Morgunblaðið - 29.03.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. MARZ 1980
13
hún er ríkisstjórninni til ráðu-
neytis um allt er varðar oliumálin
og stundar frumrannsóknir á
landgrunninu. Starfsmenn stofn-
unarinnar eru um 270 og kom
fram, að skortur væri á mannafla
til að sinna þeim rannsóknaverk-
efnum sem biðu og norskir háskól-
ar hefðu alls ekki undan að
mennta menn til starfa í olíuiðn-
aðinum. í fréttum norska útvarps-
ins var skýrt frá nýju lagafrum-
varpi, sem miðar að því að tak-
marka innflutning á erlendu
vinnuafli til Noregs í allar at-
vinnugreinar nema olíuiðnaðinn.
Stavanger
og olían
Statoil getur í veltu orðið
stærsta fyrirtæki á Norðurlöndum
eftir 10 ár. Borgarstjórinn í Stav-
anger Arne Rettedal, sem er vel
kunnugur hér á landi ekki síst
fyrir samskipti sín við vinabæ
Stavangers, Neskaupstað, sagði,að
borgin myndi ekki eiga í neinum
erifðleikum með að taka við aukn-
um íbúafjölda, en íbúar hennar nú
eru um 90 þúsund. Hann sagði, að
í Stavanger skyldi rísa háskóli,
þar sem menntun í öllum þeim
fræðigreinum, sem tengjast olíu-
vinnslunni yrðu þungamiðjan.
Ákvörðun um þetta hefur ekki
verið tekin af ríkisstjórninni en
borgarstjórinn sagði, að hún væri
óhjákvæmileg.
Arne Rettedal sagði það vera
auðvelt að sameina innan bæjar-
félagsins stóran hóp útlendinga og
Norðmenn. Hefði sú stefna verið
mörkuð, útlendingarnir skyldu
dreifast um bæinn en ekki búa
saman í eigin hverfum. Vegna
ólíkra krafna á æðri skólastigum
hefði reynst nauðsynlegt að koma
á fót sérstökum skóla fyrir útlend-
inga einkum Bandaríkjamenn, og
eru nemendur þar 600.
Olían hefur haft góð áhrif á
fjárhagslega afkomu Stavangers,
þar sem menn höfðu áður fyrr
einkum atvinnu af niðurlagningu
sjávarafurða, sem hefur dregist
mjög saman. 1965 var Stavanger í
22 sæti, þegar bæjum var raðað
upp eftir meðaltekjum íbúa. Nú er
hann i 2—3 sæti með Björgvin á
eftir Osló. Samkeppnin við Björg-
vin hefur vaxið undanfarin ár og
nú eru ýms teikn á lofti, því að frá
Statfjord svæðinu til Björgvinar
er mun styttra en til Stavangers.
En greinilegt er, að Stavanger
ætlar að halda sess sínum sem
olíubær Noregs og tryggja með
tilkomu háskólans, að þangað
þurfi allir þeir að sækja visku
sína, sem að olíu starfa, þótt þeir
séu að olíuvinnslu fyrir norðan
heimskautsbaug.
Olíuvinnsla fyrir
norðan 62°
Tilviljun réð þvi, að ákveðið var
á sínum tíma að setja norðurmörk
olíuvinnslusvæðisins við 62° á
norska landgrunninu. En nú hefur
í tiu ár verið um það rætt, að þetta
Teikningin sýnir Statfjord B
borpallinn. Olíunni verður
dalt í botntankana og geta þeir
rúmað fjögurra daga fram-
leiöslu, þaðan verður henni
síðan dœlt í olíuskip á hafi úti.
bann skyldi afnutnið og fyrir
nokkrum vikum samþykkti Stór-
þingið, að á sumri komanda færu
fram tilraunaboranir út af
Tromsö annars vegar og Mæri
hins vegar. Síðan 1969 hefur ríkið
látið framkvæma jarðfræðilegar
rannsóknir á öllu landgrunninu og
þykja þessi svæði áhugaverðust.
