Morgunblaðið - 21.06.1981, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ1981
pltrgiwi Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 80 kr. á mánuói innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Gleði Guðrúnar
Undir lok maí hældist
þingflokksformaður Al-
þýðubandalagsins Ólafur R.
Grímsson um af því, hve
umsvifamiklir stjórnarliðar
hefðu verið í setningu laga á
nýloknu Alþingi. Taldi hann
síðasta þing hið athafna-
mesta í tæp 140 ár og sagði:
„Ríkisstjórnin hefur haft
forystu um þessa veigamiklu
lagasetningu og voru þeir
málaflokkar, sem Alþýðu-
bandalagið fer með í ríkis-
stjórninni, veigamestir."
Þessari yfirlýsingu hefur
ekki verið andmælt af öðrum
stuðningsmönnum ríkis-
stjórnarinnar. Forsætisráð-
herra dr. Gunnar Thorodd-
sen hefur með þögninni lagt
blessun sína yfir þessa full-
yrðingu eins og hann með
þögninni lýsir blessun yfir
skipun Inga R. Helgasonar
gullkistuvarðar Alþýðu-
bandalagsins í forstjórastarf
hjá Brunabótafélagi íslands.
Bregst forsætisráðherra
óneitanlega á annan hátt við
í því máli heldur en þegar
hann á síðasta sumri dró
taum kommúnista í átökum
við Ólaf Jóhannesson utan-
ríkisráðherra um embættis-
færslu hans á Keflavíkur-
flugvelli.
Gleði kommúnista yfir
áhrifum og völdum í ríkis-
stjórninni setur ekki aðeins
svip sinn á yfirlýsingar Ólafs
R. Grímssonar. Nú hefur
borgarfulltrúinn og alþingis-
maðurinn Guðrún Helga-
dóttir kvatt sér hljóðs í
Þjóðviljanum og sagt: „Al-
þýðubandalagið er einungis
þriðjungsaðili að þessari rík-
isstjórn og etur þar kappi við
sterk íhaldssöm öfl. Með til-
liti til þessara aðstæðna er
núverandi ríkisstjórn alls
ekki afleit. Hún hefur nú
þegar komið fram ýmsum
merkum málum. Ég hygg, að
ekki sé á neinn hallað, þó ég
segi, að þar hafi ráðherrar
Alþýðubandalagsins verið
fremstir í flokki ... Ég tel
ennfremur, að á meðan ríkis-
stjórnin er trú þeirri stefnu,
sem þar var mörkuð (við gerð
stjórnarsáttmálans, innsk.)
sé ekki ástæða fyrir Alþýðu-
bandalagið að endurskoða
stjórnarþátttöku sína.“
Miðað við þá varnarstöðu,
sem forsætisráðherra dr.
Gunnar Thoroddsen hefur
farið í síðustu vikur, þegar
vakið hefur verið máls á
óeðlilegum völdum kommún-
ista í ríkisstjórn hans, geta
kommúnistar varla gert hon-
um meiri óleik en þann, sem
felst í „unaðslegri" sjálfs-
ánægju Ólafs R. Grímssonar
og fölskvalausri gleði Guð-
rúnar Helgadóttur. Eða er
sjálfshrósið ef til vill haft í
frammi að höfðu samráði við
forsætisráðherra til að berja
framsóknarmenn til hlýðni?
Nú í vikunni sagði einn
varaþingmanna framsóknar,
í kjördæmi Steingríms Her-
mannssonar flokksformanns,
sig úr Framsóknarflokknum,
þar sem hann taldi flokkinn
alltof linan og ekki nægilega
auðsveipan til vinstri. Réðist
varaþingmaðurinn fyrrver-
andi í því sambandi sérstak-
lega á utanríkisráðherra
Ólaf Jóhannesson eins og
kommúnistar hafa gert.
