Morgunblaðið - 29.03.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. MARZ 1980
Frá borgarstjórn ... Frá borgarstjórn ... Frá borgarstjórn ... Frá borgarstjórn ... Frá bo
Umræður um aðalskipulagið — fyrri hluti
Meirihlutinn lætur ofstæki sitt og per-
sónuleg tilfinningamál hamla fram-
gangi byggðaþróunar i Reykiavík
— segir Markús Örn Antonsson
Skipulagsmálin voru i brennidepli á síðasta fundi
borgarstjórnar. Var á fundinum mikið rætt um bókun
sem gerð var í skipulagsnefnd, en í þeirri bókun kemur
fram að óhjákvæmilegt sé, að mati skipulagsnefndar, að
endurskoða hluta aðalskipulags Reykjavíkur. Bókunin
er svohljóðandi:
„Við athugun Borgarskipulags
Reykjavíkur hefur komið í ljós, að
veigamiklar breytingar hafa orðið
á ýmsum forsendum hins endur-
skoðaða aðalskipulags, sem sam-
þykkt var í borgarstjórn 25.4.
1977. I því sambandi vekur nefnd-
in sérstaklega athygli á eftirfar-
• andi:
Ibúaspáin frá 1976, sem áætl-
anagerðin byggir á, er skv. nýrri
spá Borgarskipulags of há, og var
1977 3.000 íbúum yfir þáverandi
íbúafjölda og yrði í lok skipu-
lagstímabilsins um 15.000 íbúum
of há. Skv. nýjustu spám má búast
við, að íbúafjöldi 1995 verði svip-
aður og hann er í dag. Áætlana-
gerð um landþörf helstu landnotk-
unarþátta, umferðarálag og at-
vinnuþróun verður því að teljast
hvíla á ótraustum forsendum ef
ekki yrði tekið tillit til áður-
greindrar þróunar í fólksfjölda
borgarinnar.
Varðandi ný byggingarsvæði, þá
hefur komið í ljós við athugun
Borgarskipulags, að þau muni ekki
rúma þann íbúafjölda, sem ráð
hefur verið fyrir gert og miðað við
þá stefnumörkun um tegund
byggðar sem lögð hefur verið til
grundvallar skipulaginu, þ.e. þétt
lág byggð. Ein orsök þess er sú að
margt bendir til þess að tvö 5.000
íbúa-hverfi geti fallið brott, þar
sem samningar hafa ekki náðst
um landssvæði í eigu Keldna.
Þetta þýðir verulega breytingu á
fjárhagsgrundvelli allra stofnfjár-
festinga frá því sem fram til þessa
hefur verið reiknað með.
Þá vekur nefndin athygli á
breyttum viðhorfum, sem skapast
hafa til vatnsverndunarmarka
vegna nýrrar vatnsöflunar með
borunum á Heiðmerkursvæðinu.
Með breytingum á vatnsverndun-
armörkum geta opnast nýir mögu-
leikar til þróunar byggðar í aust-
ur.
Þá má til nefna nýleg kaup
borgarinnar á hluta af landi
jarðarinnar Reynisvatn, sem eðli-
legt má teljast að komi til álita
varðandi framtíðarbýggð.
Skipulagsnefnd telur óhjá-
kvæmilegt að tillit sé tekið til
ofangreindra ,atriða og felur því
Borgarskipulagi að endurskoða
þann þátt aðalskipul. Reykjav., er
fjallar um ný byggingarsvæði og
verði því lokið í maí n.k. Jafn-
framt og í framhaldi þar af verði
könnuð þau áhrif, sem þetta kann
að hafa á aðra þætti aðalskipu-
lagsins."
Veigamiklar
forsendur
brostnar
í umræðum sem fram fóru um
tta mál, tók fyrstur til máls
mrður Harðarson (Abl), for-
'ur skipulagsnefndar.
pphafi máls síns ræddi Sig-
,uur aðdraganda málsins og
gerði grein fyrir rökstuðningi
þeim sem áðurgreind bókun
byggðist á. Sigurður sagði að
meirihluti skipulagsnefndar hefði
verið sammála meginniðurstöðum
borgarskipulagsins, þ.e.a.s. þeim
sem í bókuninni kæmu fram.
Síðan sagði Sigurður: „Telur
meirihlutinn, að svo veigamiklar
forsendur séu þegar brostnar, að
ekki sé ástæða til þess að eyða
dýrmætum tíma og starfskrafti í
þá vinnu, sem til þyrfti að koma ef
af staðfestingu ætti að verða —
auk þess sem ekki verður séð hvað
staðfesting sem slík færi okkur
nær því að komast að endanlegri
niðurstöðu í þeim skipulagsmál-
um, sem nú eru til umfjöllunar.
