Morgunblaðið - 02.06.1981, Blaðsíða 20

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚNÍ1981
Dómsmálaráðherra:
Kvennadeild við
Tunguhálsfangelsi
- Verður Krísuvikurskóla breytt í imglingavinnuhæli?
- Vistun geðsjúkra fanga óleyst vandamál
Hér fara á eftir svör
Friöjóns Þórðarsonar,
dómsmálaráðherra. við
fyrirspurnum Salome
Þorkelsdóttur (S) um
fangelsismál, er hann
flutti skömmu fyrir þing-
lausnir.
„Að því er varðar almennar
úrbætur í fangelsismálum í
náinni framtíð skal þess fyrst
■getið að nú er unnið að því að fá
fé til þess að halda áfram
byggingu gæsluvarðhaldsfang-
elsis við Tunguháls sem leysa á
af hólmi Hegningarhúsið í
Reykjavík og Fangelsið Síðu-
múla 28, en bæði þessi hús eru
óhentug orðin til þeirrar þjón-
ustu sem þau eru ætluð, þ.e.a.s.
til vistunar gæsluvarðhalds-
fanga og móttöku fanga sem
eru að hefja afplánun.
Að því er varðar sérstaka
þætti fyrirspurnarinnar skal
eftirfarandi tekið fram:
• a) Stofnun vinnuhælis fyrir
unglinga. Skv. 43. gr. alm.
hegningarlaga má ákveða með
reglugerð að fangar, sem
dæmdir hafa verið í fangelsi
innan 22 ára aldurs, skuli
hafðir sér í fangelsi eða fang-
elsisdeild og látnir sæta ann-
arri meðferð en aðrir fangar, og
skv. lögum um fangelsi og
vinnuhæli frá 1973 skal reka
sérstakt ungiingavinnuhæli.
Ekki hefur verið tekin ákvörð-
un um að reisa slíkt unglinga-
vinnuhæli enda skiptar skoðan-
ir meðal fræðimanna um
hversu heppilegt sé að skil-
greina fanga sérstaklega eftir
aldri. Segja má þó að vísir hafi
verið að slíku unglingavinnu-
hæli þar sem er vinnuhælið að
Kvíabryggju en þar hefur verið
reynt að vista þá unglinga sem
eru að koma í fyrsta sinn til
afplánunar og ekki hafa slíkan
brotaferil að baki sér að líklegt
sé að þeir verði ekki hafðir í svo
opnu fangelsi sem Kvíabryggja
er. Á Kvíabryggju hafa reyndar
einnig verið vistaðir eldri fang-
ar en þá að jafnaði einungis
þeir sem eru í fyrstu afplánun
og ekki eru taldir harðnaðir
síbrotamenn. Ráðuneytið telur
að stofnun slíks unglingavinnu-
hælis verði að bíða þess að leyst
hafi verið önnur brýnni úr-
lausnarefni í fangelsismálun-
um, nema sérstakar aðstæður
séu fyrir hendi sem gera það
æskilegt að koma slíku vinnu-
hæli á fót eins og t.d. ef
Krisuvíkurskólanum yrði
breytt í unglingavinnuhæli.
• b) Vistun geðsjúkra fanga.
Hér er um að ræða óleyst
vandamál og segja má í stuttu
máli að ráðuneytið telji þá
lausn æskilegasta að komið
verði upp sérstakri stofnun
fyrir geðsjúka fanga í nálægð
við sjúkrastofnun og í sam-
vinnu við heilbrigðisyfirvöld
þannig að slíkri stofnun yrði
þjónað bæði af fangelsisyfir-
völdum og heilbrigðisyfirvöld-
um. Einnig þyrfti að vera
aðstaða til þess að vista á slíkri
stofnun þá sem eru úrskurðaðir
til að sæta geðrannsókn vegna
brota og möguleiki á að vista
þar hættulega geðsjúklinga
sem hin almennu geðsjúkrahús
eiga í erfiðleikum með að vista.
Ráðuneytið telur þetta með
brýnustu úrlausnarefnum á
sviði fangelsismálanna. Um
vistun geðsjúkra fanga er einn-
ig fjallað í þingsályktun um
geðheilbrigðismál, skipulag og
úrbætur, sem nýverið hefur
verið samþykkt.
