Morgunblaðið - 21.03.1981, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1981
17
HELGARVIÐTALIÐ
Góður
ritdómur
tryggir
alls
ekki
góða
sölu
Rithöfundurinn Guðjón Sveinsson ásamt konu sinni Jóhönnu
Sigurðardóttur.
„Ég byrjaði fyrst að fikta við
skriftir, þegar ég var 10 ára, og
þá komu fljótlega nokkrar glefs-
ur eftir mig í barnablöðum, svo
segja má að ég hafi fengið
bakteríuna með móðurmjólk-
inni, en fyrsta sagan mín birtist
opinberlega 1967, er ég var
tvítugur." Sá, sem þetta mælir
er barnabókahöfundurinn Guð-
jón Sveinsson frá Breiðdalsvík,
en barnasmásaga eftir hann var
tilnefnd af íslands hálfu til
smásagnakeppni fyrir börn, sem
samtök móðurmálskennara á
Norðurlöndum gengust fyrir.
Um hvað fjallaði þessi saga?
„Hún fjallaði óbeint um sjó-
inn, það er um dreng, sem ráðinn
er í beitingu gegn vilja sínum,
ráðstafað af foreldrum sínum.
Honum mislíkar þetta ákaflega,
en smám saman breytist við-
horfið og hann sættir sig við
vinnuna og lærir að meta hana.
í þessari samkeppni tóku þátt
höfundar frá öllum löndunum og
það er ætlunin að ein saga frá
hverju landi verði gefin út, hver
á sínu máli, nema að sú íslenzka,
færeyska og finnska verða einn-
ig á norsku. Síðar mun ætlunin
að gefa allar sögurnar út á
íslenzku. Tilgangurinn með þess-
ari samkeppni var að vekja
athygli á málum Norðurlanda-
þjóðanna í tilefni samnorræna
málaársins og barnasögur urðu
fyrir valinu vegna þess, að talið
var að lesefni vantaði fyrir börn
á aldrinum 12 til 16 ára.“
Hvers vegna valdir þú að
skrifa fyrir börn fremur en
fullorðna?
„Til þess liggja sennilega fleiri
en ein ástæða, kannski að ég hafi
haldið að ég næði betri árangri á
því sviði fremur en að skrifa
fyrir fullorðna, ég reyndi nú að
vísu fyrir mér á því sviði með
smásögu 1966, en hún virtist
ekki nógu góð, svo ég lét það eiga
sig og sennilega lætur mér
einfaldlega betur að skrifa fyrir
börnin, kannski vegna þess að ég
er svo mikið barn sjálfur. Ég
hreifst líka snemma af bókum
Stefáns Jónssonar og er reyndar
hrifinn af þeim enn. Þess ber
líka að gæta að góðar barnabæk-
ur eru ekki síður fyrir fullorðna
en börn, og mér fellur betur að
túlka lífsviðhorf mín í þessu
formi. Það kann einnig að hafa
valdið einhverju að á þessum
tíma var fremur lítið um, að
menn skrifuðu fyrir börn, þó það
sé nú sem betur fer farið að
aukast nú, þó að við stöndum
enn nokkru aftar hinum Norður-
löndunum í gerð barnabóka."
Hafa barnabókahöfundar
verið álitnir eins konar 2.
flokks rithöfundar?
„Já, ég held að því verði ekki
neitað. Styrkveitingar til barna-
bókahöfunda hafa að vísu lagast
eitthvað, en fyrst voru þeir fáu,
sem styrk hlutu, ætíð í lægsta
flokki, en fyrir tveimur árum
fóru einn og einn að komast upp
í fjögurra mánaða flokkinn, svo
viðhorfin eru eitthvað farin að
breytast.
Það er líka staðreynd að
barnabókahöfundum er mun
þrengri stakkur skorinn en
öðrum höfundum, því það kostar
alveg jafnmikið að gefa út barn-
abók og aðrar bækur, en það
verður að verðleggja þær lægra
vegna þess, að þær eru ætlaðar
fyrir börn. Það er algengt að
bækur séu notaðar til gjafa og
þá hafa gefendur kannski ákveð-
inn höfund í huga og kaupa
bókina án þess að spyrja hvað
hún kosti. Sé hins vegar verið að
kaupa barnabók, er miklu al-
gengara að spurt sé, hvað hún
kosti. Utgefendum er því þröng-
ur stakkur skorinn á þessu sviði,
þeir þurfa að leggja mikinn
kostnað í útgáfu bókarinnar, en
verða að halda verðinu á henni
niðri."
