Morgunblaðið - 27.10.1981, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1981
17
Norðan við stríð
í enskri þýðingu
K'ELAND Review hefur gefið út
skáldsögu Indriða G. Þorstcinsson-
ar, Norðan við stríð, í enskri þýðingu
May oc> Hallbergs Hallmundssonar
og ritar llallberg formála með kynn-
ingu á höfundi og verkum hans.
Skáldsagan Norðan við stríð kom
fyrst út árið 1971, en þetta er í
fyrsta sinn sem hún kemur út á
ensku.
Bókin heitir á ensku North of
War og er 128 blaðsíður að lengd.
Auglýsingastofan hf. sá um útlit
hennar, en setning var unnin af
Prentsmiðju Morgunblaðsins.
Elín Pálmadóttir:
í framboði er stjórnmálamaður-
inn Ragnhildur Helgadóttir
ÞEGAR sjónvarpið sagði fyrir
helgi þá frétt, að Ragnhildur
Helgadóttir, fyrrverandi alþing-
ismaður, yrði í kjöri í sæti vara-
formanns Sjálfstæðisflokksins á
komandi landsþingi og að sjálf-
stæðiskonur hefðu hrundið því
framboði af stað, þótti frétta-
stofu ástæða til að láta fylgja hve
margar konur sætu landsfund og
hefðu kosningarétt. Þarna kom
fram hugrenningavilla, sjálfsagt
ómcðvituð, sem mér þykir nauð-
synlegt að rétta, ef hún skyldi
hafa — líka ómeðvitað — breiðst
út.
Það er alveg hárrétt, að það var
þrýstingurinn af skyndilegri
sprengingu í kvennahreyfing-
unni, sem ýtti þessu framboði af
stað. Á einni helgi tóku að berast
til okkar í stjórn Landssambands
sjálfstæðiskvenna kröfur víðs
vegar að af landsbyggðinni um að
fá Ragnhildi Helgadóttur í fram-
boð í þetta mikilvæga sæti í
flokki okkar. Og skyndikönnun í
samtökum hér í Reykjavík og í
öllum félögunum úti um land,
sannfærði okkur í stjórninni —
og Ragnhildi sjálfa — um það, að
um þessa kröfu væri samstaða
meðal sjálfstæðiskvenna. Og að
það mundi, ef landsfundur með-
tæki skoðunina, sem að baki ligg-
ur, vera flokki okkar styrkur út á
við, í þjóðfélagi, þar scm helm-
ingurinn er konur. Þótt konur séu
á landsfundinum sjálfum enn
ekki jafnfjölmennar sem karlar.
Að vísu gerir sá mikið, sem
upphafinu veldur. En einhver
hópur fólks ýtir ávallt úr vör öll-
um slíkum framboðum og af mis-
munandi ástæðum. Hefur það
ekki þótt tíðindum sæta, að iðu-
lega eru það karlmenn sem það
gera og þá að sjálfsögðu ekki ver-
ið að velta fyrir sér, hvernig
landsfundarfulltrúar skiptist eft-
ir vaxtarlagi. Allir kjósa sér
formann og varaformann —
væntanlega eftir því að þeir telja
þá hæfa til að leysa verkefnið,
sem þeim er falið.
Og þá kem ég að kjarna máls-
ins. I framboði er stjórnmála-
maðurinn Ragnhildur Helgadótt-
ir, með langa og pólitíska reynslu
á innlendum vettvangi og erlend-
um, eftir 15 ára setu á Alþingi,
forsæti í Norðurlandaráði með
meiru og forustustörf í flokknum
frá unga aldri. Ragnhildur hefur
gegnt þessum störfum fyrir til-
stuðlan flokksmanna og í umboði
þeirra allra. Sú tiltrú á ekki síður
hljómgrunn í röðum karla nú en
áður. Það er því misskilningur að
skipta landsfundarfulltrúum í
flokka eftir kyni. Þeir eru allir að
velja flokknum forustu, sem þeir
telja honum fyrir bestu. Vara-
formann, sem líklegt er, sakir
reynslu og hæfni, að geti farsæl-
lega stýrt þessum stóra flokki í
anda stefnumála Sjálfstæðis- t
flokksins í samvinnu við formann
flokksins. Og til að geta, ef for-
maður forfallast, tekið við — en
til slíks eru allir varamenn kosn-
ir. Hefur þá nægilega pólitíska
breidd til að geta staðið í forsvari
fyrir stærsta flokk þjóðarinnar
og borið ábyrgð á utanríkisstefnu
landsins, ekki síður en allri þjóð-
málapólitík flokksins. Þetta hef-
ur ekkert með karl eða konu að
gera. Þetta gerir hver landsfund-
arfulltrúi upp við sig.
