Morgunblaðið - 23.09.1980, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1980
^ . . allir eiga þeir
clö verci eitt . .
Síðari hluti
Texti: Rannveig M. Níélsdóttir. Myndir: Ragnar Axelsson.
Séra Heimir Steinsson:
Kirkjan er svar Guðs
við ákalli heimsins
I
Ég á þess ekki von, að nokkur
kristinn maður fái til muna
áfellst mig fyrir svartsýni, er ég
fullyrði, að eitt af meginein-
kennum 20. aldarinnar verði
fundið í orðum hins forna sálma-
skálds: „Úr djúpinu ákálla ég.“
Að sjálfsögðu á sérhvert tíma-
skeið í sögu manna sín eigin
vandkvæði við að glíma. A öllum
öldum hafa mennirnir hrópað úr
djúpum angistar sinnar. Slíkt er
hlutskipti fallinnar skepnu. En
vor eigin öld er í einu efni
ríkulega frábrugðin fyrri tíma-
skeiðum kristinnar krikju:
Fjöldi samtímamanna vorra hef-
ur villst af vegi í dýpstu
merkingu þeirra orða. Heilög trú
verst í vök. Heimspekikenning-
ar, stjórnmálameinlokur og vís-
indaleg hjátrú koma og fara,
ekki eins og sterkviðri, heldur
miklu líkastar óráðnum vind-
sveipum á hafi mannlegrar
hugsunar. Undirtónninn eini,
sem ekki breytist í svip, er sífellt
vaxandi veraldarhyggja, og í för
með henni er gengisfelling allra
hluta, sem ekki verða keyptir og
seldir til skammvinnra og yfir-
borðskenndra nautna.
Mennskir menn hrópa vissu-
lega úr djúpinu, — úr djúpi
tómleikans — úr kveljandi
rökkri innihalds- og tilgangs-
lausrar tilveru. Má vera að
margur sé sér ekki meðvitandi
örvæntingar sinnar. Ýmsir gráta
í leyndum stað, án tára. Og
sjálfu ákallinu er í færri tilvik-
um snúið til Drottins, af því að
menn eiga sér einungis óljósa
hugmynd um Drottin Guð, ef
þeir eiga hana þá nokkra. En
menn hrópa allt að einu. Með
nægtahorn í höndum taka menn
andköf í tómarúmi.
Mér er það fyllilega ljóst, að
framangreind lýsing er aðeins
önnur hlið máls. Fjöldi manna
víða um heim á sér vissulega
ekkert nægtahorn. Nautnaleitin
víkur þráfaldlega fyrir baráttu
vegna einföldustu lífsnauðsynja.
Og hitt skyldi síst gleymast, að
um heim allan er aragrúi krist-
inna manna, sem ekki einungis
búa að óljósri hugmynd um
guðlega veru, heldur elska
Drottin Guð af öllu hjarta sínu,
allri sálu sinni, öllum mætti
sínum og öilum huga sínum. En
allt að einu hnígur þróun hins
svonefnda „kristna heims" í
þann farveg, sem nú var lýst. Og
víða virðist þessi tilhneiging
vera svo langt á veg komin, að
andlegt hrun vofir yfir.
II
Verkamenn í víngarði hinna
ýmsu kristnu kirkjudeilda tak-
ast á við þetta nýja vandkvæði
afkristnunr með mismunandi
hætti og í krafti mismunandi
arfleiða. Þessi mismunur
ákvarðast með miklu leyti af
sögu kirkna vorra og raunar
þjóða, af menningararfi, tungu-
taki og lífsháttum. Engin astæða
er til að hafna slíkum arfi.
Fastheldni við fornan sið er einn
sterkasti þáttur heilbrigðrar
mannlegrar tilveru, og án þeirr-
ar fastheldni verður oss skreipt
undir fæti. Vér ættum hvert um
sig að varðveita erfðageymd
vora og kosta kapps um að
hjálpa hvert öðru með tilstyrk
hennar í stað þess að kasta
Séra Heimir Steinsson.
Ljósm. Kristján.
henni á glæ og svíkja þannig
samvisku vora.
Á hinn bóginn ber ekki að ala
á ágreiningi, sem á sér sögulegar
forsendur í löngu liðnum tíma.
Þessa stundina stöndum vér öll
andspænis sama vanda: Vér
heyrum hið orðlausa ákall úr
djúpunum umhverfis oss. Það
hróp er um aðra hluti fram
forsenda þeirra sögulegu að-
stæðna sem vér nú búum við.
