Morgunblaðið - 13.01.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1981
Einar K. Guðfinnsson, Bolungarvík:
Ólafslögin
Fáir hafa áhyggjur af J)ví að
réttur sparifjáreigenda á Islandi
sé fyrir borð borinn. Þetta er
eðlilegt. Sparifjáreigendur eru
fáir, fátaekir og smáir. Þeir eru
ekki líklegir til stórræða og því
ekki eftirsóknarverðir meðal
þeirra stjórnmálamanna, sem
líta á stjórnmálabaráttuna í
ljósi keppni um fylgi fremur en
sem hugmyndabaráttu.
Sumir hinna orðmörgu stuðn-
ingsmanna núverandi ríkis-
stjórnar segjast hafa af því
áhyggjur að kaupmáttur launa-
fólks minnki. Þeir hafa því
mannað sig upp í að setja
efnahagslög, sem eiga að tryggja
kaupmáttinn. Enginn stuðnings-
manna ríkisstjórnarinnar hefur
hins vegar áhyggjur af því að
mjög sé vegið að hagsmunum
sparifjáreigenda. Sparifjáreig-
endur eru með öðrum orðum
ekki í þeim hópi landsmanna,
sem ástæða er til að hafa
áhyggjur af, ef marka má gjörð-
ir ríkisstjórnarinnar.
Deilur um vaxtamál eru ekki
nýjar af náiinni. Þær hafa bloss-
að upp aftur og aftur undanfarin
ár.
„Lúðvískan44
Sá maður sem hefur gengið
lengst í því að fjandskapast við
hagsmuni sparifjáreigenda í
landinu er Lúðvík Jósepsson,
fyrrverandi formaður Alþýðu-
bandalagsins. Ar eftir ár hefur
hann hamast og barist fyrir
þeirri kenningu sinni að vextir
séu kostnaður hjá fyrirtækjum
og því hljóti háir vextir að
hækka verðlagið í landinu. „Lúð-
vískan", eins og þessi kenning
hefur stundum verið nefnd, hef-
ur hlotið góðan hljómgrunn í
Alþýðubandalaginu. Það má nú
heita opinber stefna Alþýðu-
bandalagsins, að sparifjáreig-
endum skuli ekki gefinn kostur
á að ávaxta fé sitt, en að
lántakendur eigi að njóta lána,
án þess að greiða þau að fullu til
baka.
Andstæðingar Lúðvískunnar í
vaxtamálum, eru þeir sem kosið
hafa hina svokölluðu verðtrygg-
ingu, ellegar þá jákvæða vexti. I
hópi þeirra er Magnús Kjart-
ansson, sem um langt skeið var
einn áhrifamesti leiðtogi Al-
þýðubandalagsins. I grein sem
Magnús reit í Þjóðviljann í
ársbyrjun 1978 sagði hann meðal
annars á þessa leið:
Rök Magnúsar
„Er nú svo komið að opinberir
vextir á Islandi eru orðnir fimm-
falt hærri en hlutfall það sem
hét okurvextir fyrir tiltölulega
fáum árum. Samt fer því fjarri
að þessi ávöxtunaraðferð jafn-
gildi steinsteypuaðferðinni. Þeir
sem sífellt þurfa á lánum að
halda, eins og til að mynda
atvinnurekendur, kvarta mjög
undan því að vextirnir séu þung-
ur baggi, sem atvinnurekendur
fái ekki undir risið nema velta
þeim út í verðlagið og magna
þannig verðbólguna. Allt er
þetta rétt. En það á ekki við um
vexti fremur en annað. Öll að-
„hundsuð44
föng atvinnufyrirtækja hækka
jafnt og þétt, stundum stórlega
og ófyrirsjáanlega og hækkun-
um er auðvitað velt út í verðlag-
ið. Laun hækka árlega um tugi
prósenta að krónutölu, en ekki
verðgildi og hækkunum er þann-
ig velt út í verðlagið. Þannig
mætti lengi telja. Að taka vext-
ina eina út úr og ætlast til að
sparifé sé verr tryggt en önnur
aðföng í atvinnurekstri stenst
ekki. Afleiðingar slíkrar stefnu
yrðu þær einar að frjáls spari-
fjármyndun hverfi,enginn vildi
eiga fé, heldur skulda peninga.“
Þessar vel orðuð i setningar
Magnúsar Kjartanssonar sýna í
hnotskurn hugmyndir þeirra
manna sem Lúðvík Jósepsson
segir að fari „mjög villur vegar".