• c) Endurhæfing innan fang-
elsanna. Ekki eru önnur áform
uppi um endurhæfingu innan
fangelsanna en þau að efla
kennslu fyrir fanga og þá eink-
um á grunnskóla- og iðnskóla-
stigi.
• d) Kvennafangelsi Þeir
kvenfangar, sem nú þurfa að
afplána lengri fangelsisdóma,
eru nú vistaðir í ríkisfangelsis-
deildinni í lögreglustöðinni á
Akureyri. Sé um mjög langa
dóma að ræða, þ.e.a.s. dóma
sem hljóða upp á fangelsi meira
en 1 ár, er óæskilegt að hafa
ekki annan stað en deildina á
Akureyri til vistunar slíkra
fanga. Gert er ráð fyrir því að í
gæsluvarðhaldsfangelsinu sem
reisa á við Tunguháls verði
sérstök kvennadeild og má gera
ráð fyrir að allir algengir fang-
elsisdómar kvenfanga kæmu til
afplánunar þar, en til að leysa
þau vandamál sem koma upp
þegar kvenfangi þarf að af-
plána e.t.v. allt að 8 ár í
fangelsi, er nauðsynlegt að leita
nýrra ráða og kemur þá helst í
hug að afla húsnæðis til kaups
eða leigu einhvers staðar á
Suðurlandi til þess að reka
slíka kvenfangelsisdeild í. Þar
sem fangar í slíkri fangelsis-
deild verða væntanlega sárafá-
ir þyrfti ekki stórt húsnæði eða
fjölmennt starfslið til þess að
annast slíka fangelsisdeild.
Mætti væntanlega koma slíku
fangelsi í rekstur án umtals-
verðs stofnkostnaðar og reka
það með tiltölulega litlum
kostnaði."
Ragnhildur Helgadóttir
frá Bjargi — sjötug
Það væri óafsakanlegt tómlæti
að láta merkisafmæli góðrar vin-
konu okkar hjóna framhjá sér
fara. Þessvegna langar mig til að
minnast þess fáum orðum á af-
mælisdaginn í Morgunblaðinu.
Á sjötugsafmæli Ragnhildar
Helgadóttur frá Bjargi á ísafirði
er margs að minnast, sem að vísu
verður ekki rakið hér. En enginn,
sem hana þekkir mun draga það í
efa, að þeir eru margir, sem finna
til þakkarskuldar, er þeir standa í
við þessi góðu hjón, Ragnhildi og
Samúel, svo vel og víða komu þau
á sínum tíma við sögu í félags- og
menningarlífi á ísafirði þá ára-
tugi, sem þau bjuggu þar á Bjargi.
Ragnhildur er fædd í Ögurnesi
við Isafjarðardjúp, sem í fyrri tíð
var fjölmennt útróðrarpláss, en
nú er líðið þess blómaskeið. Það
hefur tekið algerum stakkaskipt-
um með breyttum atvinnuháttum.
Þá sögu höfum við séð vera að
gerast vítt og breitt umhverfis
landið.
Ragnhildur var skírð í höfuðið á
Ragnhildi Jakobsdóttur í Ögri,
þeirri stórbrotnu konu, sem rak
stórbú ásamt systur sinni Hall-
dóru á óðali þeirra, Ögri við
ísafjarðardjúp. Var Ragnhildur
Helgadóttir í Ögri á sínum
bernskudögum og gerðist hand-
gengin nöfnu sinni. Síðar, þegar
mjög tók að líða á lífsdaginn,
reyndist Ragnhildur henni mjög
vel af þeirri óbrigðulu
trúmennsku og ræktarsemi, sem
henni er í blóð borin og þeir geta
gerst um vitni borið, sem hana
þekkja bezt.
