Morgunblaðið - 23.09.1980, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1980
13
hugmyndum en eru þó alls ekki
lausir við kynþáttafordóma eða
hafa tekið í sig einhverjar róm-
antískar hugmyndir um varð-
veislu íslenska mannstofnsins, ef
svo mætti að orði kveða, líkt og
mönnum er annt um að varðveita
gömul hús, sjaldgæfar plöntur eða
íslenska hundinn. Hins vegar skil
ég mjög vel menn sem vilja
varðveita íslenska tungu og menn-
ingu, ég er sjálfur mjög fylgjandi
því enda þarf slík þjóðrækni
engan veginn að fara í bága við
alþjóðahyggju og hugmyndir um
bræðralag allra manna án tillits
til þjóðernis eða uppruna. En
ganga menn ekki of langt þegar
þeir eru farnir að hugsa um
mannfólkið á svipaðan hátt og
dýr, plöntur eða hluti? Kristin
siðfræði kennir að maðurinn sé
heilagur, þar er ekki gert upp á
milli manna eftir hörundslit eða
kynþætti. Einhver kann að hafa
þá skoðun að t.d. „hinn norræni
kynþáttur" sé fallegri en aðrir.
Ekki er hægt að banna honum að
hafa þá skoðun. Hins vegar er það
beinlínis mannréttindabrot ef á að
fara að láta litarhátt ráða því
hvort fólk fær að koma hingað eða
ekki og ef til vill blanda blóði við
hina stoltu afkomendur vík-
inganna. Reyndar er ekki ómeng-
að konunga- eða höfðingjablóð í
æðum okkar, allnokkuð írskt
„þrælablóð" er þar líka. Og sá
frægi ruddi og manndrápari sem
við erum öll talin vera komin af,
Egill Skalla-Grímsson, hafði víst
nokkurt lappablóð í æðum, enda
sagður „svartur og ljótur".
Títtnefndur Helgi Geirsson tal-
aði fjálglega um bræður okkar en
taldi einungis íslendinga til
bræðra, líklega vegna þess að þeir
eru allir komnir af Agli sterka. Og
vegna þess að aðrar þjóðir eða
„manntegundir" gætu í hæsta lagi
verið frændur, þá kæmi okkur
ekkert við þótt þeir þjáðust eða
dæju úr hungri eða öðru. Ekki var
þetta skilgreining Krists á því
hverjir væru bræður, hann taldi
að andlegur skyldleiki ætti að
ráða fremur en líkamlegur, sbr.
Mt. 12, 48-59, Mk. 3,35 og Lk.
8,20. Og ekki fór Kristur í
manngreinarálit, hann umgekkst
t.d. Samverja, sem annars voru
fyrirlitin þjóð og eru jafnvel enn,
þeir hafa meira að segja hlotið
þau örlög að úrkynjast vegna
ofskyldleika þar sem einangrun
þeirra hefur verið svotil algjör
öldum saman. Ekki hefði þeim
veitt af fersku blóði fremur en
öðrum, sagt er að þeir, sem enn
lifa, séu meira og minna andlega
vanheilir.
Dæmisaga um einn af Samverj-
um minnir okkur á það að mann-
úarstefna okkar, sem fyrst og
fremst er sprottin úr kristnum
kærleiksboðskap þegar menn loks
tóku við honum, á ekki að ein-
skorðast við okkur sjálfa og úti-
loka aðra þótt við berum gæfu til
að lifa við allsnægtir. Öðru nær,
við eigum einmitt að vera þess
minnug að allir menn eru bræður,
líf þeirra er jafnheilagt hvernig
sem litarhátturinn er og við eigum
að leggja fram okkar skerf til
hjálpar bágstöddum hvar sem er í
heiminum og á þann hátt sem
þeim verður að mestu gagni,
jafnvel hýsa einhverja þeirra ef
þörf krefur.
íslenska þjóðin stendur ekki og
fellur með því hvort henni bætist
örlítið af fersku blóði þótt hún
hafi áreiðanlega gott af því frem-
ur en hitt. Og miklu heldur getur
menningunni stafað hætta t.d. af
amerísku rokki, jafnvel þótt það
sé „gegn her“.