Þvert á móti telur meirihlutinn,
að tímanum sé betur varið með því
að byrja þegar að vinna út frá
breyttum aðstæðum og stefna að
staðfestingu þegar ljóst er hvaða
áhrif þær muni hafa á aðalskipu-
lagið." Síðan rakti Sigurður hvað
unnið hefði verið í aðalskipulags-
málum á síðastliðnu ári. Nefndi
hann þar nýja mannfjöldaspá,
rannsóknir á búferlaflutningum
Reykvíkinga, spá um íbúðaþörf á
komandi árum, atvinnuspá o.fl.
„Það verður því ekki sagt,“ sagði
Sigurður, „að ekkert hafi verið
gert í aðalskipulagsmálum —
þvert á móti hefur verið unnin
ýmis grundvallarvinna, sem
ásamt þeim gögnum, er þegar
liggja fyrir, mun flýta allri frekari
umfjöllun um aðalskipulagið. Ein-
mitt með því að fylgjast stöðugt
með breytingum á forsendum og
hafa sem gleggstar upplýsingar
um ástand mála á hverjum tíma,
er hægt að hafa aðalskipulagið í
stöðugri endurskoðun."
Síðan vék Sigurður máli sínu að
umsögn Borgarskipulags Reykja-
víkur um umsögn á staðfestingu
endurskoðaðs aðalskipulags
Reykjavíkur og ræddi hann um
meginatriði þeirrar umsagnar.
„I II. kafla umsagnarinnar er
vakin athygli á því, að staðfesting
sé ekki nauðsynleg forsenda eign-
arnáms á landi, heldur þurfi
aðeins samþykki Skipulagsstjórn-
ar ríkisins og Félagsmálaráðu-
neytisins," sagði Sigurður. „Um
þetta atriði stendur svo í VII
kafla, 27. gr. skipulagslaga:
„Heimilt er sveitarstjórn að
fengnu samþykki ráðherra að taka
eignarnámi landssvæði (fasteign-
ir) innan sveitarfélagsins, ef
skipulagsstjórn telur það nauð-
synlegt vegna fyrirsjáanlegrar og
eðlilegrar þróunar sveitarfélags-
ins.“ Skv. þessu eru ákvæði lag-
anna skýr. Um þetta segir borgar-
verkfræðingur hins vegar í um-
sögn sinni: „Um þessa fullyrðingu
er það að segja að hún er vægast
sagt hæpin. í fyrsta lagi er
eignarrétturinn friðhelgur og í
öðru lagi þarf sveitarstjórn að
gera svo mikla grein fyrir málstað
sínum, þegar hún fer fram á
eignarnám á landi, þegar ekki
liggur fyrir staðfest aðalskipulag,
að jafna má við gerð og staðfest-
ingu aðalskipulags." Um þessa
prívattúlkun borgarverkfræðings
á skýrum lagaákvæðum þarf varla
að hafa mörg orð. En hvaða
fordæmi skyldi borgarverkfræð-
ingur hafa þessu til stuðnings?
Ekki úr Reykjavík svo vitað sé —
en hins vegar vill svo til að nýlega
sótti Hafnarfjarðarbær um eign-
arnámsheimild til skipulags-
stjórnar: Hafnarfjarðarbær gerði
grein fyrir málstað sínum á tæp-
lega einni vélritaðri síðu, og hafði
þó ekki staðfest aðalskipulag fyrir
viðkomandi svæði. Leyfið fékkst
að sjálfsögðu.
Eignarnám
tækt?
Rauði þráðurinn í málflutningi
minnihlutans, þ.e.a.s. að leita
þurfi staðfestingar til þess að geta
tekið land Keldna eignarnámi er
nú ekki sterkari en þetta. En því
er verið að tala um eignarnám á
landi Keldna? Ástæðan fyrir því
er einfaldlega sú, að næsta bygg-
ingarland borgarinnar skv. aðal-
Sigurður
Harðarson
skipulagi, liggur að % hlutum
innan eignarmarka tilraunastöðv-
arinnar á Keldum og á þetta jafnt
við um íbúabyggð sem atvinnu-
svæði. Reykjavíkurborg hefur
m.ö.o. skipulagt 10.000 manna
hverfi á landssvæði, sem hún á
ekki og gegn vilja og jafnvel
vitund eigandans. Forsvarsmenn
tilraunastöðvarinnar hafa fært
ýmis rök fyrir því, að ekki megi
þrengja um of að starfseminni ef
hún eigi yfirleitt að geta haldið
áfram á þessum stað, en á þau rök
hafa forsvarsmenn borgarinnar á
þeim tíma ekki fallist á og talið
sig betur geta metið þarfir stöðv-
arinnar. Þannig hefur málið verið
keyrt í hnút og var þannig þégar
aðalskipulagið var afgreitt 1977.
