Morgunblaðið - 09.09.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER 1980
19
Sölusamband islenzkra fískframleiðenda:
Fisksölumál í Portúgal
Ríkisstjórnin skiptir tiltölulega
litlu máli og kommúnistaflokkur-
inn öllu máli. Flokkurinn ákveður
og stjórnin framfylgir skipunum
hans. Bulganin forsætisráðherra
hvarf í skuggann og Krúsjeff fékk
í hendur öll völd. Kosygin hefur
ekki á hendi hið raunverulega vald
heldur Brezhnev. Arum saman
framfylgdi Andrei Gromyko, hinn
lífseigi utanríkisráðherra, af
stakri samvizkusemi ákvörðunum
stjórnmálaráðsins, framkvæmda-
stjórnarinnar á hæsta tindinum,
sem hefur alla þræði í sínum
höndum.
Sovézka utanríkisráðuneytið
framfylgir utanríkisstefnu, en
ákveður hana ekki. Aðalhlutverkið
er utan ramma stjórnarinnar og í
höndum alþjóðadeildar miðstjórn-
arinnar (arftaka Komintern Len-
ins, sem Stalin “leysti upp“ 1943
til að blekkja bandamenn sína í
striðinu um framtíðarstefnu
Rússa). Yfirmaður alþjóðadeildar-
innar, Boris Ponomarev, er geysi-
voldugur, þótt hann sé aðeins
aukafulltrúi í stjórnmálaráðinu og
það sé mótsagnakennt. Raunveru-
legur yfirmaður hans er sennilega
Suslov hinn aldurhnigni. Hann er
orðinn 78 ára gamall og hefur
lengi verið helzti hugsjónasér-
fræðingur flokksins. Ponomarev
gegnir mörgum störfum, en aðal-
starf hans er að tryggja að
framsókn kommúnismans haldi
áfram um allan heim þrátt fyrir
öll áföll og alla erfiðleika.
STEFNUMIÐ
Rússar hugsa herfræðilega. Það
gera skammlífar ríkisstjórnir á
Vesturlöndum ekki með fáeinum
undantekningum. Þar sem Brezh-
nev og samstarfsmenn hans sitja í
Kreml sjá þeir fyrir sér heim, þar
sem það takmark að ná heimsyfir-
ráðum virðist ekki lengur tálsýn
og þar sem hlægilega auðvelt
virðist að ná fram þrennum hern-
aðarlegum markmiðum. Þau eru:
Olían í íran og Saudi-Arabíu;
olían í Mexíkó og Venezúela; og
málmauðlindir Suður-Afríku.
Olían í Persaflóa: Þótt and-
spyrnan í Afganistan haldi áfram,
hefur innrás Rússa fært Rauða
herinn hættulega nærri Persaflóa.
íran er í upplausn og þótt kon-
ungsfjölskyldan í Saudi-Arabíu sé
föst í sessi stendur landið ekki
traustum fótum. Þar að auki ráða
Rússar tveimur hernaðarlega
mikilvægum stöðum: Suður-Jem-
en og Eþíópíu.
Olian við Karibahaf: Þótt ný-
lenda Russa í Karibahafi, Kúba, sé
illa á vegi stödd og mikill fjöldi
flóttamanna streymi frá landinu
eru flugumenn Castros iðnir við
kolann á þessum slóðum og starf
þeirra ber árangur. Stjórnarflokk-
ur byltingarsinna í Nicaragua,
Sandinistar, standa nú í sérstök-
um tengslum við Rússa og Kúbu-
menn. E1 Salvador og Guatemala
eru í hættu. Jamaica og Panama
stefna í átt til marxisma. Hvorki
Mexikó né Venezúela eru í bráðri
hættu, en ef allt þetta svæði hyrfi
undir yfirráð kommúnista og
Bandaríkjamenn héldu áfram að
halda að sér höndum mundu
þessar miklu orkuauðlindir lenda í
beinni hættu.
