Morgunblaðið - 19.08.1980, Page 19

HEKLUELDAR 1980
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1980
19
„Viljið þið ekki sleppa Geysi og
Gullfossi og sjá Heklu gjósa“
- spurði flugmaðurinn furðu lostna ferðalangana
„ÉG var að (ara með erlenda
ferðamenn i svonefndan „Túr —
1“, sem er flug yfir Gullfoss, Geysi,
framhjá Ileklu og yfir Vestmanna-
eyjar. Þe«ar ég var yfir Þingvöll-
um sá ég ský, sem mér fannst
óvenjulegt og tók eftir þvi að það
hækkaði alltaf. Á skammri stund
hafði það stigið mjög hátt. Ég
gerði mér þá grein fyrir að þarna
væri sennilega um eldgos að ræða
og hafði samband við Flugstjórn i
Reykjavik og tilkynnti um þetta.
Þá var klukkan einhvers staðar á
bilinu 13.25 til 13.30 en ég hafði
horft á þetta ský í smá stund áður.
Annars er maður ekki að lita á
klukkuna við þessar aðstæður,"
sagði Sigurður Karlsson, flugmað-
ur hjá Leiguflugi Sverris Þór-
oddssonar, en hann var fyrstur til
að tilkynna Flugstjórn i Reykja-
vik um gosið i Heklu. Áður hafði
flugvél frá Arnarflugi, sem var
yfir Mýrunum tilkynnt að þeir sæu
óvenjulegt ský á þessum slóðum en
en gerðu sér ekki grein fyrir hvað
um væri að ræða.
„Ég var með erlenda ferðamenn í
vélinni og þegar ég hafði látið
Flugstjórn vita, spurði ég ferða-
mennina, hvort þeir væru ekki til
með að sleppa því að sjá Gullfoss og
Geysi en sjá þess í stað gos í Heklu.
Fjallið væri í þann veginn að byrja
að gjósa. Ég held satt að segja að
fólkið hafi haldið að ég væri ekki
með réttu ráði og það leit á mig eins
og furðudýr. Ég þurfti ekki að bíða
lengi eftir svarinu. Við sáum engan
eld í Heklu fyrr en við komum að
fjallinu en fyrst mætti okkur grá og
hvít aska. Þegar við komum að
fjallinu var eldur í austur- og
vesturköntunum að norðvestan-
verðu. Þá var hins vegar ekki farið
að gjósa í toppnum en meðan við
vorum þarna opnaðist fjallið alltaf
meir og meir.
Þegar við vorum til dæmis að
fara meðfram fjallinu var allt í
einu feikileg sprenging og það var
eins og öflug sprengja hefði verið
grafin djúpt í jörðu. Jörðin hrein-
lega opnaðist og við sáum svartan
gosbrunn. Þetta var miðsvæðis í
fjallinu og nokkuð hátt. Við vorum
ekki búin að vera þarna lengi þegar
lofið var nánast orðið fullt af
flugvélum, sem komu frá Reykjavík
og Selfossi. Annars er ástæða til að
brýna fyrir flugmönnum á þessum
slóðum að gæta vel að annarri
flugumferð og virða flugreglur, því
þarna er mikil hætta á árekstrum
ef menn fara ekki að öllu með gát,“
sagði Sigurður.
„Ösku og vikri rigndi yfir okk-
ur og allt í einu varð allt svart“
- segir Fríða Árdal, sem var i
Landmannalaugum er gosið byrjaði
„ÉG ÆTLAÐI alls ekki að trúa
því, þegar okkur var sagt að
Hekla væri byrjuð að gjósa og
það var ekki fyrr en, að dimmdi
snögglega yfir öllu og að vikrin-
um byrjaði að rigna yfir okkur
að ég sannfærðist," sagði Friða
Árdal i samtali við Morgunblað-
ið, en hún var stödd i Land-
mannalaugum með Ferðafélagi
tslands, er gosið hófst.
„Ég fór í Landmannalaugar með
Ferðafélagi íslands á föstudaginn
var og við vorum að búa okkur til
heimferðar, þegar okkur var sagt
að Hekla væri byrjuð að gjósa.
Fyrst í stað héldum við að þetta
væri bara grín, en vorum þó að
leggja af stað í áttina að Heklu
þegar skyndilega dimmdi yfir öllu
og ösku og vikri byrjaði að rigna
yfir okkur. Askan settist svo á
bílrúðurnar að við urðum að fara
út öðru hvoru til að hreinsa þær
og á skömmum tíma varð allt
svart í kringum okkur og stærstu
vikurhnullungarnir voru næstum
hnefastórir, en flestir heldur
minni.
Þegar við nálguðumst fjallið
sáum við mökkinn stíga upp af því
og glóandi eldtungurnar teygja sig
til himins. Af og til þeyttust
stærðar björg í loft upp og ultu
svo niður fjallshlíðarnar. Það var
rokkið eins og að kvöldi til og yfir
„Eldgos eru orðin það tíð hér að
slíkt telst varla vera fréttnæmt,"
sagði Jónina Ófeigsdóttir hús-
freyja að Næfurholti, en Næfur-
holt er um það bil tiu kilómetra
suðvestur af Heklu.
