjarnason og dr. med. Þorkel
Jóhannesson um samvinnu RLR
og rannsóknastofnana Háskólans
á þessu sviði. Kvað Hallvarður það
og vera sína sannfæringu að
stofnun embættis prófesscrs í
réttarlæknisfræði væri til þess
fallin að efla mjög þekkingu og
rannsóknir á sviði læknisfræðinn-
ar, sem svo mjög tengist mikil-
vægum hagsmunum réttarvörzl-
unnar og hefur hann ritað dóms-
málaráðherra sérstakt erindi til
þess að leggja sérstaka áherzlu á
að nánari starfslegum tengslum
verði á komið í þessu efni svo og
að þannig verði um hnútana búið
að rannsóknarstofur verði með
aðstöðu til þess að leysa úr þörfum
Rannsóknarlögreglu ríkisins í
þessum efnum.
Rannsóknir
fíkniefnamála
Hallvarður Einvarðsson vék
þvínæst að lögreglurannsóknum í
ávana- og fíkniefnamálum, en það
fyrirkomulag er nú á þessum
málum að sérstök rannsóknadeild
hjá lögreglustjóraembættinu í
Reykjavík annast rannsókn fíkni-
efnabrota og er deildin í tengslum
við sakadóm í ávana- og fíkniefn-
um, sem einnig hefur aðsetur í
lögreglustöðunni við Hverfisgötu í
Reykjavík.
I greinargerðum til dómsmála-
ráðherra hefur rannsóknarlög-
reglustjóri lagt áherzlu á eftirfar-
andi m.a.:
„Við undirbúning þeirra réttar-
farsbreytinga í lögreglurannsókn
brotamála, sem tóku gildi 1. júlí
1977 var ávallt að því stefnt að
RLR hefði með höndum rannsókn-
ir í ávana- og fíkniefnamálum, og
má í þeim efnum minna á eftirfar-
andi:
í greinargerð fyrir frv. að lögum
um RLR segir svo m.a.: „Þá væri
eðlilegt, að hún (þ.e. RLR) hefði
með höndum rannsóknir í ávana-
og fíkniefnamálum. Gæti sérstök
deild innan rannsóknarlögreglu
ríkisins haft þau mál með hönd-
um. Skapaðist þá möguleiki til
þess að unnt yrði að leggja niður
stofnun þá, sem nú annast rann-
sókn þeirra mála.“
I bréfi mínu til dómsmálaráðu-
neytisins, dagsettu 4. maí 1977,
þar sem fjallaað var um reglu-
gerðarsmíð fyrir RLR, segir svo
m.a. á bls. 162 um þetta efni:
„Ástæða er talin til þess hér að
leggja áherzlu á það sjónarmið, að
rannsóknardeild sú, sem starfað
hefur við sakadóm í ávana- og
fíkniefnamálum, tengist rann-
sóknarlögreglu ríkisins. Til þessa
liggja sjálfsagðar réttarfars-
ástæður, hinar sömu og að baki
hinum veigamiklu breytingum, er
gerðar voru með 1. nr. 107, 108 og
109 frá 1976, en auk þess hag-
kvæmnis- og skipulagsástæður, er
einnig vega þungt. Það kann hins
vegar að vera hagfellt að halda
þessari deild sem tiltölulega sjálf-
stæðri einingu innan hins nýja
embættis. Rök með slíkri skipan
eru m.a. brýnar löggæzluþarfir og
sú sérstaka reynsla og tækni, sem
þörf er fyrir á þessu brotasviði,
mikil samskipti við aðra rann-
sóknaraðila (t.d. tollgæzluna) og
stjórnsýsluaðila innanlands og
utan. Gegn þessu má færa þau
rök, að þörf sé á sem víðtækastri
þjálfun og reynslu alls lögreglu-
liðsins á þessu sviði bæði vegna
almennrar virkni löggæzlunnar og
tíðra og margslunginna tengsla
við önnur brot. Það er því vafalítið
kostur, að allir rannsóknarlög-
reglumenn hafi a.m.k. lágmarks-
þekkingu og þjálfun í ávana- og
fíkniefnamálum."
„Samkvæmt 2. gr. rgj. nr.
253/1977, sbr. 9. gr. 1. nr.