Það er greinilegt, að bæði
innan Framsóknarflokksins
og ríkisstjórnarinnar er háð
valdabarátta, þar sem
kommúnistar reyna leynt og
ljóst að skara eld að eigin
köku. Flokksformaðurinn
Svavar Gestsson er orðinn
jafn öruggur með sig og þau
Guðrún Helgadóttir og Ólaf-
ur R. Grímsson. Hann rýkur
úr landi strax eftir að hann
hefur ögrað samstarfs-
mönnum sínum og þó sér-
staklega Friðjóni Þórðarsyni
dómsmálaráðherra og
stjórnarmanni í Brunabóta-
félaginu með því að skipa
Inga R. Helgason. Valdhroki
hans kemur þó skýrast fram
í fjarveru, á meðan neyðar-
ástand er að skapast á
sjúkrahúsunum. Eða eins og
Magnús Páll Albertsson
læknir á slysadeild Borg-
arspítalans sagði í Morgun-
blaðinu á laugardaginn:
„Skemmtilegra hefði til
dæmis verið að æðsti yfir-
maður þessara mála, Svavar
Gestsson heilbrigðis- og
tryggingaráðherra, hefði ver-
ið á landinu meðan verið er
að semja." Varla er unnt að
lýsa því í styttra máli, að
kommúnistar gera allt það,
sem þeim sýnist í þessari
ríkisstjórn.
s-
Reikningar BUR
Davíð Oddsson formaður
borgarstjórnarflokks
sjálfstæðismanna vakti máls
á því á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur í vikunni, að
reikningar Bæjarútgerðar
Reykjavíkur fyrir árið 1980
væru ekki gerðir í samræmi
við landslög. Endurskoðunar-
deild Reykjavíkurborgar
gerði þær athugasemdir við
reikninga BÚR, að aðferðin,
sem notuð væri við útreikn-
ing verðbótafærslu, væri ekki
í samræmi við lög um tekju-
og eignaskatt. Sé þetta leið-
rétt og reiknaðir vextir af
skuld BÚR við Fram-
kvæmdasjóð, sem ekki er
gert í reikningunum, verður
1600—2000 millj. gkr. halli á
fyrirtækinu á síðasta ári, en
samkvæmt reikningunum,
sem vinstrimeirihlutinn hef-
ur státað sig af, er sagt, að
fyrirtækið skili tæplega 137
millj. gkr. í hagnað.
Eftir að Davíð Oddsson
hafði vakið máls á þessum
reikningskúnstum og gagn-
rýnt þær, brá svo við, að
sjálfur forseti borgarstjórn-
ar Sigurjón Pétursson mælt-
ist til þess að fá að flytja
tillögu með Davíð Oddssyni,
um að í öllum eintökum
ársreikninga borgarsjóðs
fyrir 1980 verði þessi mistök
leiðrétt og sérreikningar
BÚR endurprentaðir leið-
réttir.
Líklega er þess ekki að
vænta, að talsmenn vinstri-
meirihlutans eigi eftir að
biðjast opinberlega afsökun-
ar á sjálfshólinu vegna af-
komu BÚR. Og þess er því
miður ekki heldur að vænta,
að vinstrimeirihlutinn sé
jafn auðveldlega tilbúinn til
að sjá að sér á öðrum sviðum,
þar sem óhönduglega hefur
verið að málum staðið.
Tekur Hjörleif-
ur sinna-
skiptum?
Ahrifamiklir aðilar í Alþýðu-
bandalaginu eru að veikjast í
andstöðu við stóriðju. Fremstur í
flokki þeirra er Hjörleifur Gutt-
ormsson, iðnaðarráðherra, en
honum fylgja ýmsir sérfræðingar
og tæknimenn, sem eru að átta sig
á því, að ómögulegt er að hagnýta
auðlindir fallvatnanna án þess að
byggja iðjuver, sem nota mikla
raforku. Til marks um að Hjörleif-
ur er að veikjast í andstöðu við
stóriðju eru hugmyndir, sem nú er
unnið að á hans vegum um
byggingu kísilmálmverksmiðju á
Reyðarfirði. Þar er um tiltölulega
lítið iðjuver að ræða en ráðherr-
anum er áreiðanlega ljóst, að hin
miklu virkjunaráform, sem nú er
rætt um, til aldamóta eru óraun-
hæf án verulegrar stóriðju; Þess
vegna mun fleira fylgja á eftir
kísilmálmverksmiðju á Reyðar-
firði.