Maður Ragnhildar er Samúel
Jónsson ættaður úr Álftafirði
vestra. Þau voru gefin saman í
ísafjarðarkirkju 23. júní 1934. Þau
stofnuðu heimili á ísafirði. Lengst
bjuggu þau á Bjargi við Selja-
landsveg og gerðu garðinn frægan
um 40 ár. Afburða rausn og einlæg
gestrisni var það, sem fyrst og
fremst einkenndi heimili þeirra
alla tíð og bar hlýhug þeirra og
fyrirgreiðslu glöggt vitni og góða
sögu langt út fyrir takmörk kaup-
staðarins. Bæði tóku þau hjónin
ríkulegan þátt í félagslífi bæjarins
og hlífðu sér hvergi til þess að
geta orðið góðu málefni og upp-
byggilegu starfi að góðu liði. Skal
það ekki upptalið hér, enda er sá,
sem þetta ritar, ekki kunnugur því
efni í smáatriðum. En það má með
fullum sanni segja, að fátt lét
Ragnhildur sér óviðkomandi, sem
til heilla og framfara mátti telja í
félagslífi samborgara sinna um
margra ára skeið. Þetta gerði hún
jafnframt að rækja með ágætum
starf og stöðu á sínu stóra heimili.
Þau hjón eignuðust 5 börn, öll
mesta efnisfólk, og á Bjargi
dvöldu foreldrar Ragnhildar á
sínum efri árum.
Svo fór eins og fyrir mörgum
öðrum nú á dögum, að þau Ragn-
hildur og Samúel fluttust hingað
til Reykjavíkur. Hingað voru flest
börn þeirra flutt og heilsu Ragn-
hildar hefur verið þannig farið hin
síðari ár, að hún hefur þurft á
þeirri læknisþjónustu að halda,
sem erfitt og kostnaðarsamt var
að sækja um svo langan veg.
Samúel seldi því atvinnufyrirtæki
sitt á ísafirði (Smjörlíkisgerð ísa-
fjarðar) og hóf starf hér syðra í
Landsbankanum, en hús keyptu
þau í Keilufelli 26, þar sem heimili
þeirra hefur verið síðan þau flutt-
ust suður.
Á þessum merkisdegi í lífi
Ragnhildar Helgadóttur eru þeir
margir, sem minnast hennar með
hlýju og þökk fyrir gestrisni
þeirra hjóna og höfðingslund.
Við þökkum þeim trúfasta vin-
áttu, marga góða gjöf, marga
glaða stund, um leið og afmælis-
barninu eru fluttar hugheilar
heillaóskir.
G.Br.
Sjötug er í dag kær frænka mín
að vestan; Inn-Djúpsmanneskja
og Vestfirðingur: Ragnhildur
Helgadóttir. Hún er fædd 2. júní
1911 að Laugabóli í Ögursveit og
átti að foreldrum Helga Jónsson
frá Snæfjöllum og Dagbjörtu Kol-
beinsdóttur afabróður míns Elí-
assonar, frægs formanns og mátt-
arstólpa Ögurbúsins. Hann var
undraverður maður; einhvers kon-
ar sambland af saklausu barni og
grimmum víkingi. Kolbeinn vildi
helzt hvorki gras né hey sjá, en
var listasjómaður á þeirrar tíðar
mælikvarða — afburða stjórnari
og aflakló, enda mynduðust um
hann þegar í lifanda lífi skemmti-
legar þjóðsögur, einkum tengdar
dugnaði hans, vínhneigð og
kvennamennsku. Kolbeinn kvænt-
ist aldrei, en átti mörg börn og
þótti þó ekki á vísan að róa. Og ef
segja mætti um nokkurn mann, að
hann neytti víns sjálfum sér og
öðrum til einnar saman gleði, þá
var það Kolbeinn; Dagbjört móðir
Ragnhildar var alin upp í Ögri
með börnum Þuríðar Ólafsdóttur
og Jakobs Rósinkarssonar, þeim
Ragnhildi, Halldóru og Árna, og
frá fyrrnefndu systurinni er nafn
afmælisbarnsins komið. Ragnhild-
ur yngri dvaldist frá 6 ára aldri
einhvern tíma á ári hverju hjá
nöfnu sinni í Ögri, unz hún fluttist
til ísafjarðar, þar sem hún lærði
og lagði stund á kjólasaum. Varð
hún brátt meistari í þeirri iðn og
hélt ótal námskeið í henni víðs-
vegar um Vestfirði, en þá tíðkaðist
ekki að hlaupa í búðir eftir hverri
flík, enda peningarnir til hvers
konar kaupa einatt litlir eða engir.