108/1976, fer rannsóknarlögregla
ríkisins með rannsókn allra meiri
háttar brota gegn almennum
hegningarlögum, en rannsóknar-
deildir einstakra lögreglustjóra-
embætta fara með rannsókn nokk-
urra minni háttar brota, sem eru
sérstaklega tilgreind: nytjastuldur
á ökutækjum, ökugjaldssvik,
minni háttar líkamsmeiðingar og
minni háttar eignaspjöll. Brot
gegn 173. gr. a eru alvarlegs eðlis,
og á því rannsókn þeirra hvergi
heima nema hjá rannsóknarlög-
reglu ríkisins. Áð sjálfsögðu er þó
ekki með þessu verið að mæla með
aðgreiningu rannsóknar á ávana-
og fíkniefnamálum eftir því hvort
brot varðar við hegningarlögin
eða ekki. Á málunum er aðeins
stigsmunur, og verður því rann-
sókn allra þessara mála‘ að vera
hjá sama aðila. Mörg rök mæla
einnig með því, að sami aðili fari
með rannsókn slíkra mála á land-
inu öllu. Var lögð áherzla á þessi
rök viö setningu laga nr. 52/1973,
sbr. 2. gr. þeirra."
Mannafli
í lágmarki
Af hálfu dómsmálaráðherra
hefur verið staðfest í bréfi til
rannsóknarlögreglustjóra að upp-
hafleg stefna sé óbreytt þ.e. að
lögreglurannsóknir í sííkum mál-
um skuli færast yfir til RLR er
aðstaða verði til þess hjá RLR aö
taka alfarið við þeim rannsóknum.
Af hálfu dómsmálaráðherra var
og lögð áherzla á mikilvægi þess
að samstarf milli þeirra aðila er
hefur nú með höndum rannsókn á
þessum málum og RLR þyrfti að
vera eins náið og hægt væri og
hefur rannsóknarlögreglustjóri að
beiðni ráðherra lagt fram tillögur
sínar í þessum efnum.
Hallvarður Einvarðsson sagði
að almennt hefðu verið miklar
annir hjá Rannsóknarlörreglu rík-
isins fyrstu tvö starfsárin. Hann
sagði ennfremur að reynzlan væri
sú að mannafli RLR væri í lág-
marki og brýna nauðsyn bæri til
að efla hann og kvaðst Hallvarður
hafa skilað greinargerð til stjórn-
valda um þörfina. Benda mætti á
að fyrir dyrum stæðu ýmsar
breytingar á lögum, sem tvímæla-
laust hefðu í för með sér fjölgun
rannsókna á umfangsmiklum mál-
um, þar sem þörf verður sérþekk-
ingar á sviði bókhalds- og endur-
skoðunar. Mætti til nefna lög um
gjaldþrot nr. 6/1978, sem tóku
gildi 1. janúar s.l., lög nr. 56/1978
um verðlag, samkeppnishömlur og
óréttmæta viðskiptahætti, sem
taka gildi 1. nóvember n.k.,
hlutafélagalög nr. 32/1978, sem
taka gildi 1. janúar n.k.,og loks
ýmis sérlög, en þar eru víða
ákvæði um að brot sæti viðurlög-
um og rannsókn verði að hætti
opinberra mála. Þá gat Hallvarð-
ur þess að ríkissaksóknari hefði
nú falið Rannsóknarlögreglu rík-
isins rannsókn skattsvika og bók-
haldslagabrota. Af framanrreindu
væri ljóst að brýna nauðsyn bæri
til að efla Rannsóknarlögreglu
ríkisins enn meira, fjölga lög-
reglumönnum og koma á fót öfl-
ugri endurskoðunardeild svo að
stofnunin væri í stakk búin til
þess að mæta fyrirsjáanlegri
fjölgun mála. Guðmundur Skafta-
son, hrl. og löggiltur endurskoð-
andi, hefur tekið að sér að vera
ráðunautur við uppbyggingu slíkr-
ar deildar við RLR og kvað Hall-
varður það ómetanlegt fyrir stofn-
unina að svo hæfur maður hefði
fengizt til þess verks.
Að lokum fórust rannsóknarlög-
reglustjóra, Hallvarði Einarssyni,
svo orð:
„Eitt meginverkefni rannsókn-
arlögreglu er að uppljóstrun refsi-
verðra brota og frumrannsókn
þeirra. Við slík viðfangsefni ber
rannsóknarlögreglu að haga störf-
um sínum samkvæmt reglum rétt-
arfarslaga nr. 74/1974 um meðferð
opinberra mála. Markmiö frum-
rannsóknar er að afla allra náuð-
synlegra gagna til þess að hand-
hafa ákæruvalds sé fært aö
ákveða að henni lokinni hvort
opinbert mál skuli höfðað og að
afla gagna til undirbúnings dóms-
meðferðar. I því efni skulu lög-
reglumenn stöðugt miða alla
rannsókn sína við það að leiöa hið
sanna og rétta í ljós í hverju máli,
sein þeir hafa til meðferðar og
rannsaka jöfnum höndutn þau
atriði, sem benda til sektar sakaðs
I manns og sýknunar." — SS.
Rannsóknarlögreglumaður tekur fingraför með nýrri vél.