Málmar Suður-Afríku: Þótt
Mugabe sé eindreginn marxisti
hefur hann valdið Rússum von-
brigðum, enda hefðu þeir heldur
kosið að skjólstæðingur þeirra,
Nkomo, hefði komizt til valda. En
horfur á langdreginni baráttu
virðast ekki slæmar frá sjónar-
miði Kremlverja. Nkomo ræður
enn yfir 20.000 mönnum og ný-
tízku sovézkum hergögnum, þar á
meðal skriðdrekum, og herlið hans
hefur ekki verið sameinað herafla
Zimbabwe. Ef SWAPO, sem er
undir kúbanskri vernd, kemst til
valda í Namibiu, fá Rússar öfluga
bækistöð til aðgerða i Suður-
Afríku, þar sem vel skipulögð
leynisamtök blökkumanna, Afr-
íska þjóðarráðið (ANC), eru undir
öruggri stjórn kommúnista.
Auk þessara hnattrænu stefnu-
markmiða verða Rússar að taka
tillit til nokkurra annarra tækni-
legra atriða, sem heyra undir
stefnu þeirra, fljótlega eða áður en
langt um líður.
Auk kosninganna i Bandaríkj-
unum og Vestur-Þýzkalandi verða
þeir að hugsa um ráðsefnu þá, sem
verður haldin í Madrid í nóvember
til að gaumgæfa framkvæmd
Helsinki-samningsins. En hann
var nóg mikilvægur til þess, að
Brezhnev lagði til 30. júlí, að
afmælis Helsinki-sáttmálans yrði
minnzt með „Evrópudegi" og hann
stakk upp á því, að Madrid-
ráðstefnan yrði tengd viðræðum
um afvopnun. Brezhnev og félagar
vita, að þeir yrðu að leggja á
hilluna hvern þann áróðurssigur,
sem þeir kynnu að vinna í Madrid,
ef þeir sendu til dæmis skriðdreka
út af örkinni til að brjóta pólska
verkamenn á bak aftur.
Þeir geta heldur ekki horft fram
hjá hinu iskyggilega ástandi í
nálægari Austurlöndum, þar sem
ríkisstjórn Menachem Begins í
Israel virðist staðráðin í þvi að
kalla fram fimmtu styrjöldina við
arabísku grannríkin. Egyptar
mundu sennilega halda sig utan
við slíkt stríð vegna samkomu-
lagsins í Camp David og því yrði
þessi styrjöld fyrst og fremst
viðureign milli Israels og Sýr-
lands, sem er sovézkt leppríki. Ef
til styrjaldar kæmi gæti það
jafngilt árekstrum með staðgengl-
um milli Bandaríkjanna, verndara
ísraels, og Sovétríkjanna vernd-
ara Sýrlands. Þetta gæti orðið
hættulegt ástand og stofnað
hnattrænum fyrirætlunum Rússa
í hættu.
Ekkert af þessu má skilja þann-
ig, að þeir muni endilega halda að
sér höndum og horfa upp á það að
Pólland renni þeim úr greipum.
Þeir munu reyna í lengstu lög að
koma í veg fyrir að það gerist, og
ef þeir láta til skarar skriða gera
þeir það með opin augu, í þeirri
vissu að það gæti seinkað því að
þeir gætu náð fram nokkrum þeim
stórmikilvægu hernaðarlegu
markmiðum, sem virðast vera
innan seilingar.
MORGUNBLAÐINU barst í gær
eftirfarandi fréttatilkynning frá
Sölusambandi ísl. fiskframleið-
enda:
I blöðum undanfarnar vikur,
einkum Þjóðviljanum og Tíman-
um, hafa birst fréttir um fisksölu-
mál í Portúgal.
Sölusamband ísl. fiskframleið-
enda hefur verið dregið inn í
þessar fréttir.
SÍF hefur fram að þessu ekki elt
ólar við þessar fréttir, enda hafa
þær verið í æsifréttastíl og dylgj-
ur og fullyrðingar á svo lágu plani,
að ekki hafa þótt svaraverðar.
Ennfremur er fullljóst, að allir
þeir, er starfa að fiskvinnslu og
útgerð í þessu landi, hafa ekki
látið blekkjast af þessum fréttum.