En sú staðreynd, að sjálfstæð-
iskonur eru svo lánsamar að eiga
innan sinna raða slíkan verðugan
frambjóðanda, varð til þess, að
þær vildu að Ragnhildur Helga-
dóttir, fyrrverandi alþingismað-
ur, yrði í framboði til varafor-
manns, í þeirri trú, að það væri
til farsældar fyrir flokkinn og
það sem hann stendur fyrir.
Dómur Hæstaréttar
í stóðhestamálinu
SVO SEM skýrt hefur verið frá í
Mbl., féll á þriðjudag dómur í
Hæstarétti í stóðhestamálinu svo-
kallaða. Björn Pálsson, bóndi á
Ytri-Löngumýri, höfðaði mál á hend-
ur Jóni Ishcrg, sýslumanni í Húna-
vatnssýslu, til ómerkingar uppboði,
sem sýslumaður lét fara fram á
tveimur stóðhestum Björns. Hæsti-
réttur dæmdi, að uppboðið skyldi
ómerkt og var sýslumaður dæmdur
til að greiða Birni 2.500 krónur í
málskostnað fyrir Hæstarétti að við-
lagðri aðfór að lögum.
Björn krafðist þess, að hið áfrýj-
aða uppboð yrði ómerkt á þeim for
sendum, að stóðhestarnir hefðu ekki
•verið lausagönguhestar, heldur
hefðu þeir sloppið úr girðingu og átt
að handsama næsta dag. Þá hefði
uppboðið verið ólöglegt, vegna rétt-
arfarsannmarka, þar sem réttur
grundvöllur uppboðsins hefði ekki
verið lagður og að sýslumaður hefði
látið farast fyrir að úrskurða um
' þessi deilumál í héraði.
Hér á eftir fer dómur Hæsta-
réttar, þar sem málið er rifjað
upp:
„Mál þetta dæma hæstaréttar-
dómararnir Björn Sveinbjörnsson,
Benedikt Sigurjónsson, Logi Ein-
arsson, Sigurgeir Jónsson og Þór
Vilhjálmsson.
Áfrýjandi hefur áfrýjað máli
þessu til Hæstaréttar með stefnu
3. júlí 1979. Krefst hann þess aðal-
lega, „að hið áfrýjaða uppboð verði
ómerkt, en til vara að uppboðinu
verði vísað frá uppboðsrétti". I
báðum tilvikum krefst hann
málskostnaðar í héraði og fyrir
Hæstarétti.
Stefndi krefst þess aðallega, að
uppboðið verði staðfest, en til vara
„að synjað verði um ómerkingu á
sölu eldra stóðhestsins á umræddu
uppboði". í báðum tilvikum krefst
hann málskostnaðar fyrir Hæsta-
rétti.
Fyrir Hæstarétt hafa verið lögð
ýmis ný skjöl.
Laust eftir hádegi laugardaginn
2. júní 1979 handsamaði Þorsteinn
Gunnarsson, bóndi á Syðri-
I Löngumýri í Svínavatnshreppi í
Austur-Húnavatnssýslu, tvo
stóðhesta, er hann taldi vera eign
áfrýjanda, Björns Pálssonar,
bónda á Ytri-Löngumýri þar í
hreppi. Hestarnir voru í merahópi
í landi Svínavatns í sama hreppi,
að því er Þorsteinn segir. Hann
ætlaði að afhenda hreppstjóra
hestana, en hreppstjóri taldi sig
ekki geta tekið við þeim. Voru þeir
þá afhentir tveim lögreglu-
mönnum, sem komnir voru í Auð-
kúlurétt, þangað sem hestarnir
höfðu verið fluttir. Fluttu þeir
hestana til Blönduóss, að höfðu
samráði við stefnda, sýslumann
Húnavatnssýslu, og komu þeim
fyrir til geymslu þar.