Þess er vænst, að vér færum
örvæntingarfullri kynslóð von,
berum gleði inn í sorgarhús,
flytjum líf inn í veröld, þar sem
dauðinn liggur í leyni.
Vissulega erum vér þess alls
ómegnug að takast á við þetta
verkefni. Vér erum ekki einungis
sundruð í fjölda kirkjudeilda.
Vér erum einnig einstaklingar
og burðumst á veg fram með
þrákelkni vora og hroka. Sam-
eiginlegt átak virðist eiga heima
í draumsins ríki, án tengsla við
veruleikann í hversdagslegasta
skilningi þess orðs.
En gegnum myrkur aldar, sem
vilist hefur af vegi og gegnum
takmarkanir vorar allar, skín
ljós heimsins. Ofar landamerkj-
um ríkja og þjóða, ofar virkis-
görðum mismunandi trúarhefða,
talar Orð Guðs til vor.
Þetta Orð á ekkert skylt við
þær raðir málhljóða og bókstafa,
sem vér að jafnaði eigum við,
þegar talað er um „orð“.
„í upphafi var Orðið, og Orðið
var hjá Guði, og Orðið var Guð.
Það var í upphafi hjá Guði. Allir
hlutir eru gjörðir fyrir það, og
án þess varð ekkert til, sem til er
orðið".
Orð Guðs er Guð sjálfur,
skapari alheimsins, uppspretta
lífsins og hinstu rök tilveru
vorrar. Andspænis því orði
hljóðna allar raddir.
Þegar þetta Orð er til vor
talað, fæðist Kristur í heiminn:
„Orðið varð hold — og hann bjó
Predikun er
flutt var í Skál-
holtsdómkirkju við
sameiginlega
guðsþjónustu
íslensku Þjóð-
kirkjunnar og
sendifulltrúa
Ortodoxu kirkj-
unnar
Texti: Jóh. 1:1-5, 14.
með oss.“ Leyndardómur hold-
tekjunnar hefur að geyma end-
anlega og óbrigðula lausn vand-
kvæða vorra. Andspænis Orði
Guðs í Jesú Kristi hljóðnar
„trúarlegur" ágreiningur sem og
annað sundurlyndi: „Hér er ekki
Gyðingur né grískur, hér er ekki
þræll né frjáls maður, hér er
ekki karl né kona, því að þér
eruð allir einn maður í samfélag-
inu við Krist Jesúm."
í samfélaginu við Krist er oss
öllum vísað til þess sætis, sem
oss ber: Vér erum með fullu seld
honum í hendur, og oss heimilast
ekki að krefjast nokkurs réttar,
valds eða sérstöðu í eigin nafni. I
samfélaginu við Krist verður öll
sú viðleitni, sem byggir á eigin
ágæti voru, að engu. En í sömu
andrá tekur almáttugur Guð
stjórnina í sínar hendur og
heldur áfram verki sínu að
skapa og endurleysa heiminn, —
þrátt fyrir eymd vora — og með
liðveislu vorri.
III
Já, — með liðveislu vorri —
hversu þrotin sem vér kunnum
að vera. Með liðveislu vorri —
ekki sem einstaklinga í nútíma
skilningi þess orðs — ekki held-
ur sem einstakra kirkjudeilda, er
hver um sig ber sín sérkenni —
heldur með liðveislu vorri sem
Kirkju, — með liðveislu kirkj-
unnar í heild — sem hins
leyndardómsfulla iíkama Krists.
Af eigin mætti erum vér
ekkert, en í samfélaginu við
Krist erum vér allt. í Kristi
erum vér verkfæri Guðs, hendur
Guðs. Þegar vér sameinumst í
tilbeiðslu heilagrar, lifandi
Kirkju erum vér það Orð Guðs,
sem varð hold á jörðu — líkami
Krists að verki meðal manna. —
Með þetta í huga tökum vér
daglega upp verk vort að nýju, í
veröld sem hrópar úr djúpinu.
Kirkjan er svar Guðs við ákalli
heimsins. Vér erum öll falin í því
svari. Mismunandi arfleifð vor
er einnig falin í svarinu. Hinar
mjög svo sundurleitu myndir
hennar eru allar verkfæri Guðs,
hendur Guðs, sem hann á leynd-
ardómsfullan hátt beitir til þess
að koma áformum sínum í fram-
kvæmd.