. Hjörleifur hefur ekki meiri-
hlutafylgi í Alþýðubandalaginu
fyrir stóriðju. I kjördæmi hans
sjálfs, Austurlandskjördæmi, er
hörð andstaða innan flokks hans
gegn stóriðju, þótt allur almenn-
ingur á Austurlandi sé bersýni-
iega fylgjandi stóriðju í tengslum
við Fljótsdalsvirkjun. í þingflokki
Alþýðubandalagsins er sterk and-
staða við stóriðju og búast má við
að hai'ka færist í leikinn, þegar
flokksmenn Alþýðubandalagsins
gera sér grein fyrir því, að iðnað-
arráðherra er orðinn blendinn í
trúnni. í Alþýðubandalaginu er
djúpstæður ágreiningur um þessi
mál og hann mun koma upp á
yfirborðið í vaxandi mæli á næstu
mánuðum.
Járnblendiö
og Magnús
Kjartansson
Þegar samningurinn var gerður
um álverið snerist Alþýðubanda-
lagið af mikilli hörku gegn þeim
samningi. Ein helzta röksemd
talsmanna þess á þeim tíma var
sú, að álverið mundi gera ísland
að láglaunasvæði. Hið svissneska
stórfyrirtæki mundi beita miklum
áhrifum sínum til þess að halda
kaupgjaldi niðri í landinu. Eins og
kunnugt er hefur reynslan orðið
þveröfug. Álverið borgar svo há
laun, að það hefur valdið íslenzk-
um atvinnufyrirtækjum erfiðleik-
um af þeim sökum, þar sem þau
eiga erfitt með að keppa við
álverið um góð launakjör. Þannig
hefur farið um fleiri röksemdir
kommúnista frá þeim tíma er
álsamningurinn var gerður.
Magnús Kjartansson varð iðn-
aðarráðherra Alþýðubandalagsins
1971 og gegndi því starfi til 1974.
Áður en hann varð ráðherra hafði
hann rekið þann áróður í Þjóðvilj-
anum og í kosningabaráttunni
fyrir kosningarnar 1971, að við
gætum virkjað orku fallvatnanna
án þess að byggja stóriðjuver með
því að nota raforkuna til húsahit-
unar. Menn muna vafalaust þær
miklu umræður, sem fóru fram á
þessum árum um raforku til
húsahitunar. Nú er hins vegar
ekki lengur talað um húsahitun
sem markað fyrir stórvirkjanir
framtíðarinnar. Gunnar Thorodd-
sen vakti athygli á því í 17.
júníræðu sinni, að nú búa um 170
þúsund landsmanna við húsahita
frá hitaveitum. Stórt stökk var
tekið í hitaveituframkvæmdum
utan Reykjavíkur í tíð ríkisstjórn-
ar Geirs Hallgrímssonar 1974—
1978.
Eftir að Magnús Kjartansson
hafði setið nokkurn tíma í sæti
iðnaðarráðherra gerði hann sér
ljóst, að boðskapur hans um stór-
virkjanir til þess að hita upp hús
með raforku var dæmi, sem gekk
ekki upp. Og svo fór, að þessi
einarði talsmaður gegn stóriðju á
tímum Viðreisnarstjórnarinnar
tók upp viðræður vð bandarískt
risafyrirtæki um byggingu járn-
blendiverksmiðju á Grundar-
tanga. Áður hafði hann notið
gistivináttu Svissneska álfélags-
ins og kunni bersýnilega vel við
sig í félagsskap forráðamanna
þessara miklu auðhringa.