Auðvitað er mönnum frjálst að
hafa sínar skoðanir og sín áhuga-
mál svo lengi sem þau ganga ekki
út yfir annað fólk og grundvall-
armannréttindi. Þess vegna skal
áhugamönnum um hreinræktun
bent á að snúa sér að því að rækta
hvítar mýs, rósir eða eitthvað þess
háttar en láta mannfólkið í friði.
ólafur Ingólfsson
Heiðargerði 7. Rvík.
Arndís Björnsdóttir:
Við fljótum sofandi
í átt til ríkisreksturs
í aldaraðir bjuggum við íslend-
ingar við hina illræmdu dönsku
einokunarverzlun. Það var því mikill
sigur, þegar okkur tókst að losna úr
þeim fjötrum og fengum að verzla við
þær þjóðir, sem við vildum verzla við.
Þessir merku atburðir í sögu okkar
gerðust á síðari hluta 19. aldar og
forvígismaðurinn Jón Sigurðsson er
þjóðhetja okkar. Það hefði því mátt
ætla, að þjóð, sem þekkti svo vel
hinar neikvæðu hliðar ófrelsis í
verzlun, léti sér þær verða víti til
varnaðar og héldi áfram á frelsis-
braut til að tryggja það, að slíkir
óheilla tímar gætu endurtekið sig.
En hvar stöndum við í verzlunar-
og viðskiptamálum á árinu 1980?
Getum við státað af frjálsri verzlun?
í fljótu bragði myndum við svara því
til, að við byggjum við fullt frelsi í
þessum efnum. Ef hins vegar er betur
að gáð, verður okkur ljóst, að ennþá
er langt í land með verzlunar- og við-
skiptafrelsi.
Eins og sakborningur sem
búið er að dæma áður en
mál hans er flutt
Innflutningsverzlunin er að því
leytinu ófrjáls, að óraunhæfar álagn-
ingarreglur beinlínis hvetja til
óhagkvæmra innkaupa, því að hærra
innkaupsverð gefur af sér fleiri
krónur í álagningu. Það er því lítill
áhugi að leita nýrra markaða þegar
það gæti jafnvel þýtt versnandi
afkomu fyrirtækisins, sem er oftast
léleg fyrir. Þróunin hefur líka orðið
sú, að heildverzlunin hefur verulega
flutzt úr landinu. Samt er sífellt
reynt að gera innflutningsverzlunina
tortryggilega og má í því sambandi
nefna skýrslu þá, sem átti að sýna að
verð á innfluttum vörum væri marg-
falt hærra hér á landi heldur en í
öðrum löndum Evrópu. Var látið að
því liggja, að innflytjendur létu
hækka verðið á reikningunum er-
lendis og hirtu hluta verðsins í eigin
vasa. Amóta órökstuddar fullyrð-
ingar skjóta upp kollinum og í þessu
tilviki er innflytjandinn eins og
sakborningur, sem búið er að dæma
áður en mál hans er flutt. Hér á landi
hefur verið unnið markvisst að því að
gera alla innflytjendur grunsamlega
og yfirleitt er neikvætt andrúmsloft í
garð heildsala og kaupmanna. Þetta
neikvæða viðhorf er hættulegt og
óspart "notað af öfgaöflum og póli-
tískum fylkingum. Því miður hefur
þessi áróður borið góðan ávöxt og við
heyrum jafnvel á fólki, sem telur sig
frjálslynt, að það telur heildsala og
kaupmenn af hinu illa. Það er svo
lengi búið að ala á því við okkur, að
þessir aðilar hugsi um það eitt að
græða á óheiðarlegan hátt og okra,
að við gleymum þeirri staðreynd, að
verzlun er þjónustustarfsemi við
fólkið og það er okkar hagur að þessi
þjónusta sé frjáls. Eins og nú er,
getum við valið milli þjónustu margra
fyrirtækja, en ef þessi starfsemi væri
í höndum ríkisins yrðum við að sætta
okkur við lélega afgreiðslu og hátt
verðlag. Taka má nærtækt dæmi:
símann. Afnotagjöld verða sífellt
hærri, við erum nánast varnarlaus
þótt við teljum reikninginn alltof
háan og það kemur iðulega fyrir, að
símanum er lokað þótt reikningurinn
hafi verið greiddur á gjalddaga;
„kerfið“ er seinvirkt og silalegt.