Hvers konar sögur skrifar þú
aðajlega?
„Ég skrifaði fyrst reyfara, sem
hét„ Njósnir á næturþeli" og
ætlaði ekki að hafa framhald
þar á, en útgefndi minn taldi
heppilegt að svo yrði og bækurn-
ar í þessum flokki urðu alls 6.
Það má segja, að þá hafi ég verið
undir áhrifum frá Enid Blyton
og mér finnst einnig að ungl-
ingar eigi ekki síður rétt á
reyfurum við sitt hæfi en full-
orðnir. Það virtist einnig að
annað gengi ekki í útgefendur á
þeim tíma.
Síðan sneri ég mér að raun-
særri sagnagerð og 1972 gaf ég
út bókina „Ört rennur æsku-
blóð“, sem fjallaði um ungan
dreng, sem fór til sjós og líf
íslenzkra sjómanna. Hún fékk
góða dóma, en seldist ekki vel.
Ég var svolítið hissa á því, vegna
þess að þjóðfélagið byggist nú
upp á sjómennsku og ég hélt að
unglingar hefðu því áhuga á
þessu efni. Síðan hafa komið út
eftir mig tvær raunsæjar ungl-
ingasögur, 1976, „Sagan af Frans
litla fiskastrák", sem gerðist í
hafdjúpunum og endurspeglaði
þjóðfélagið á jörðinni. Það var
sama sagan og áður, hún fékk
mjög góða ritdóma en seldist
illa. 1978 kom svo sagan „Glatt
er í Glaumbæ", sem var sam-
tímasaga úr sveit, átti að vera
raunsæ með léttu ívafi. í fyrra
var svo framhald þeirrar sögu,
„Glaumbæingar á ferð og flugi",
lesin í útvarpi og er væntanleg á
markaðinn.”
Nú kemur það fram að ósam-
ræmi virðist milli ritdóma og
sölu, hefur þú einhverjar skýr-
ingar á þvi?
„Það er nú erfitt að skýra það,
síðustu bækurnar mínar komu
seint á markaðinn og það hefur
sennilega valdið nokkru, en
þetta fer einnig eftir heppni.
Fólk velur gjarna bækur eftir
höfundum og þá skiptir það
miklu máli að forleggjarar séu
snjallir að auglýsa bækurnar
upp og þar skiptir sjónvarpið
mestu máli, en það er alla vega
ljóst að góður ritdómur tryggir
engan veginn góða sölu,“ sagði
Guðjón að lokum.
Byggðasafnið, sem hér er til húsa,
er hluti af safninu á Grenjaðarstað,
því er skipt milli staðanna og verður
væntanlega þannig í framtíðinni.
Náttúrugripasafnið er enn í upp-
byggingu, en þar eru ýmsir merkir
munir eins og ísbjörninn, sem skotinn
var í Grímsey fyrir nokkrum árum.“
Hvað vinna margir í Safnahúsinu?
„Ég er hér allan daginn og konan
mín hálfan. Það er því alltaf nóg að
gera og síðasta sumar komu um 2.500
manns að skoða söfnin. Ég er einnig
meðritstjóri Árbókar Þingeyinga og í
það fer talsverður tími, en það koma
hérna einnig margir góðir menn okkur
til aðstoðar og má þar nefna Benedikt
Jónsson, listmálara og Sigurð Pétur
Björnsson og eru slíkar heimsóknir
vel þegnar.
Ég kann vel við mig hérna í
Safnahúsinu, þó alltaf sé svolítið sárt
að skipta um starf, en ég hafði verið
kaupfélagsstjóri í 40 ár og fannst tími
til kominn að gefa öðrum tækifæri,"
sagði Finnur Kristjánsson að lokum.
Finnur Kristjánsson, forstöðumaður Safnahússins á Húsavik og Benedikt
Jónsson, listmálari í héraðsskjalasafninu.
