Morgunblaðið - 13.01.1981, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1981
TEXTi: Jóhanna Kristjónsdóttir
Eins og við hafði verið búizt bar Shimon Peres
sigurorð af keppinaut sínum. Yitzak Rabin, í
baráttunni um formannsstöðu Verkamannaflokks-
ins í ísrael. Það má því nokkurn veginn gera því
skóna að Shimon Peres verði á þessu eða næsta ári
sjöundi forsætisráðherra ísraels.
Peres hefur nú verið í nánd
við þennan eftirsóknarverða
pólitíska tind í tuttugu og sjö
ár, eða allar götur frá því að
þáverandi forsætisráðherra
David Ben Gurion, skipaði
hann 29 ára gamlan í starf
aðstoðarvarnarmálaráðherra.
Peres hefur síðan farið með
flest þau embætti sem máli
skipta í þessu landi; hann hefur
verið í sviðsljósinu stöðugt og
án teljandi hvílda. Samt er það
undramiklum erfiðleikum
bundið að ætla sér að segja
fyrir um það, hvers lags for-
sætisráðherra hann myndi
verða. Þessi óvissa er meðal
annars sprottin af þrotlausum
tilraunum hans í næstum því
aldarfjórðung að breyta eða
réttara sagt skipta um þá
„opinberu ímynd" sem hann er
í hugum landa sinna, ekki sízt
þá að hann hafi alltaf vantað
herzlumun til alls. Og það er
væntanlega rétt sem ísraelsk
blöð halda fram, að fáir í
forystusveit Verkamanna-
flokksins — jafnvel þeir sem
kusu hann leiðtoga sinn — séu
yfirmáta hændir að honum.
Enginn frýr honum vits, en
meira er hann grunaður um
græsku. Ungur þótti hann
valdafíkinn með afbrigðum og
það svo að hann reyndi með
brölti, sem mörgum fannst
klaufalegt, að komast framar í
„biðröðinni" og ýta ýmsum til
hliðar, svo mjög lá honum á að
komast í stól forsætisráðherra.
Þetta situr í mörgum af hans
kynslóð og þaðan af eldra fólki,
en aftur á móti er óþekkt stærð
hvort yngra fólkið telur þetta
kost eða löst — eða bara ósköp
eðlilegan hlut í stjórnmálum.
En þótt ekki sé nein yfir-
máta hrifning í innsta hringn-
um hafa ??? hreinlega sett það
upp í skema og reiknað það út
að virða bæri hið mikla og
ósérhlífna starf sem hann hef-
ur unnið fyrir flokkinn á því
kjörtímabili, sem Menachem
Begin hefur verið við völd.
Hann hefur einbeitt kröftum
sínum að því að styrkja innviði
flokks síns, eins og má kalla
það á frasamáli og orðið vel
ágengt. Verkamannaflokkur-
inn var nánast í þúsund molum
eftir þann smánarlega ósigur
sem hann beið 1977, spilling
meðal ráðamanna og hneyksl-
ismál af persónulegum og póli-
tískum toga voru slík, að hefði
ekki komið til sterkur maður
og úthaldsgóður eins og Peres
er og sem hefur afburða skipu-
lagsgáfu, er eins víst að flokk-
urinn væri enn í mörgum
brotum. Peres hefur sýnt sér-
stæða eljusemi við að tína
saman þessi brot. Hann hefur
reynt að leiða hjá sér óvið-
kunnanlega skemmdarstarf-
semi sem fyrrum leiðtogi
flokksins Yitzak Rabin hefur
stundað og sýnt að margra
dómi bæði skapstillingu og
klókindi. Það er þó kynlegt til
þess að vita að þrátt fyrir allt
hefur Rabin alltaf verið langt-
um hærri í skoðanakönnunum
meðal almennings, þegar spurt
hefur verið hver væri fólki
hugsanlegasta leiðtogaefnið.
En Peres hefur ekki látið
niðurstöður þessara skoðana-
kannana á sig fá og haldið sínu
striki. Hafi verið spurt al-
mennt hver væri hæfastur leið-
toga landsins til að gegna
forsætisráðherraembættinu og
ekki aðeins átt við menn innan
Verkamannaflokksins hefur
Menachem Begin jafnan borið
höfuð og herðar yfir þá báða.