Áhugi í orði?
Einn þeirra alþingismanna,
sem í orði kveðnu hefur áhuga á
velferð sparifjáreigenda, er Guð-
mundur G. Þórarinsson, Á síð-
asta Alþingi flutti hann þings-
ályktunartillögu ásamt fram-
sóknarmönnunum Páli Péturss-
yni, Stefáni Valgeirssyni, Alex-
ander Stefánssyni og Ólafi Þ.
Þórðarsyni, þar sem skorað er á
stjórnvöld að hlutast svo til um
að „ávöxtun skyldusparnaðar
ungs fólks verði ekki lakari en
ávöxtun ríkistryggðra skulda-
bréfa". Fram kom í greinargerð
flutningsmanna að þeir hafa
áhyggjur af því að ávöxtun
skyldusparnaðarins sé ekki
sanngjörn og eru dæmi nefnd því
til stuðnings. Guðmundur G.
Þórarinsson fylgdi tillögu þess-
ari úr hlaði og áréttaði þennan
ugg þeirra flutningsmannanna.
Að öllu óbreyttu hefði því mátt
ætla að fimmmenningarnir úr
Framsóknarflokknum hefðu
áhyggjur af velferð sparifjáreig-
enda.
Til háðungar
Ólafi Jóhannessyni?
Eins og menn rekur minni til
voru sett sérstök lög um stjórn
efnahagsmála í tíð seinni ríkis-
stjórnar Ólafs Jóhannessonar.
Lög þessi hafa verið kennd við
Ólaf og nefnd Ólafslög. Upphaf-
lega munu framsóknarmenn
hafa álitið þetta gert í heiðurs-
skyni við þáv. flokksmann sinn.
Nú er ljóst að nafngiftin er hin
versta háðung. Ólafslög hafa
verið teygð og toguð og skrum-
skæld og eru því nafngjafanum
til lítils sóma.
í Ólafslögum er kveðið á um
að verðtryggingu sparifjár skuli
komið á fyrir árslok 1980. í þeim
umræðum er fóru fram um
tillögu Guðmundar G. Þórar-
inssonar o.fl. töldu þingmenn-
irnir Vilmundur Gylfason og
Friðrik Sophusson að ýms teikn
væru á lofti um, að ekki yrði
staðið við þetta ákvæði.
Ólafslög
„hundsuð44
Þessu svaraði Guðmundur á
þessa leið: „Ég vil þó segja það,
vegna þess sem hæstvirtur þing-
maður Friðrik Sophusson sagði
áðan að sú ríkisstjórn sem nú
sæti væri að hundsa Ólafslög
varðandi verðtryggingu, sem
minn skilning á þeirri stefnu
sem þar kemur fram að þar er
kveðið á um að jákvæðum vöxt-
um skuli náð í árslok og þeim
skuli náð í áföngum.
... En fyrst í árslok þegar
ljóst er að þessu marki hefur
ekki verið náð hafa þingmenn
ástæðu til að tala um að ríkis-
stjórnin hundsi lög, en ekki fyrr,
vegna þess að ekkert hefur verið
brotið í þeim lögum varðandi
þessa vaxtastefnu ennþá."
Samkvæmt túlkun Guðmund-
ar G. Þórarinssonar alþing-
ismanns, hefur núverandi ríkis:
stjórn hundsað Ólafslög. í
sjöundu grein nýsettra bráða-
birgðalaga segir nefnilega orð-
rétt: „Aðlögunartími til þess að
koma á verðtryggingu inn- og
útlána verður framlengdur til
ársloka 1981.“
Spurningin er því þessi: Tekur
Guðmundur G. Þórarinsson al-
þingismaður þátt í því að hundsa
Ólafslög? Er áhugi hans á verð-
tryggingu sparifjár sýndar-
mennska ein? Eða hefur hann
kannski gengið Lúðvískunni á
hönd?