Það þótti því mikill kostur á
ungum stúlkum, að þær væru „vel
að sér í höndunum". Var Ragn-
hildur á þeim árum stundum
kölluð „konan á Öllum fjörðun-
um“!
Það var einmitt á fyrstu ísa-
fjarðarárum Ragnhildar sem hún
mátti heita heimagangur hjá móð-
ur minni, Halldóru Finnbjörns-
dóttur og tókst strax einlæg vin-
átta milli þeirra frænknanna, sem
aldrei sofnaði og hélzt fölskvalaus
meðan báðar lifðu. Þá þegar voru
þeir margir, sem litu þessa óvenju
glæsilegu sveitastúlku hýru auga,
en hlutskarpastur varð strax í
“startinu" sá, er brátt átti eftir að
verða eiginmaður Ragnhildar, sem
hún enn þá býr með ástríku og
farsælu hjónabandi: Samúel
Jónsson Bjarnasonar smiðs úr
Álftafirði, fjörmanns mikils, sem
lék sér að því að spila á harmón-
iku fyrir aftan bakið á dömunni
um leið og hann svifléttur dansaði
við hana! Samúel þótti þá með
myndarlegustu piltum; fríður sýn-
um, bjartur yfirlitum, söngvinn og
músíkalskur. Hann vann aðal lífs-
starf sitt frá unga aldri hjá
Smjörlíkisgerð ísafjarðar, full 50
ár, í náinni samvinnu og vináttu
við heiðursmanninn Elías Pálsson
kaupmann, sem hélt mikið af
Samúel, enda varð hann eftirmað-
ur Elías sem eigandi og stjórnandi
fyrirtækisins.
' Þau Adda og Elli — eins og voru
og eru vina- og kunningjanöfn
þeirra, og svo nátengd, að vart
verður annað tekið sér í munn án
hins — reistu strax heimii sitt á
Bjargi; húsi við hliðina á æsku-
stöðvum Samúels á hinum feg-
ursta stað við Hlíðarveginn á
Isafirði. Bjarg var „garður um
þjóðbraut þvera“, og þangað lágu
leiðir margra er nutu gestrisni og
eðlislægrar elskusemi hjónanna
beggja og síðar myndarlegra og
aðlaðandi barna þeirra. Þar var
umgengni öll til fyrirmyndar,
bæði utan húss og innan, enda þau
hjón listræn í sér, smekkvís og
hugkvæm. Veit ég fyrir víst, að
þaðan hafa margir góðra stunda
að minnast og eru þakklátir fyrir
þær. Á Bjargi var sannarlega oft
glatt á hjalla í söng og gáska, enda
húsmóðirin ættrækin með af-
brigðum og heldur auk þess vel til
haga, væmnislaust og án alls
tepruskapar, en gamansemi í aðra
röndina öllu því, er segja má um
ættingjana, bæði þeim til heiðurs
og hróss eða hins gagnstæða, ef
því er að skipta!
Já, sannarlega blómstraði lífið á
Bjargi. Þeim hjónum varð fimm
barna auðið: Elst er Selma, gift
Katli Jenssyni óperusöngvara, þá
Lára, gift Stefáni Þórarinssyni
starfsmannastjóra Seðlabankans,
Brynjólfur húsasmíðameistari á
Isafirði, kvæntur Þorbjörgu
Bjarnadóttur frá Vigur, skóla-
stjóra Húsmæðraskólans, Frið-
gerður, kennari, gift Einari Gísla-
syni flugstjóra og Samúel Jón,
læknir, kvæntur Þórhöllu Gísla-
dóttur. Barnabörn Öddu og Ella
eru þegar orðin 16 og barnabarna-
börnin 2, svo ágætar líkur eru á
myndarlegum frændgarði!
Að loknu lífsstarfinu fyrir vest-
an, fluttu þau hjón hingað til
Reykjavíkur fyrir 6 árum, og hafa
síðan verið búsett að keilufelli 26.