Skrá um alla Suður-Þingeyinga á
árunum 1800 til 1900
Þá er hér merkilegt heimildarrit
eftir fræðimanninn Konráð Vil-
hjálmsson frá Hafralæk, en það er
skrá um alla Suður-Þingeyinga á
árunum 1800 til 1900 og skipta þeir
þúsundum. í skránni hefur hver mað-
ur fengið sitt blað og á því eru
upplýsingar um bústaði og ýmislegt
fleira.
Élzta málverkið um 110 ára
Síðan Safnahúsið var opnað hafa
því verið gefin um 70 málverk, í
flestum tilfellum af Þingeyingum og
eftir Þingeyinga. Sum verkanna eru
eftir Arngrím Gíslason og það elzta
þeirra um 110 ára.
ÁSTALÍFIÐ
Bónorðs
og ástabréf
HLAÐVARPANUM hefur borizt í hendur merkileg bók, útgefin á
Akureyri 1918 á kostnað Kolbeins Unga og heitir hún BÓNORÐS OG
ÁSTABRÉF. Undirtitlar eru meðal annars:
BÓNORÐSBRÉF og svör gegn
þeim.
ÁSTABRÉF, undir flestum
kringumstæðum, frá heimsfrægum
mönnum o.fl.
ÝMIS ÖNNUR BRÉF. Þar á
meðal um bréfaskriftir.
LÝSING ÁGÆTIS KONU.
Á HVERJU KONA GETUR
þEKT SANNA ÁST MANNS TIL
SÍN.
KJARNYRÐI um ástir og hjú-
skap.
Okkur hlaðverpingum þykir til-
hlýðilegt að birta nokkur af bréfum
bókarinnar lesendum hans til lær-
dóms og ánægju og yndisauka:
Bréf til stúlku, sem sýndi manni
ástleitni, en virtist hvarflandi, þeg-
ar minst varði, fyrir áhrif annara,
sem laumuðust inní ástamál henn-
ar.
Draumheimi (dagur og ár).
Heilar og sælar!
Eg veit að þér kannist við mig, þó
að við höfum ekki kynst öðru vísi
en á landi draumanna. Eg veitti
yður fyrst eftirtekt, þegar þér
genguð á leið til mín, þar sem eg
stóð einn á sléttunum norðan við
tjöldin; nýgeng-
inn úr orustu við
heiminn. Augu
yðar glömpuðu og
mér virtist andlit
yðar þrungið af
hluttekning. Eg
var í hörðu skapi
og gat ekki áttað
mig á því sama
augnabliki, sem
eg gætti að yður,
og því var tillit
mitt til yðar eins
og það var. Þetta
augnablikstillit
yðar greypti sig
svo fast í sálu
mína, að það er
þar enn að öllu
leyti eins og það
kom frá yður.
Heilsan yðar
til mín, þegar þér sáuð mig í fyrsta
sinni eftir rúmt misseri, er annar
aðalþátturinn í draumalífi okkar.
Svo man eg ósköp vel eftir því,
þegar við urðum samferða úr
samsætinu og mörgum öðrum smá-
atvikum, frá því fyrsta til þess
síðasta, sem eg álít best að orða
ekki undir þeim kringumstæðum,
sem nú gilda.
Eg var farinn að fljúga með yður
hærra skýjum himinsins og mat
yður öllum skýjadísum meiri. Einn
af þeim helstu kostum, sem eg
ímyndaði mér að þér hefðuð til
yðar ágætis, var sá, að þér væruð
sjálfstæðar og leyfðuð engum
fjærskyldari yður en foreldrum og
systkinum að fjalla með yður um
slíkt málefni, sem hér er um að
ræða.
Sé nú draumasjónalíf yðar, sem
þetta snertir, að mestu eða öllu
leyti til grafar gengið, eins og mér
virtist seinast, þegar við sáumst,
þá kveð eg yður með vinsemd og
óskum bestu og þakka yður fyrir
það liðna.
Mér er ekki kunnugt um tilfinn-
ingalif yðar, en jafnframt því, sem
eg tel víst, að það sé mannlegt, þá
get eg vel skilið, að einhverntíma
kunni hugur yðar að hvarfla yfir
þau spor, sem þér hafið stigið
gagnvart mér í þessu, og gefa yður
andvökuefni. En hafi mér skjátlast
í reikningnum, þegar eg fann yður
síðast, þá verðið þér ekki ráðalaus-
ar að koma til mín línum, og þá tek
eg hugglaður í hönd hamingjunnar.