IV
Tuttugasta öldin er ekki ein-
ungis öld ákalls úr djúpinu. Hún
er einnig tímaskeið dýpri skiln-
ings á mikilvægi Kirkjunnar
sem heildar. Hún einkennist af
einlægri viðurkenningu á því, að
leyndardómsfullur líkami Krists
hefur að engu öll mannleg landa-
mæri og starfar eðli sínu sam-
kvæmt eins og þau væru ekki til.
Alkirkjuhreyfingin er mikil-
vægasta dæmi þessa skilnings,
þessarar viðurkenningar. Hin
sögulegi fundur Orþodoxu kirkj-
unnar í Skálholti er markverður
þáttur sömu þróunar. I þessum
hlutum öllum heimilast oss að
sjá Drottin Guð að verki, þar
sem hann ryður ríki sínu braut-
ina á jörðu og á himni.
Fögnum því og látum huggast
í Drottni. Kappkostum að bregð-
ast á réttan hátt við þeim
kröfum, sem sögulegar aðstæður
samtíðar vorrar gera til vor.
Tökum höndum saman og fær-
um veröld, sem hrópar úr djúp-
inu, innihaldsríka tilveru, gleði
líT Amen.
Daníel Martinsen
Eins og gefur að skilja komu upp
ýmsar spurningar um iúthersku
kirkjuna i umræðum ortodox-
anna i Skálholti og einnig um
það hvernig best væri að haga
áframhaldandi viðræðum um til-
tekin efni. Ortodoxu prestunum
til ráðlegginga og upplýsinga
voru tveir menn frá Lútherska
heimssambandinu, þeir Daníel
Martinsen, Bandaríkjamaður
sem starfar á skrifstofu Lúth-
erska heimssambandsins í Genf,
og Kritszhner frá Munchen sem
er formaður nefndar þeirrar sem
undirbýr viðræðurnar við orto-
doxu kirkjuna.
Rætt við Daniel
Martinsen og
Kritszhner
frá Lútherska
heims-
sambandinu
Frá guðsþjónustunni i Skálholtsdómkirkjunni.
„Ortodoxa kirkjan sendir hingað
tvo menn frá flestum kirkjum
sínum en i undirbúningsnefnd
lúthersku kirkjunnar er ekki svo.
Lútherskar kirkjur eru of margar
til þess. Því hefur Lútherska
heimssambandið skipað sérstaka
nefnd sem er skipuð möpnum frá
öllum heimsálfum," sögðu þeir
Martinsen og Kritszhner.
„Þetta er í fyrsta skipti sem
formlegar viðræður við ortodoxa
eru undirbúnar. Áður hafa ein-
stakir biskupar og patriarkar
ræðst við óformlega. En það er
það margt sem aðskilur þessar
tvær kirkju að búast má við því að
undirbúningur að þessum alls-
herjar viðræðum taki langan
tíma.
Stundum hafa samskipti orto-
doxa og annarra kristinna ekki
verið sem best og þau tímabil
koma til umræðu nú í þessum
undirbúningsviðræðum. Grískir
ortodoxar hafa það t.d. á tilfinn-
ingunni að hættulegt sé að hafa
samband við kirkjur vesturlanda
vegna þess sem gerðist á miðöld-
um er gríska kirkjan einangraðist.
Þeir virðast vera vantrúaðir á
góðan vilja af hálfu vesturlanda-
búa. Þetta og margt annað t.d.
einnig það að ortodoxarnir koma
frá ýmsum löndum og tala því
mörg og mjög mismunandi tungu-
mál, gera undirbúningsviðræðurn-
ar afskaplega flóknar og stirðar."
„Veröum að ræða það
sem sundrar“
„En við getum ekki bara fallist í
faðma og gleymt því liðna. Við
verðum að ræða allan þann klofn-
ing og alla þá sundrung sem hefur
orðið milli kirknanna til þess að
komast hjá misskilningi og til
þess að komast að því hvað gerir
kirkjurnar svo mismunandi. Það
er ekki auðvelt að komast að því
því lútherska kirkjan er ekki
afkvæmi þeirrar ortodoxu og sú
ortodoxa þróaðist ekki út frá
þeirri lúthersku. Heldur hafa þær
báðar orðið til innan kaþólsku
kirkjunnar og verður þvi að leyta
langt aftur til að rekja slóðir
þeirra sitt í hvora áttina.
Væntanlegar viðræður kirkn-
anna verða ekki aðeins um guð-
„Viljum
hlýða
bæn
Krists
umsam-
einaða
kirkju44