Þessi fréttaflutningur keyrði þó
um þverbak í síðasta sunnudags-
blaði Tímans, 7. sept. sl., þar sem
umbúnaður fréttar um þetta mál
er slíkur, að nær öll baksíða
blaðsins er undirlögð. í þessum
fréttum gætir mikilla rangfærslna
og misskilnings um starfsemi SIF
og fisksölumál almennt, bæði inn-
anlands og utan, svo að ekki
verður lengur við unað.
Solumál SÍF
SÍF er eins og nafnið gefur til
kynna sölusamband þeirra u.þ.b.
250 fiskframleiðenda, sem þar eru
félagar. SÍF hefur það megin-
markmið að tryggja öllum félög-
um sínum sölu á öllum saltfiskaf-
urðum sínum, á besta fáanlega
verði og bestu afhendingar- og
greiðsluskilmálum, sem völ er á
hverju sinni. Til að sjá um þessi
mál kýs árlegur aðalfundur fjór-
tán manna stjórn úr sínum hópi,
sem tekur ákvarðanir í sölumálum
og öðrum hagsmunamálum félags-
heildarinnar. Þá liggja fyrir upp-
lýsingar um allar sölur á vegum
SÍF, söluverð, erlend umboðslaun
o.fl., hjá þeim opinberu aðilum,
sem fjalla á einn eða annan hátt
um útflutnings- og gjaldeyrismál.
Af þessu er ljóst, að um sölur á
vegum SÍF ríkir engin einkennileg
leynd eins og haldið hefur verið
fram, en upplýsingar um söluverð
á einstökum afurðum eru ekki
fjölmiðlaefni af eðlilegum við-
skiptaástæðum.
Einn af meginkostum samtaka
fiskframleiðenda um fisksölumál
er að hafa heildaryfirlit yfir alla
framleiðsluna hverju sinni og geta
vísvitandi beint einstökum teg-
undum og gæðaflokkum að hinum
mörgu mörkuðum á þann hátt,
sem skilar framleiðendum og
þjóðarheildinni mestu.
Sölur og
útflutningur 1980
Sölur og afskipanir á saltfiski á
þessu ári hafa gengið vel. SÍF
hefur samið um sölur á um
45—47.000 tonnum af blautsöltuð-
um saltfiski af hinum ýmsu
stærða- og gæðaflokkum. Af þessu
magni voru um 20.000 tonn af
þorski seld til Portúgal auk nokk-
urs magns af öðrum ódýrum
tegundum, sem vart finnst mark-
aður fyrir annars staðar. Eins og
öllum, er að fiskvinnslu vinna, er
kunnugt, var þar fyrst og fremst
um lægri gæða- og verðflokka að
ræða, vegna þess að portúgölsk
yfirvöld telja sig ekki hafa efni á
að kaupa bestu gæði á því háa
verði, sem fyrir þann fisk fæst.
Afskipanir upp í þessa samninga
hófust strax í ársbyrjun og til loka
ágúst hefur verið afskipað af 1980
framleiðslu til Portúgal 19.600
tonnum, til Spánar 10.000 tonnum,
til Ítalíu rúmlega 5.000 tonnum og
til Grikklands 2.300 tonnum. Auk
þessa hafa farið um 1.000 tonn af
söltuðum ufsaflökum til V-Þýska-
lands, og rúmlega 1.000 tonn af
söltuðum þorskflökum, einkum til
Ítalíu og þó einnig til Spánar, en
grundvöllur fyrir þessari fram-
leiðslu skapaðist að nýju í lok
síðasta árs.
Verðmæti þessa útflutnings
fyrstu átta mánuði ársins er
nálægt 50 milljörðum ísl. króna.
Villandi
verðsamanburður
Látið hefur verið að því liggja í
blaðafréttum, að ísland hafi verið
hlunnfarið í viðskiptum við Portú-
gal með þeim sölum, sem SÍF
hefur samið um þangað. Er jafn-
vel gengið svo langt, að sagt er, að
þar geti verið um að ræða nokkur
hundruð dollara fyrir hvert tonn.