Lifið nú heilar og gleðjið yður við
lífið.
Hugur.
Bónorðsbréf með leyfi móður þeirr-
ar stúlku, sem beðið er.
Hoboken, N. J., 20. feb. 18.
Kæra Liggy!
Móðir yðar hefur án efa sagt
yður, að eg hafi fengið hepnar leyfi
til þess að skrifa yður um mikils-
varðandi málefni fyrir okkur bæði,
en þó einkanlega fyrir mig; því ef
þér skylduð neita mér, þá er ekki
nokkur lífsgleði framar til fyrir
mig. Eg hafði ákvarðað um kvöldið,
þegar við gengum saman síðast, að
biðja yður að verða konan mín; en
þegar eg ætlaði að framkvæma
það, þá var mér það alveg ómögu-
legt, alt mitt hugrekki hvarf á því
augnabliki, sem eg opnaði munn-
inn. Þér lituð svo yndislega út,
þegar eg gekk með yður til kirkj-
unnar, að mér fanst þér vera eins
og engill, og allan tímann, sem
presturinn var að prédika, gerði eg
ekki annað en að stara á yður, og
mér fanst eg ætla að deyja af
afbrýðissemi, þegar eg sá Friðrik
Barke ganga til yðar, þegar þér
komuð út og fylgja yður heim, og
svifta mig þannig þeirri ánægju.
Mér er hughægra nú, að hafa
sagt yður, hvað mér býr í brjósti.
Eg bið yður að lesa þetta með
athygli, og þegar
eg kem eftir
svari, þá munið
þér eftir því, að
mín framtíðarv-
elferð er undir
því komin, hverju
þér svarið. Ef þér
neitið mér, þá
skal eg fara í
herinn, og gera
alt, sem í mínu
valdi stendur, til
að eyðileggja líf
mitt, sem þér
gerið einskisvirði
með slíku svari.
Yðar einlægur
vinur. George
Edward Tomp-
kings.
Svar til herra
Tompkings:
Herra Tompkings.
Bréf yðar kom mér mjög á óvart
í sannleika, ef það hefði verið
ómaksins vert, þá mundi eg segja,
að það hafi gert mig ergilega. Það
var raunar mjög gott af móður
minni að gefa yður leyfi til að
skrifa, en eg ætla að bæta því við,
að við Jersey stúlkur getum gert
um slík mál, án hjálpar. Eg vona að
eg sé skyldurækin dóttir, en móðir
mín spurði mig ekki leyfis, þegar
hún giftist, og eg mun ekki heldur
láta hana ráða gjaforði mínu. Það
er slæmt, að þegar þér farið til
kirkju, að tilgangurinn er ekki að
hlusta á ræðuna, heldur að stara á
ungar stúlkur. Sjálfsagt mætti eg
vera hreykin, þar sem þér segið, að
eg sé eins yndisleg og englarnir, en
af því mér er ekki kunnugt, hversu
inndælir þeir eru, þá veit eg ekki
hve mikið eg hefi að þakka yður.
Þér segist hafa ætlað að deyja af
afbrýðissemi, þegar vinur minn,
herra Barke, fylgdi mér heim. Það
er aumkunarvert, að þér skulið
vera slíkur Othello! Eg er mjög
hrædd við yður, og þori ekki að
verða Desdemona yðar.
Að minsta kosti, hvort sem útlit
verður á, að þér munið ætla að
deyja, eða ekki, þá kýs eg yður
aldrei til þess að fylgja mér. Þar
sem þér segist skuli fara í herinn,
þá svara eg því þannig, að þér getið
ekkert gert þarfara fyrir yðar
fósturjörð. Þessi hótun ein neyðir
mig, sem trúa ameríska stúlku, til
að neita bón yðar, þar eð það er á
móti lögunum, að koma i veg fyrir,
að menn gangi í herinn.
Eg er þetta fröm í svari, gegn
yðar djúphugsaða bréfi, og spara
yður með því ómak að finna mig.
Liggy Brian.
BÓN0RÐSBRÉF,
Astabréf
OG
7M3 ÖNNUR BRÉF 0. FL.
n»U«SAMH> <X» PYTT HFFW
•KÖLBFHNN UNOb,