Eins óg Norðmanna er siður
liggja fyrir ítarlegar skýrslur um
áhrifin, sem olíuvinnsla á norður-
slóðum kann að hafa. Reiknað
hefur verið út, hvert tjón sjó-
manna verður af því, að settir
verða upp borpalíar og 500 metra
svæði umhverfis þá gert að örygg-
issvæði. Hefur verið ákveðið að
vegna tilraunaboranna í sumar
verði greiddar 35 milljónir
norskra króna í skaðabætur til
sjómanna auk þess sem allt beint
veiðafæratjón verður bætt og ann-
að sannanlegt tjón.
En íbúar Norður-Noregs og
samtök sjómanna og útgerðar-
manna eru ekki hlynntir olíubor-
unum á norðurslóðum. Mikil
hræðsla er við mengun og olíuslys.
Bravo-slysið í Norðursjó og olíu-
lekinn í Mexíkó-flóa undanfarna
mánuði, sem nú hefur verið stöðv-
aður, hafa orðið til þess að stöðva
og tefja fyrir ákvörðunum um
boranir á norðurslóðum, þar sem
eru bestu fiskimið Norðmanna.
70% af íbúunum í og umhverfis
Tromsö hafa lýst sig andvíga
borununum. Og Hallstein Rasm-
ussen fiskimálastjóri Noregs
sagði, að stofnun sín hefði varað
eindregið við þeim alvarlegu af-
leiðingum, sem olíuboranir gætu
haft á fiskveiðarnar. Sagði fiski-
málastjórinn, að svo einkennilega
vildi til, að jarðfræðilegar aðstæð-
ur fyrir olíu væru bestar á þeim
svæðum, þar sem fiskimiðin væru
fengsælust. Olíuboranir þýddu því
lokun fiskimiðanna. Þá sagði hann
það sannað, að fiskar forðuðust
olíu og nefndi dæmi af sjómanni f
Lofoten, sem hafði ekki fengið
bein úr sjó, þar sem olía seytlaði í
Kortiö sýnir þau svæði á
norska landgrunninu í
noröur — þar sem olía og
gas hefur fundist til
þessa og vinnsla er
annað hvort hafin eöa í
undirbúningi. Olíu- og
gasvinnslan hófst syðst á
svæöinu á svonefndu
Ekofisk-svæöi. Fram-
kvæmdir eru hins vegar
mestar nú vegna vinnslu
á Statfjord-svæöinu
fyrir noröan Bergen.
Punktalínurnar sýna
mörkin milli landa í Norö-
ursjó og eru sumar olíu-
lindirnar sameiginleg
eign Breta og Noró-
manna.
Langmest af norsku olí-
unni er flutt meö leiöslum
til Teeside í Bretlandi og
gasiö er flutt meö leiösl-
um annars vegar til
Emden í Hollandi og hins
vegar til St. Fergus í Skot-
landi.
lensvatnið og smurðist á veiðar-
færin.
Þótt útgerðarmenn og sjómenn
séu áhrifamiklir í norskum stjórn-
málum hafa þeir ekki getað stöðv-
að áformin fyrir norðan 62° enda
gífurlega mikið í húfi 1/7 hluti
norska landgrunnsins er sunnan
62° og talið er, að þar sé að finna
4000—5000 milljónir tonna af olíu-
einingum. Giskað er á, að á
landgrunninu öllu sé að finna 9000
milljónir tonna. Stórþingið hefur
samþykkt, að ársframleiðslan
haldist í 8K) milljón tonnum frá og
með 1990 og ættu olíulindirnar
þannig að duga í 100 ár.
Sala olíunnar
í norska olíumálaráðuneytinu
var þeirri spurningu beint til Egil
Helle upplýsingastjóra, hvers
vegna Norðmenn gætu ekki selt
olíu til íslands fyrr en á næsta ári.