Það er ljóst, að Keldnamenn munu
ekki fallast á skerðingu lands
Keldna, nema að því marki að það
hindri ekki starfsemi og vöxt
stöðvarinnar. Til þess að geta
fallist á frekari skerðingu munu
þeir þurfa tryggingu fyrir því, að
stöðin verði flutt, sem kosta
mundi gífurlegt fé. Hins vegar er
ljóst, að mikil andstaða er gegn
því, að flytja stöðina. Láti Reykja-
víkurborg sér því ekki nægja það
land, sem Keldnamenn gætu hugs-
anlega séð af, þarf hún að leita
heimildar hjá ríkinu til þess að
taka land ríkisins eignarnámi. En
fengist það leyfi — hversu líklegt
eða ólíklegt sem mönnum kann að
finnast það — þá verður borgin að
greiða feiknalegar bætur skv.
mati. Og þá er eins gott að menn
gleymi því ekki, að ekki mundi
staðfest aðalskipulag með ákveðna
notkun verða til þess að lækka
matið. Það er því ljóst, að hér
hefur verið farið öfugt að öllu —
auðvitað hefði borgin átt að
tryggja sér umrætt land, með
samningum eða eignarnámi, áður
en til skipulagningar væri komið,"
sagði Sigurður Harðarson.
„Meirihluti skipulagsnefndar
telur sig hafa sýnt fram á það með
óyggjandi rökum, að svo mjög hafi
ýmsar forsendur breyst, að ekki sé
tímabært að leita staðfestingar,
auk þess sem slíkt mundi taka
lengri tíma en nemur því að
endurskoða aðalskipulagið. Hitt er
jafn ljóst, að það er fyrrverandi
meirihluti, sem ber ábyrgð á þeim
vandamálum á skipulagssviðinu,
sem nú eru uppi, því slíkur var
viðskilnaður þeirra að með ein-
dæmum má kalla — hvort sem um
er að ræða aðalskipulagsmál eða
deiliskipulagsmál. Þegar minni-
hlutinn svo talar um aðgerðarleysi
í skipulagsmálum, er hollt að rifja
upp ýmsar dagsetningar varðandi
þetta mál. Það liðu 10 ár frá því
aðalskipulagið 83 var samþykkt,
þar til lokið var endurskoðun þess,
það leið hálft ár frá því að
skipulagsnefnd gekk frá málinu
þar til borgarstjórn afgreiddi það,
það heil heilt ár frá því, að
Markús Örn
Antonsson
aðalskipulagið var sent til stað-
festingar og þar til formleg grein-
argerð barst, og tæp tvö ár þar til
skýrsla með umferðarforsögninni
var tilbúin — og þrátt fyrir allan
þennan tíma voru gögn ekki talin
fullnægjandi þegar nýr meirihluti
tók við. Og flest önnur meiriháttar
skipulagsmál voru í hnút, sem
núverandi meirihluti hefur orðið
að taka að sér að leysa — ég ætla
ekki í þetta sinn að þreyta borgar
stjórn með upptalningu á þeim,
það er öllum kunnugt um þau. Og
svo sitja þeir hér kokhraustir og
segja, að nú verði að taka rösklega
til við að endurskoða skipulagið og
ljúka því fyrir 1982. Þó hafa þeir
ekki getað tekið undir neitt af
þeim atriðum, sem meirihlutinn
hefur talið að þyrfti endurskoðun-
ar við — hvað er það þá sem
meirihlutinn vill endurskoða?"
sagði Sigurður að lokum.
Niðurrifs-
starfsemi
er verksvið
skýrslunnar
Er Sigurður hafði lokið máli
sínu tók til máls Birgir ísl.