í afmælisgrein á dögunum var
forsætisráðherra landsins lýst
sem merkum, ef ekki merkasta
lagamanni og lagasmið sem nú
drægi andann meðal vor. Þetta
rifjaðist upp fyrir undirrituðum
þegar hann las yfir nýútgefin
bráðabirgðaiög um ráðstafanir
til viðnáms gegn verðbólgu, sem
meðundirrituð eru af Gunnari
Thoroddsen, forsætisráðherra. í
málflutningi alþýðubandalags-
ráðherranna til varnar þeirri
skerðingu verðbóta 1. marz nk.,
sem bráðabirgðalögin geyma
ákvæði um, hefur nefnilega verið
Baldur Guðlaugsson, héraðsdómslögmaður:
þau byggja áfram á því, að
reiknuð sé út sérstök verðbóta-
vísitala sem ekki breytist á sama
hátt og vísitala framfærslu-
kostnaðar.
Ekki fer á milli mála, að
bráðabrigðalögin víkja 50. gr.
Ólafslaga til hliðar út þetta ár
(þótt þau segi jafnframt að
hæstu laun skuli áfram skerðast
skv. 50. gr.). En mergurinn
málsins er sá, að eldri lög hljóta
að gilda áfram að því marki
sem þau eru samþýðanleg
ákvæðum bráðabirgðalaganna,
ef þau eru ekki numin úr gildi.
Nema bráðabirgðalögin
viðskiptakjaraákvæði
Olafslaga úr gildi?
sagt, að á móti þeirri skerðingu
kæmi, að skerðingarákvæði svo-
nefndra Ólafslaga væru úr gildi
numin, þannig að um yrði að
ræða „slétt skipti". Þeir alþýðu-
bandalagsmenn hafa í því sam-
bandi sérstakiega nefnt við-
skiptakjaraviðmiðun verðbóta-
ákvæða Ólafslaga, sem valdið
hefur því, að verðbætur hafa
síðustu 18 mánuðina orðið mun
lægri en ella hefði verið. Er svo
að skilja, sem ráðherrum Al-
þýðubandalagsins þyki ekki
lengur verjandi að rýrnun við-
skiptakjara þjóðarinnar, svo
sem vegna olíuhækkana eða
kaffihækkunar erlendis, komi
fram í rýrnun kaupmáítar og
öfugt.
En aftur að lögvísi forsætis-
ráðherrans. Þegar hráðabirgða-
lögin eru lesin yfir, verður alls
ekki séð að óyggjandi sé að þau
viki til hliðar hvað þá nemi úr
gildi viðskiptakjaraákvæði
Olafslaga.
Ekki er hér vettvangur til
langra lögskýringa, en í stuttu
máli, þá verður ekki séð, að
bráðabirgðalögin víki51. gr.
Ólafslaga til hliðar hvorki beint
né óbeint, en í 51. gr. Ólafslaga
er mælt fyrir um áhrif breytinga
á viðskiptakjörum til hækkunar
eða lækkunar á verðbótum. 50.
gr. Ólafslaga geymir hins vegar
reglur um útreikning svokallaðr-
ar verðbótavísitölu, en hún
skyldi fundin með frádrætti
ákveðinna liða frá framfærslu-
vísitölu (búvöruliðs, breytinga á
sköttum eða gjöldum til að
draga úr áhrifum olíuverðs-
hækkana á árunum 1979 og 1980
á framfærslukostnað olíukyntra
heimila, og breytinga á áfengis-
og tóbaksverði). Bráðabirgða-
lögin endurskilgreina í reynd
verðbótavísitöluna, þótt þau
nefni hana hvergi á nafn, því
51. gr. Olafslaga er að áliti
undirritaðs samþýðanleg bráða-
birgðalögunum. Það hefði því að
hans dómi þurft að taka það
sérstaklega fram ef þeim hefði
verið ætlað að víkja 51. gr.
Ólafslaga til hliðar. En það er
ekki gert og verður því að álíta
að áfram beri að taka tillit til
breytinga á viðskiptakjörum við
útreikning verðbóta á laun.
Vissulega gerir jafn glöggur
maður og forsætisráðherra sér
grein fyrir því, að úr því einu
sinni tókst að lögfesta og síðan
semja um viðmiðun verðbóta við
breytingar á viðskiptakjörum,
væri óafsakanleg skammsýni að
fella slíkt aftur úr lögum. Þetta
skilja alþýðubandalagsmenn aft-
ur á móti ekki. Forsætisráðherra
hefur því sennilega talið óhjá-
kvæmilegt að beita alþýðu-
bandalagsráðherrana smá laga-
klækjum, þótt þeir séu drengir
góðir. Og hver láir honum það?