Hestarnir voru skoðaðir af
tveim mönnum. Segir svo í vott-
orði þeirra 8. júní 1979:
„Við undirritaðir, sem að ósk
Lúðvíks Kaaber fulltrúa höfum
skoðað tvo stóðhesta sem eru í
vörslu Einars Svavarssonar,
tamningamanns á Blönduósi, gef-
um eftirfarandi lýsingu á hestun-
um:
1. Brúnsokkóttur með hvíta
slettu aftan við hægri bóg, fullorð-
inn 6—8 vetra, óafrakaður. Mark
biti aftan hægra blaðstýft framan
og líkist fjöður aftan vinstra.
Óvanaður.
2. Brúnsokkóttur með gráa
slettu á hægri lend 2—3 vetra.
Óafrakaður, óvanaður og markið
eins, biti aftan hægra, blaðstýft
framan og gæti verið fjöður aft-
an.“
Áfrýjandi hefur ritað skýrslu
um málavexti, og er hún dagsett
12. júní 1979. I henni segir, að á
bæ sinum hafi verið einn stóðhest-
ur, sem Björn sonur sinn hafi átt,
og þriggja vetra hesttrippi, sem
hann hafi sjálfur átt. Trippið hafi
gengið úti, en eldri hesturinn verið
í girðingu, eftir að honum var
sleppt úr húsi 22. maí um vorið.
Áfrýjandi kveðst hafa tekið eftir
því 1. júní, að hestarnir voru báðir
í hryssuhópi nálægt merkjum
Svínavatns og Ytri-Löngumýrar.
Hrossin hafi verið þar í girðingu,
sem hafi legið niðri á kafla. Hann
kvað Þorstein Gunnarsson hafa
komið til sín um kvöldið og sagst
ætla að taka hestana. Sakir anna
við sauðburð og skepnuhirðingu
kveðst áfrýjandi ekki hafa haft
tíma til að senda eftir hestunum,
fyrr en upp úr hádegi daginn eftir,
en þá hafi hann sent þrjá drengi
til að sækja þá. Hafi þeir verið
byrjaðir að reka hrossahópinn
heimleiðis, er Þorsteinn Gunn-
arsson kom til þeirra og rak
hrossin brott. Hann kveðst hafa
komið til Auðkúluréttar og mót-
mælt því við hreppstjóra, að hest-
arnir yrðu fluttir úr sveitarfélag-
inu.
Hinn 14. júní 1979 voru báðir
hestarnir seldir á uppboði, sem
stefndi hélt á Blönduósi. Er þá
bókað í uppboðsbók:
Ár 1979, fimmtudaginn 14. júní
kl. 14, var uppboðsþing Húna-
vatnssýslu sett við Tamningastöð-
ina á Blönduósi og haldið þar af
sýslumanni Jóni Isberg við undir-
ritaða votta.
Fyrir var tekið:
Uppboðsmálið nr. 1/1979. Að
selja tvo stóðhesta.
Uppboðshaldari leggur fram
uppboðsskilmála, þingmerktir nr.
1. Ennfremur eru til staðar á
þinginu ljósrit af lögregluskýrslu
og markaskoðun á hestunum,
þingmerkt nr. 2—3.
Uppboðið fór þannig fram:
Boðið í yngri hestinn kr. 80.000,-
af Benedikt Jónssyni og hesturinn
sleginn honum á því verði.
Boðið í eldri hestinn kr.
152.000,- af Þorfinni Björnssyni
og hesturinn sleginn honum á því
verði.
•Áður en gengið var til uppboðs
lagði Björn Pálsson fram mótmæli
þingmerkt nr. 4.