Shimon Peres er fæddur í
Póllandi 1923, en flutti með
foreldrum sínum til Palestínu
1934. Menntun sína hlaut hann
í Harvard. Hann er kvæntur og
þriggja barna faðir. Hann fór
ungur að hafa afskipti af
stjórnmálum og var lengi vel
undir handarjaðri Ben Gur-
ions, og ætlaði sér þar eins og
fram hefur komið stóran hlut
og skjótan frama. Hann þótti
snemma leika tveimur skjöld-
um eftir því hvernig hentaði
metnaðargirnd hans sjálfs og
þessi bernskubrek hans sem
margir kalla svo hafa líka
valdið því að landar hans
treysta honum ekki til fulln-
ustu. Þegar hann yfirgaf
Verkamannaflokkinn og stofn-
aði Rafi ásamt Ben Gurion og
fleirum þótti mörgum það svik
við flokkinn. Hann taldi það
trúmennsku við Ben Gurion og
lét tryggð við hann verða
yfirsterkari betri vitund, að því
er hann hefur sjálfur sagt. En
með þessu aflaði hann sér
óvildar og þetta hefur ugglaust
átt sinn þátt í því þegar hann
sneri aftur til Verkamanna-
flokksins, að hann fékk ekki þá
stöðu þar sem hann taldi að sér
bæri vegna reynslu sinnar og
hæfni. Og hefur sjálfsagt líka
valdið því að flokkurinn kaus
Rabin en ekki Peres í embætti
forsætisráðherra þegar Golda
Meir lét af embætti.
A næstu árum reyndi Peres
að skapa nýja mynd af sér
meðal ísraelsku þjóðarinnar.
Hann og Moshe Dayan höfðu
lengi verið samrýndir, en ein-
hvern veginn hafði Peres alltaf
verið í skugga hans. Nú reif
hann sig úr þeim viðjum, kom
fram af ábyrgðartilfinningu og
festu, varfærni og kurteisi sem
menn höfðu ekki talið hann
hefði nægilega mikið af áður.
Hann varð varnarmálaráð-
herra í Rabin-stjórninni og
vann gott verk eftir Yom
Kippur-stríðið til að reyna að
tjasla saman þjóðarstolti ís-
raela. Samt átti hann ekki sjö
dagana sæla vegna þess að
yfirmaður herafla landsins,
Mordechai Gur, v^r oft óþægur
ljár í þúfu og gaf út pólitískari
yfirlýsingar en venjan hafði
verið að yfirmenn hersins
gerðu — að minnsta kosti
meðan þeir voru í þeirri stöðu.
En síðan kom að því að Rabin
varð að segja af sér vegna
gjaldeyrisreiknings konu sinn-
ar í Bandaríkjunum eins og
margoft hefur verið tíundað.
Peres varð forsætisráðherra
fram að vonlausum kosningum
1977 og vissulega væri ósann-
gjarnt að saka hann um ósigur
flokksins, þar höfðu mörg sam-
verkandi öfl verið að verki,
ekki hvað sízt áðurnefnd spill-
ing innan raða forystunnar.
Það má segja Shimon Peres
til lofs, að hann hefur jafnan
þótt heiðarlegur maður og ég
Tekst honum loks aö breyta þeirri mynd
aö hann vanti alltaf herzlumun til alls?
Ungur aö árum með Ben Gurion.
Frá flokksþinginu á dögunum. Peres varð þá að hafa um þaö
frumkvasði að ganga til keppinauts síns Rabins til aö þeir
tækjust í hendur, þar sem Rabin sýndi engan lit á því að stíga
þau skref.
man ekki til þess að hann hafi
verið bendlaður við svindl og
svínarí — en þó heyrðust þær
raddir að hann hefði svo sem
ekki verið öldungis heilsteypt-
ur í kosningabaráttunni og
unnið á laun gegn Rabin og það
gæti auðvitað verið angi af
skýringu á ósigrinum. Hins
vegar verður Peres varla láð
þótt hann gerist þreyttur á
áreitni Rabins, sem er beizkur
maður og getur ekki sætt sig
við að hafa verið ýtt út í
kuldann. Hann telur Shimon
Peres standa á bak við allar
„ofsóknir“ sem hann hafi sætt.
Eins og fram hefur áður komið
í grein um pólitík í ísrael hefur
Begin forsætisráðherra til að
mynda jafnan hjá sér í Knesset
hina orðljótu ævisögu Rabins
og þegar Peres leyfir sér að
hafa uppi gagnrýni á stjórnina,
fer Begin í ræðustól og les upp
valda kafla úr bókinni og vill
þá stundum verða fátt um svör
hjá Peres.