Hann vísaði til samninga íslands
og Sovétríkjanna, sem gilda út
þetta ár og sagði, að þeir skiptu
verulegu máli í þessu sambandi en
rakti síðan hvernig háttað er sölu
norsku olíunnar. Hún hefur að
mestu verið flutt beint frá olíu-
vinnslusvæðinu með leiðslum til
Teeside í Bretlandi. Það var ekki
fyrr en í nóvember 1979, sem
Statoil hóf vinnslu sína á Stat-
fjord-svæðinu, þess vegna hefur
norska ríkið sjálft ekki haft eigin
olíu til ráðstöfunar nema það sem
innheimt hefur verið sem fram-
leiðslugjald af erlendum aðilum,
er olíuvinnsluna stunda.
Sú olía, sem fengist hefur fyrir
framleiðslugjaldið hefur verið
notuð til viðskipta á alþjóðaolíu-
mörkuðum. Norðursjávarolían er í
háum gæðaflokki og það er hag-
kvæmt fyrir Norðmenn að selja
hana erlendum olíuhreinsunar-
stöðvum og flytja sjálfir inn
hreinsaða olíu. I Noregi eru ekki
mjög öflugar olíuhreinsunarstöðv-
ar. Stærst er Mongstad-olíu-
hreinsunarstöðin fyrir norðan
Björgvin, sem starfrækt hefur
verið síðan 1975 og getur framleitt
4 milljónir tonna á ári. Stöðin er
eign Statoil, Norol (ríkisolíusölu-
fyrirtæki) og Norsk-Hydro. Þá á
Esso olíuhreinsunarstöð við Oslo-
fjörð og Shell fyrir utan Stavang-
er. Með framleiðslunni á Stat-
fjord-8væðinu aukast umráð
norska ríkisins yfir olíu og þess
vegna er við það miðað, að það
verði aflögufært sem beinn sölu-
aðili til Islands á árinu 1981.
Islendingar hafa einnig rætt við
Norsk Hydro og hefur það ekki
haft magn aflögu til þessa.
Norðmenn eru að sjálfsögðu
þátttakendur í þeim flókna leik,
sem á sér stað á alþjóðaolíumörk-
uðunum. Þeir eru ekki aðilar að
OPEC, samtökum olíuframleiðslu-
ríkja, en eiga margvíslega sam-
vinnu við þessi ríki, einkum Ar-
abaríkin við Persaflóa. Verðlagið
á norsku olíunni fylgir að sjálf-
sögðu heimsmarkaðsverði og
vegna mikilla gæða olíunnar fæst
mjög gott verð fyrir hana.
Ævintýrið
að byrja
Norska olíuævintýrið er rétt að
byrja. Gífurlegt starf er framund-
an. Stórhugur, hugkvæmni og
framúrskarandi tækniþekking eru
þeir þættir, sem olíuvinnslan
krefst. Á 15 árum hafa Norðmenn
tileinkað sér þau vinnubrögð, sem
duga í þeim átökum við höfuð-
skepnurnar, er fylgir olíufram-
leiðslu á hafi úti. Ávinningurinn
er einnig mikill og hann er ekki
einungis mælanlegur í fjármun-
um. Þekkingaröflunin, tæknifram-
farirnar og verkmenntunin er ekki
síður mikils virði. En þó eru það
peningarnir, sem eru hvatinn, og
því fer vel á því að ljúka þessu
stutta yfirliti með litlu reiknings-
dæmi:
Reiknað er með að brúttótekj-
urnar af olíu frá Statfjord-svæð-
inu — gas ekki meðtalið — muni
nema um 580 milljörðum norskra
króna framreiknað til ársins 2015.
Þegar fjárfestingar- og rekstrar-
kostnaður hefur verið dreginn frá
verða nettótekjurnar um 450
milljarðar norskra króna. 290
milljarðar verða skattar og gjöld
til norska ríkisins.
Fyrir þá, sem áhuga hafa á þvi
að reyna að umreikna þessar
fjárfúlgur yfir í íslenskar krónur
skal þess getið að 1 norsk króna er
nú 80 íslenskar krónur — tæpar 90
á ferðamannagengi. Skatttekjur
norska ríkisips af Statfjord-
svæðinu einu munu því nema um
23200 milljörðum íslenskra króna.
Lesendum er látið eftir að aðlaga
þá tölu að íslenskum aðstæðum.