Uppboðsandvirðið að viðbættum
3% innheimtulaunum var greitt á
uppboðinu ...“
Mótmæli áfrýjanda voru svo-
hljóðandi:
„Óskast bókað.
Hér með mótmæli ég þessu upp-
boði sem ólöglegu, og mun áfrýja
málinu til hæstaréttar. Blönduósi
14.6. 1979. Björn Pálsson."
Það er þetta uppboð, sem áfrýj-
að er.
Aðilar eru sammála um, að upp-
boðið hafi verið auglýst í Ríkisút-
varpinu. Telur stefndi, að það hafi
verið 11. júní, en um efni auglýs-
ingarinnar er að öðru-leyti ekki
vitað, þar sem hvorki frumrit
hennar né afrit hefur komið í leit-
irnar.
Áfrýjandi byggir kröfu sína um
ómerkingu uppboðsins á því í
fyrsta lagi, að hestarnir hafi verið
í heimalandi. Sá eldri hafi sloppið
úr girðingu. Hinn hafi verið úti-
genginn og ekki nýst hryssum.
Hann hafi, strax og unnt var, gert
ráðstafanir til að handsama hest-
ana en verið hindraður í því. Hann
hafi krafist afhendingar þeirra í
Auðkúlurétt, en þeir hafi að lög-
lausu verið fluttir úr þinghánni til
Blönduóss. í öðru lagi telur hann,
að hreppstjóri hefði átt að halda
upphoðið, en ekki lögreglustjóri,
eins og raunin hafi orðið. Þá hafi
uppboðið ekki verið nægilega
auglýst og ekki með tilskildum
viku fyrirvara. Ekki sé að finna í
gögnum máls afrit auglýsingar
eða greinargerð fyrir henni. Þá
hafi stefndi ekki sinnt leiðbein-
ingaskyldu sinni gagnvart sér og
ekki úrskurðað um framkomin
mótmæli gegn uppboðinu, áður en
það fór fram eins og honum hafi
verið skylt. Loks hafi uppboðið
verið haldið þó að dómsmálaráðu-
neytið hafi bannað það.
Stefndi byggir aðalkröfu sina á
því, að taka hestanna hafi verið
heimil og skyld samkvæmt 31. gr.
búfjárræktarlaga nr. 31/1973. Hér
hafi verið um stóðhesta að ræða,
sem gengu lausir í heimahögum.
Þá hafi verið rétt og heimilt að
afhenda sýslumanni hestana, þar
sem hreppstjóri skoraðist undan
að taka við þeim. Sýslumanni hafi
verið fullheimilt að halda uppboð-
ið. Skylt hafi verið að selja hest-
analá uppboði skv. nefndri 31. gr.
búfjárræktarlaga. Uppboðið hafi
verið nægilega auglýst og ekki
hafi verið skylt að auglýsa það
með viku fyrirvara samkv. 40. gr.
uppboðslaga nr. 57/1949. Hann
kveður áfrýjanda sjálfan hafa ver-
ið á uppboðinu og gætt þar hags-
muna sinna og það eigi ekki að
valda ómerkingu uppboðs, þótt
uppboðshaldari kvæði ekki upp
formlegan úrskurð um mótmæli
áfrýjanda. Þá sé upplýst, að
dómsmálaráðuneytið hafi ekki
bannað sýslumanni að halda upp-
boðið.
Áfrýjandi hefur fullyrt hér
fyrir dómi við munnlegan flutning
málsins, að hann hafi sjálfur verið
eigandi beggja hestanna, sem
seldir voru á uppboðinu. Hestarnir
voru báðir með sama marki. Verð-
ur samkvæmt því við það að miða,
að þessi yfirlýsing hans sé rétt,
þrátt fyrir áður gefna yfirlýsingu
hans um, að sonur hans hafi átt
annan hestinn, en ekki nýtur við
annarra gagna um þetta atriði.
Ósannað er, að dómsmálaráðu-
neytið hafi lagt fyrir sýslumann
sem lögreglustjóra að fresta upp-
boðinu.