Gefið hefur verið upp eins og
um sé að ræða eitthvert stórvirki,
að hægt sé að ná $2.600 meðalverði
fyrir hvert tonn af blautverkuðum
stórþorski með eftirfarandi gæða-
samsetningu: 50% fiskur af fyrsta
gæðaflokki, 25% af öðrum gæða-
flokki, eða samtals 75% af fyrsta
og öðrum gæðaflokki, og 25% af
lakari flokkum. Enda þótt engin
söluverð verði gefin upp af áður-
greindum ástæðum, er þó skylt að
skýra frá því, að söluverð, sem SÍF
hefur samið um fyrir þessa sam-
setningu fisks, eru hærri en með-
alverðið $2.600.
I samningum SÍF frá því í vor
við Portúgali er samið um alla
stærðarflokka og alla gæðaflokka,
en um þá er það að segja, að í
samningunum er aðeins gert ráð
fyrir um 25% af fyrsta og öðrum
gæðaflokki og 75% af þriðja og
fjórða gæðaflokki, og ætti því að
vera augljóst að samanburður á
þessu tvennu í 20 flokka verðtöflu,
án magnsetningar, er út í hött.
Fréttir um samninga SÍF við
Portúgal í júlí sl. eru eins og fleira
í þessu máli getsakir einar. Samn-
ingar SÍF við Portúgal fyrir árið
1980 voru gerðir í lok febrúar, sl.
Aðrir samningar við þá hafa ekki
verið gerðir á þessu ári.
Hráefnisverð
Miklu moldviðri hefur sömuleið-
is verið þyrlað upp um að unnt
væri að greiða útgerðar- og sjó-
mönnum mun hærra hráefnisverð,
en þessir aðilar ásamt fiskkaup-
endum hafa samið um í Verðlags-
ráði sjávarútvegsins. Dylgjur um
sjóðsmyndun „einhverra aðila“
vegna mismunar á söluverði er-
lendis annars vegar og umsömdu
hráefnisverði innanlands hins
vegar eru svo hjákátlegar og lýsa
svo mikilli vanþekkingu á undir-
stöðuatvinnuvegi þjóðarinnar að
undrum sætir. Þeim til upplýs-
ingar, sem opinberað hafa van-
kunnáttu sína á þessum málum,
skal á það bent, að um 4 kg af
hráefni (fiskur upp úr sjó) þarf til
að gera 1 kg af þurrkuðum salt-
fiski eins og honum er dreift til
neytenda í saltfiskneyslulöndum
og þar með í Portúgal. Hvern er
reynt að blekkja? Er verið að gera
gys að fiskvinnslufólki eða skiptir
atvinna þess engu máli lengur?
Það er vitað mál, að fjölmargir
erlendir aðilar hafa sýnt því
brennandi áhuga að ná með bein-
um eða óbeinum hætti fótfestu í
útgerð og fiskvinnslu á íslandi í
kjölfar útfærslu landhelgi íslands.
íslensk stjórnvöld hafa einarðlega
neitað mörgum áköfum tilraunum
í þessa átt.
Það er full ástæða fyrir allt
fiskvinnslufólk, útgerðarmenn og
sjómenn að standa fast að baki
stjórnvöldum í þessum málum og
láta ekki blekkjast af síendurtekn-
um gylliboðum hálf erlendra
fyrirtækja eða jafnvel opnum
auglýsingum erlendra samkeppn-
isaðila, sem nýleg dæmi eru um.
Lokaorð
Allt frá árinu 1974 hefur aðeins
eitt fyrirtæki, ríkisfyrirtækið
Reguladora, haft leyfi til saltfisk-
innflutnings í Portúgal og stjórn-
ar jafnframt dreifingu vörunnar
þar í landi. Síðan þessi skipan
komst á hefur portúgalska ríkið
eitt séð um innflutning á saltfiski.
Allar saltfisk-útflutningsþjóðir
hafa orðið, hvort sem þeim hefur
verið það ljúft eða leitt, að lúta
þeirri skipan mála. Þessu fyrir-
komulagi hefur áður í fjölmiðlum
í fréttum um þetta mál réttilega
verið líktvið verslun með áfengi á
Islandi.
Að lokum mótmælir SIF harð-
lega og vísar til föðurhúsanna
endurteknum aðdróttunum um
„sviðsetta glæpi“, „óeðlilega há
umboðslaun", „stirðnað sölukerfi"
og fleiri ásakanir í líkum dúr, sem
bornar hafa verið á borð fyrir
blaðalesendur síðustu vikur.