Bréf, sem birt voru opinberlega
á árinu 1974, sýndu glögglega, að
Magnús Kjartansson var reiðubú-
inn að skrifa undir samning um
byggingu járnblendiverksmiðju í
Hvalfirði með aðild hins banda-
ríska stórfyrirtækis. Ábyrgðin,
sem ráðherradómurinn hafði lagt
á herðar hans, hafði gert honum
ljóst, að stórvirkjanir voru útilok-
aðar án stóriðju.
En það fór svo fyrir Magnúsi
Kjartanssyni, að hann lenti í
minnihluta í eigin flokki. Meiri-
hluti Alþýðubandalagsins var ekki
tilbúinn til þess að fallast á
stóriðjustefnu hans og hann var
knúinn til þess að taka upp
andstöðu við þá hugmynd, sem
hann sjálfur hafði gerzt talsmað-
ur fyrir. Fremstir í flokki þeirra
sem snerust gegn Magnúsi Kjart-
anssyni á þessum tíma voru Lúð-
vík Jósepsson og Jónas Árnason.
Ef vinstri stjórnin hefði ekki fallið
vorið 1974 er ómögulegt að segja
til hvers konar átaka hefði komið
milli Magnúsar Kjartanssonar og
félaga hans í Alþýðubandalaginu.
Nú stendur Hjörleifur Gutt-
ormsson í svipuðum sporum. Hon-
um er Ijóst þar sem hann situr í
stól iðnaðarráðherra, að virkjana-
áform landsmanna fram til alda-
móta eru óhugsandi án stóriðju-
vera. Hann er að byrja a& gerast
talsmaður stóriðju og fer að með
sama hætti og Magnús Kjartans-
son, að hann gerist taismaður
tiltölulega lítils stóriðjuvers í
fyrstu, en hann veit að meira
fylgir á eftir. Nú á eftir að koma í
ljós, hvort Hjörleifi tekst að knýja
fram stefnubreytingu hjá Alþýðu-
bandalaginu, þannig að flokkurinn
sem heild gefist upp á andstöðu
við stóriðju og taki upp fylgi við
þá stefnu í stóriðjumálum, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
markað og fylgt fram til sigurs,
eða hvort Hjörleifs bíða sömu
örlög og Magnúsar Kjartanssonar
að verða knúinn af flokki sínum til
þess að snúast gegn eigin hug-
myndum um kísilmálmverksmiðju
á Reyðarfirði!
Kísilmálmur
á að friða
Austfiröinga
Á ráðstefnu, sem Samband
sveitarfélaga á Austurlandi efndi
til á Hallormsstað um síðustu
helgi, flutti Hjörleifur Guttorms-
son ávarp, sem var athyglisvert
fyrir það eitt, að hann gaf í skyn,
að til greina gæti komið að byggja
kjsilmálmverksmiðju á Reyðar-
firði áður en Fljótsdalsvirkjun
yrði byggð og mundi þessi nýja
verksmiðja þá fá rafmagn með
byggðalínu m.a. frá Kröflu. í
þessari yfirlýsingu Hjörleifs felst
tilraun til þess að friða Austfirð-
inga vegna þess, að ráðherrann
getur ekki staðið við þau fyrirheit,
sem hann hefur gefið kjósendum
sínum, að ráðizt verði í byggingu
Fljótsdalsvirkjunar á næstunni.
Ráðherrann og flokkur hans
standa nú mjög höllum fæti á
Austurlandi m.a. af þessum sök-
um.
I stórum dráttum er augljóst að
eftirfarandi stefnumörkun er að
verða til í orkumálum og stóriðju-
málum: fyrst verður virkjað við
Blöndu en til þess að sætta
Austfirðinga við það verður byggð
30 þúsund tonna kísilmálmverk-
smiðja á Reyðarfirði, sem gæti
hafið rekstur 1984 eða 1985. Þegar
Blanda er komin vel á veg verður
hafizt handa um Fljótsdalsvirkjun
en forsenda hennar er álver við