Síðan fáum við aukareikning fyrir
opnun á símanum. Svona afgreiðsla
yrði ekki lengi að gera viðskiptavin-
ina fráhverfa einstaklingsfyrirtæki.
Markvisst unnið að feigð
lýðræðis í landinu
En þrátt fyrir talandi dæmi um
seinvirkni, óliðlegheit og óhóflegan
kostnað í rekstri ríkisfyrirtækja eins
og símans, hitaveitunnar, tollsins
o.s.frv. fljótum við sofandi í átt til
ríkisreksturs á sífellt fleiri sviðum.
Nefna má fyrirtæki eins og t.d.
Innkaupastofnun ríkisins, sem að því
er bezt verður séð á lítinn tilverurétt
í frjálsu þjóðfélagi. Það verður að
teljast varhugavert, þegar ríkisvald-
ið er að smeygja sér inn á allar
greinar þjóðlífsins og vasast í verk-
efnum, sem hinn frjálsi markaður
getur fullkomlega annast á eigin
spýtur. Með því að gera aðila hins
„frjálsa“ innflutnings tortryggilega
og ala á lævísan hátt á fjandskap á
hendur þeim, er markvisst unnið að
feigð lýðræðis í landinu. Eins og nú
er málum háttað, eru fjölmörg fyrir-
tæki í andarslitrunum, því að þau
geta ekki þróast í því kerfi verðbólgu
og skattastefnu, sem hér ríkir.
Hvað er það, sem við eigum á
hættu í þessum efnum? Ef þróunin
heldur áfram á þeirri ógæfubraut,
sem við nú erum á, er ekki langt í það
ófrelsi, sem við hrundum af okkur á
sínum tíma undir forystu Jóns Sig-
urðssonar. Munurinn verður sá, að í
stað þess að mega á sínum tíma
aðeins eiga viðskipti við Dani, verður
það nú ríkisvaldið, sem velur og
hafnar, og við verðum að sæta
geðþóttaákvörðunum pólitískra afla
á hverjum tíma. frelsið er nefnilega
ekki eins sjálfsagt og við teljum. Það
verður að varðveita það eins og allt
annað.
Eitt dæmi um viðskiptaófrelsi
okkar eru samningarnir við Rússa.
Við neyðumst til að kaupa rússneskt
é
Arndis Björnsdóttir
bensín, lélegt og dýrt. Þótt bensínið
lækkaði á heimsmarkaði, var ekki
um neina slökun að ræða af hálfu
Rússanna. Þar var hinn frjálsi mark-
aður nefnilega hvergi nærri. Þetta er
talandi dæmi um hvernig fer, þegar
neytandinn hefur ekkert að segja.
Þeir, sem hafa dvalið eitthvað aust-
antjalds þekkja vöruskortinn, dýrtíð-
ina og þjónustuleysið, sem þar ríkir.
Hinn raunverulegi
okrari — ríkið
Við skulum því gera okkur ljóst, að
velsæld fæst ekki nema í frjálsu
þjóðfélagi. Það er brýn nauðsyn fyrir
okkur íslendinga að fara að líta á
verzlunina sem þjóðhagslega nauð-
syn og veita henni frelsi til að sýna
gildi sitt. Ef verzlunin fær að starfa
við eðlilegan rekstrargrundvöll, mun
vöruverð lækka og hagkvæmni í
rekstri aukast. Það þarf að upplýsa
almenning um þá staðreynd, að það
er ríkissjóður, sem í flestum tilvikum
er langstærsti innheimtuaðilinn og
fær mest fyrir hlutinn, sem seldur er.