Það er nægilega upplýst, að um-
ræddir stóðhestar gengu lausir í
heimahögum, er þeir voru hand-
samaðir. Skiptir þá ekki máli,
hvort þeir voru í landi áfrýjanda
eða annarra. Var þetta óheimilt og
bar því að handsama hestana og
flytja þá til hreppstjóra samkv.
31. gr. laga nr. 31/1973. Hrepp-
sstjóri skoraðist undan að taka við
þeim, og gat sýslumaður geymt
héstana, þar sem hann ákvað.
Uppboðið var nauðungaruppboð,
þar sem það fór fram gegn mót-
mælum áfrýjanda, og verður að
telja, að um framkvæmd þess gildi
reglur laga nr. 57/1949, þótt sú
tegund uppboðs, sem hér er um að
ræða, sé ekki nefnd berum orðum í
1. gr. laganna. í 2. gr. laganna seg-
ir að sýslumenn haldi uppboð í
sýslum, en í 3. gr. þeirra segir að
rétt sé, að hreppstjóri haldi upp-
boð á lausafé í vissum tilvikum.
Ennfremur, að uppboðshaldari
geti falið hreppstjóra að halda
uppboð á sína ábyrgð að uppfyllt-
um nánar tilteknum skilyrðum.
Með hliðsjón af þessu verður að
skilja 2. mgr. 31. gr. laga nr.
31/1973 svo, að hinum reglulega
uppboðshaldara sé heimilt að
halda þau uppboð, sem um er
fjallað í greininni, enda er gert
ráð fyrir því sem aðalreglu i III.
kafla uppboðslaga, að sýslumaður
haldi lausafjáruppboð. Verður
ómerking uppboðsins því ekki á
þessu byggð. Ekki verður heldur á
það fallist, að ómerkingu varði,
þótt uppboðið væri ekki auglýst
með viku fyrirvara, enda verður
40. gr. uppboðslaganna ekki skilin
svo, að slíkt hafi verið nauðsyn-
legt. Hinsvegar var ekki lagt fram
á uppboðsþinginu frumrit eða af-
rit auglýsingarinnar, og hún er
ekki meðal gagna máls, svo að
ekki verður nú séð, hvað í henni
stóð. Þá kemur fram af bókun í
uppboðsbók, að áfrýjandi lagði
fram á uppboðsþinginu, áður en
gengið var til uppboðs, mótmæli
gegn því að það yrði haldið, en
uppboðshaldari sinnti þeim að
engu. Þar sem uppboðshaldara
mátti ljóst vera, að mótmæli þessi
kynnu að snerta uppboðsheimild-
ina, bar honum samkvæmt 114. og
190. gr. laga nr. 85/1936, sbr. 1.
mgr. 4. gr. laga nr. 57/1949 að
leiðbeina áfrýjanda, sem er ólög-
lærður, um mótmælin og taka síð-
an afstöðu til þeirra í úrskurðar-
formi. Þeim úrskurði hefði áfrýj-
andi síðan getað áfrýjað til
Hæstaréttar sbr. a lið 4. tl. 1. mgr.
21. gr. uppboðslaga. Þykja sam-
kvæmt þessu vera slíkir annmark-
ar á framkvæmd hins áfrýjaða
uppboðs, að ekki verði hjá því
komist að ómerkja það.
Málskostnaður í héraði fellur
niður, en rétt • þykir að stefndi
greiði áfrýjanda 2.500,00 krónur í
málskostnað fyrir Hæstarétti.
Dómsorð:
Hið áfrýjaða uppboð á að vera
ómerkt.
Stefndi, sýslumaðurinn í Húna-
vatnssýslu, Jón ísberg, greiði
áfrýjanda, Birni Pálssyni, 2.500,00
krónurí málskostnað fyrir Hæsta-
rétti, að viðlagðri aðför að lögum “
Lögmaður Björns Pálssonar var
Jón E. Ragnarsson hrl. og lögmað-
ur sýslumanns var Guðmundur
Pétursson hrl.