Pétur Pétursson þulur:
Hnífakaup í myrkri
Þjóðviljinn, blað þjóðfrelsis og
verkalýðshreyfingar, skeleggur
málsvari skæruhernaðar á tímum
gerðardóms og kaupbindingar er
stundum þrefaldur um þessar
mundir. Ástæðan? Hann er bæði
einfaldur og tvöfaldur. Skýring:
Þegar vikið er af réttri braut og
haldið í gagnstæða átt eru því lítil
takmörk sett hve lágt er lotið og
djúpt er sokkið, að drekka úr
hófsporinu í hofferð höfðingjanna.
Þeir sem áður stóðu í ökladjúpum
keldum Útirauðsmýrar og slógu
stargresi hreppstjórans í hnapp-
heldu vistarbands, una nú við
infrarauða geisla upphitunar í
kansellíi og kontórum ráðuneyta.
Blendnir og járnblendnir í trúnni
komu þeir inn úr kuidanum.
í framhaldi af stéttasamvinnu-
pólitík forvígismanna Alþýðu-
bandalagsins og fráhvarfi andófs
og stéttabaráttu freista forystu-
menn þess að velta byrðum og
brotalöm á herðar alþýðu. Með
prósentreikningi og sjónhverfing-
um hyggjast þeir drepa á dreif
meginmáli og deila, að drottnara-
sið. „Slétt skipti" í kaupum auð-
stéttar og verkalýðs eru þeim
herrum tungutöm um þessar
mundir.
Séra Árni Þórarinsson, skör-
ungur íslenskra klerka á sinni tíð,
lýsti áhyggjum sínum um siðferði
sóknarbarna. Til marks um hnign-
un siðferðis nefndi hann hnífa-
kaup. Taldi það eitt helsta dæmi
um siðferðishrun á Snæfellsnesi
að foreldrar kenndu börnum sín-
um ungum að eiga hnífakaup í
myrkri. Þá fór nú að fækka
þrepum í siðferðisstiganum á
niðurleið. Ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins hafa nú efnt til
hnífakaupa í skjóli náttmyrkurs á
sólstöðum. Þeir hampa mjög slétt-
um kaupum. Láta lönd og leið
nýgerða samninga. Þvæla og
þvætta um samráð við verkalýðs-
hreyfingu. Undarlegt er það og
með ólíkindum að blað, er telur sig
og samtaka hennar skuli hafa að
engu áíyktanir og afstöðu stéttar-
samtaka, en taka trú á kapalinn
og töfradrykki. Koparskildingur
Björns á Leirum liggur í glugga-
kistu Alþýðubandalagsins.
íslensk verkalýðshreyfing hefir
nú um langt skeið brugðið brekáni
af bæli sínu og dregið vosklæði af
Birni bónda á Leirum. Kjörið til
þess blóma sinn, milli tektar og
tvítugs.
Þegar skarður máni nýs árs
glampar á koparpeninga Björns á
Leirum, í gluggakistu Steinu, er
mál að Steinar bóndi í Steinahlíð-
um snúi heim og hyggi að hleðslu í
túngarði sínum.
Pétur Pétursson þulur.
Viðræður við
Rússa um lag-
meti að byrja
Á MÁNUDAG hefjast i Moskvu
viðræður við Sovétmenn um kaup á
lagmeti héðan á þessu ári. í islenzku
sendinefndinni verða þeir lleimir
Hannesson. forstjóri Sölustofnunar
lagmetis, Pálmi Vilhjálmsson,
Sigló-síld, Mikael Jónsson, K. Jóns-
son og co. hf, og Pétur Pétursson,
Norðurstjörnunni.
Nú verður í fyrsta sinni samið eftir
nýjum 5 ára rammasamningi, sem
gerður var síðastliðið sumar. Binda
forystumenn lagmetisiðnaðar miklar
vonir við þann samning, en hann
gefur möguleika á allt að þreföldun
miðað við útflutning á lagmeti til
Sovétríkjanna á síðasta ári. Gæti
verðmæti samningsins orðið yfir 6
milljónir dollara eða á 4. milljarð
íslenzkra, gamalla króna.
Þá eru einnig möguleikar á fleiri
tegundum lagmetis en áður hafa
verið seldar til Sovétríkjanna, t.d.
hefur verið rætt um fjölbreyttari
síidarafurðir. Vegna þessara mögu-
leika tekur fulltrúi Norðurstjörnunn-
ar í Hafnarfirði nú þátt í þessum
J eiga uppruna í hreyfingu aiþýðu samningaviðræðum.