Hún sagðist hafa orðið vör við
gosið um það bil hálf tvö á
sunnudag, en þá hafi fólkið verið
nýfarið til heyskapar. Þá sagði hún
öllu lá heljarmikið svart ský. Við
vorum alls ekki hrædd, heldur
þótti okkur þetta meira spennandi
og nánast ótrúleg upplifun, en
eftir á, gerir maður sér grein fyrir
því að þarna er um talsverða
alvöru að ræða. Landið liggur
undir skemmdum og ekki séð fyrir
endann á því hverjar afleiðingar
gossins verða,“ sagði Fríða Árdal
að lokum.
hvíta bólstra vera óvenjulega við
Heklugos. „Hingað til hefur hávaði
frá gosinu verið frekar lítill og
skepnurnar frekar rólegar. Aska
hefur enn ekki fallið hér en breyt-
ist vindáttin má búast við að hún
komi hér og þó ekki eins mikið og í
gosinu 1947 þegar við vorum á kafi
í ösku. Annars er allt með kyrrum
kjörum hér,“ sagði Jónína að lok-
um.
Jónina Ófeigsdóttir Næfurholti:
„Varla fréttnæmt þó
gjósi hér um slóðir“
Almannavarnir rikisins:
Varist öskufall, eiturgas og
gr jótkast í nánd við Heklu
_VIÐ höfum sent út aðvaranir til
fólks og ieiðbeiningar um hvern-
ig það á að haga sér i námunda
við gosstöðvarnar, en að svo
stöddu verður ekki gripið tii
frekari ráðstafana," sagði Guð-
jón Petersen framkvæmdastjóri
Almannavarna i samtali við
Morgunblaðið i gær.
Guðjón sagði, að i ábendingum
Almannavarna til fólks væri
einkum lögð áhersla á eftirfar-
andi atriði:
• Fólk er beðið um að fylgjast vel
með spám og fréttum af öskufalli í
útvarpi, og einnig er fólk hvatt til
að fylgjast með veðurfregnum, þar
sem vindátt getur breyst og ösku-
fall orðið á landsvæði sem enn
hefur sloppið. Erfitt getur verið að
rata í öskufalli verði það þétt, og
jafnvel stórhættulegt.
• Vegna hættu á eiturgasi er fólk
hvatt til að forðast lygna staði og
lautir í nágrenni við eldfjallið, en
þar er mest hætta á verkunum
gass. Lendi fólk á hinn bóginn inn
í gaslofti, eða þéttri öskudrífu, þá
er best að ganga þvert á vindátt-
ina og þannig út úr mengaða
loftinu. Sé einvörðungu um gas að
ræða getur einnig verið gott að
ganga upp á hóla eða hæðir, þar
sem eiturloftið liggur niðri við
jörðu.
• Loks er fólk hvatt til að fara
ekki of nálægt gosgígum, vegna
hættu á grjótkasti, og eru hlífðar-
hjálmar mjög æskilegir séu menn
á ferli í nánd við Heklu.
Guðjón sagði að nánari leiðbein-
ingar yrðu ekki gefnar í bili, en
Almannavarnir ríkisins fylgdust
vel með allri framvindu mála, og
myndu gera auknar ráðstafanir
þegar og ef þeirra yrði talin þörf.
Þetta er ein íyrsta myndin. sem tekin hefur verið af gosinu
nú, en hún var tekin aðeins 1 til 2 mínútum eftir að það hófst.
„Með ólíkindum
hve hratt mökk-
urinn reis ...“
„VIÐ vorum á leið í berjamó við Gaukshöfða og
þegar við ókum framhjá honum blasti Hekla við
sjónum okkar. Mér varð þá að orði við samferðafólk-
ið, hvað mynduð þið gera ef að Hekla íæri nú að
gjósa. Viðbrögðin voru náttúrlega mismunandi og
síðan varð lítið meira úr þeim umræðum. En það
liðu ekki nema 10—15 mínútur þar til Hekla byrjaði
raunverulega að gjósa“, sagði Jóhann Steinsson í
samtali við Morgunblaðið.
„Klukkuna vantaði eina til tvær mínútur í eitt, þegar við
heyrðum einhverjar drunur og varð þá litið í átt til Heklu,
en sáum þá að þota var á ferðinni ofan við hana og héldum
að drunurnar stöfuðu frá henni, en þegar okkur varð svo
litið í átt að Heklu aftur sáum við hvernig mökkurinn var
að rísa upp af fjallinu og lyfti með sér skýjahulunni, sem lá
yfir því. Þetta gerðist svo snögglega að það var alveg með
ólíkindum og nær ómögulegt að lýsa þessu með öðru en
myndum. Við sátum svo í veðurbliðunni í um það bil eina
klukkustupd áður en við ókum aftur í bæinn.
Um leið og gosið hófst náði sonur minn í myndavél sem
við vorum með í bílnum og á 7 mínútum hafði hann tekið á
alla filmuna. Fyrsta myndin var tekin klukkan 13.30 eða
aðeins einni til tveimur mínútum eftir að mökkurinn
byrjaði að stíga upp af fjallinu og það var alveg með
ólíkindum hve hratt hann steig upp,“ sagði Jóhann
Steinsson að lokum.
Þessi mynd er tekin um það bil einni minútu seinna en hin og
sýnir glöggiega hve hratt mökkurinn hefur stigið. Báðar
myndirnar eru teknar frá Gaukshöfða.
Ljósmyndirnar tók Magnús Jóhannsson.