Gunnarsson (S). I upphafi máls
síns gat hann þess að umræðurnar
um þetta mál hefðu tekið tíu
klukkustundir í skipulagsnefnd og
því væri hér aðeins hægt að stikla
á stærstu atriðunum. Birgir sagði
að upphaf þessarar umræðu hefði
verið það, að í janúar hefði
Borgarskipulag Reykjavíkur lagt
fram greinargerðina „Umsögn um
staðfestingu á aðalskipulagi
Reykjavíkur 1975—’95“. Greinar-
gerð þessi var samin í október, en
samt sem áður var hún ekki lögð
fram fyrr en í janúar, fjórum
mánuðum eftir samningu hennar,
að sögn Birgis. „Skýrslunni var
leynt fyrir okkur," sagði hann, „og
skýrslan er einhliða og niðurrifs-
starfsemi er verksvið hennar. Ég
man ekki eftir því síðan 1962, að
borgarverkfræðingur hafi fundið
sig knúinn til að mótmæla þessu.
Og það ber að hafa í huga að
borgarverkfræðingur hefur hvað
lengsta reynslu af skipulagsmál-
um af embættismönnum borgar-
innar og mótmæli sem þessi eru
algert einsdæmi".
Síðan sagði Birgir að þeir full-
trúar Sjálfstæðisflokksins í skipu-
lagsnefnd hefðu séð ástæðu til að
skrifa greinargerð til að mótmæla
umsögn borgarskipulagsins, sem
væri óverjanleg. Birgir sagðist í
ræðu sinni mundu styðjast við þá
greinargerð sem hann og Hilmar
Olafsson hefðu samið og dreift
hefði verið.
Síðan sagði Birgir: „Á fundi
borgarstjórnar þ. 25. apríl 1977
voru samþykktar í borgarstjórn
tillögur um endurskoðun aðal-
skipulags Reykjavíkur frá 1965.
Að lokinni afgreiðslu þeirra til-
lagna var samþykkt með 12 sam-
hljóða atkvæðum að „vísa álykt-
unum borgarstjórnar varðandi
endurskoðun aðalskipulagsins til
skipulagsstjórnar ríkisins með
staðfestingu fyrir augum."
„Þróunarstofnun Reykjavíkur
var falið að senda skipulagsstjórn
uppdrætti og greinargerðir varð-
andi endurskoðunina og af því
tilefni voru teknar í eina heild
tvær greinargerðir, en efni þeirra
hafði í aðalatriðum legið fyrir
skipulagsnefnd og borgarfulltrú-
um við meðferð málsins. Greinar-
gerðir þessar voru „Aðalskipulag
Reykjavíkur 1975—95“ og „Um-
ferðarforsögn Aðalskipulags
Reykjavíkur".
Eftir borgarstjórnarkosningar í
maí 1978 var kosin ný skipulags-
nefnd og hélt hún fyrsta fund sinn
þ. 10. júlí 1978. Þá var „Aðalskipu-
lag Reykjavíkur" rætt og gerð
svofelld bókun:
„Kynnt og rædd staða endur-
skoðunarinnar, greinargerð með
endurskoðuðu aðalskipulagi, aug-
lýsing þess lögum samkvæmt og
staðfesting. — Frestað".
Næst var mál þetta tekið fyrir á
9. fundi nefndarinnar þ. 11. sept-
ember og þar gerð svofelld bókun:
„Kort aðalskipulagsins varðandi
landnotkun. Bréf Þróunarstofnun-
ar dags. 07.09. 1978 varðandi
skilgreiningu á Iandnotkun og
merkingu lita í landnotkunarkorti
í nr. 1:15000 annarsvegar og ein-
stakar breytingar hinsvegar.
Kynning Þórður Þ. Þorbjarnar-
son. Umræður. Tillögur þær er
fram koma í bréfinu voru sam-
þykktar með breytingum nefndar-
innar“.
Skipulagsstjóri ríkisins hafði
óskað eftir að landnotkunarkort
yrði prentað, þar sem hann taldi
eðlilegt að hægt yrði að dreifa því
um leið og skipulagið yrði aug-
lýst,“ sagði Birgir. Síðan sagði
Birgir að mál þetta hefði verið
rætt á fundi Skipulagsnefndar
nokkru síðar, en á þeim fundi
hefði komið fram það álit meiri-
hlutans að ekki væri tímabært að
hefja prentun landnotkunarkorta,
m.a. vegna þess að þá hafði enn
ekki verið ráðinn nýr forstöðu-
maður Þróunarstofnunar (Borg-
arskipulags Reykjavikur). Á þess-
um fundi lét Birgir bóka eftirfar-
andi:
„Skipulagsstjóri ríkisins hefur
upplýst, að prentun korta um