Það er lævís áróður að það sé
heildsalinn og kaupmaðurinn, sem
valdi hinu hækkaða vöruverði, því að
það dregur athyglina frá hinum
raunverulega okrara, ríkisvaldinu.
Tökum bara einfalt dæmi: vörugjald-
ið „tímabundna". Nú er vörugjaldið
24—30% og getur hver sagt sér
sjálfur, hvað þetta hækkar verðið á
vörunni. Þarna var ekki kaupmaður-
inn að finna sér leið til að okra á
viðskiptavininum. En við erum svo
upptekin í að úthrópa „milliliðina" og
fleiri ámóta, sem búið er að telja
okkur trú um að séu okkur andstæð-
ir, að ríkið getur lagt á okkur nánast
óþrjótandi álögur án þess að gerð sé
alvarleg tilraun ti! mótmæla. Við
ættum að hugleiða hversu mikið við
raunverulega greiðum til ríkisins, ef
ekki í formi beinna skatt, þá í formi
óbeinna skatta eins og tolla, sölu-
skatts o.fl. Ætli við séum ekki ein
skattpíndasta þjóð í heimi, ef allt er
upp talið?
Við eigum ekki að sætta okkur við
það ófrelsi, sem ríkir í verzlunar- og
viðskiptamálum okkar. Það hlýtur að
vera stefna sérhvers hugsandi ein-
staklings, að hann sé frjáls þegn í
frjálsu landi. Það er ekki hægt að
búa þannig að einurn atvinnuvegi
þjóðarbúsins að hann raunverulega
hjari aðeins í þeirri von, að einhvern
tímann komist til valda þeir aðilar,
sem skilja mikilvægi hans. Margir
þeir, sem standa í verzlunarrekstri,
eru orðnir ærið langþreyttir ' og
vondaufir. Það er eitthvað bogið við
gang mála í þjóðfélagi, þar sem menn
segja fullum fetum: „Það borgar sig
alls ekki að vera að standa í
einkarekstri. Það er miklu betra að
vinna hjá ríkinu og vera laus við alla
ábyrgð." En þetta segja menn og það
er því miður rétt að það er miklu
auðveldara að vinna hjá ríkinu og
hafa enga ábyrgð. Hvað gerist hins
vegar, ef við hugsum öll á þennan
hátt.?
Ár verzlunarinnar
Sem betur fer er ennþá til athafna-
fólk, sem vill vinna mikið og sjá
árangur erfiðis síns. Það er líka
sjálfsagt, að þeir hljóti umbun, sem
leggja sitt undir og standa og falla
með sínu. Þeir einstaklingar eru ekki
að biðja um ríkisábyrgð, en þeir
ætlast til þess að ríkið leggi ekki
stein í götu þeirra. Þeir vilja hafa
svigrúm til að byggja atvinnufyrir-
tæki sín upp á heilbrigðum grund-
velli. Þeir fá ekki greiðslur úr
ríkissjóði fyrir sérhvern seldan hlut
líkt og háttað er til með niðurgreiðsl-
urnar margfrægu til landbúnaðar.
Þeir vilja fá viðurkennda nauðsyn
frjálsrar verzlunar og vilja fá umboð
til að sanna tilvist hennar.
Við höfum haft „ár barnsins", „ár
konunnar" og árið 1980 er „ár
trésins". Á sama hátt mætti varpa
því fram, hvort ekki sé kominn tími
til að hafa „ár verzlunarinnar", því
að það er fyllsta þörf á hugarfars- og
afstöðubreytingu almennings gagn-
vart verzluninni.
Veröi Ijós S
Gott úrval af
allskonar
bílaperum.
Höfum fengið allar gerðir af perum í bíla,
bifhjól og vinnuvélar 6, 12 og 24 volta.
Allar tegundir festinga (perusæta). Heild-
sala, smásala.
Mjög hagstætt verð.
Fást á öllum bensínstöðvum okkar.
Perurnar frá Dr. G. Fischer í V-Þýskalandi
eru viðurkennd gæðavara.

olís
STÖÐVARMAR