Morgunblaðið - 27.10.1981, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1981
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1981
29
fUtrfm Útgefandi nliTaíi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 85 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakiö.
Örlög Ungverja
Þess var minnst í síðustu viku, að 25 ár voru liðin síðan frelsishreyf-
ing UnKverja var kæfð í blóðbaði, þegar skriðdrekar Rauða hersins
voru sendir inn í Búdapest. Enn sitja þeir menn við völd í Ungverja-
landi, sem þá tóku við stjórnartaumunum úr blóðugum höndum
Kremlverja, og það er svo sannarlega kaldhæðnislegt, að ýmsum í
lýðræðisríkjunum þyki einmitt á 25 ára afmæli valdatöku þeirra
ástæða til að láta að því liggja, að Ungverjar séu betur settir en aðrar
kommúnistaþjóðir. Að vísu má færa rök fyrir slíkum fullyrðingum, ef
menn leggja efnahagslega mælistiku á allt mannlífið og taka mið af
hungursneyðinni í Póllandi eða matarskömmtun í sjálfum Sovétríkj-
unum. Til að leiða þjóð sína út úr sárústu fátæktinni hafa ráðamenn
IJngverja leyft einkaframtakinu að njóta sín en þó í eins litlum mæli
og kostur er. Hitt blasir jafnframt við, að ungverskum valdhöfum er
það jafn mikið kappsmál og öðrum ráðamönnum kommúnistaríkja að
hefta hið andlega frelsi. Ættum við íslendingar í því sambandi að
minnast þess manns sérstaklega, sem lagði á sig að þýða Passíusálm-
ana á ungversku, hann heitir Ordass Lajos og má sæta frelsissviptingu
vegna trúar sinnar og líklega telja kommúnistaleiðtogar Ungverja-
lands Passíusálma Hallgríms Péturssonar ögrun við vald sitt.
A sama tíma og örlaga Ungverja er minnst berast þær fréttir frá
Póllandi, að herinn hafi verið kallaður til undir því yfirskyni, að án
aðstoðar hans við matardreifingu geti Pólverjar ekki lifað af veturinn.
Kremlverjar hikuðu ekki við að beita grímulausu valdi í Ungverja-
landi, í Póllandi nota þeir hungurvofuna sér til framdráttar.
Meira bákn í Reykjavík
Vinstri meirihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur hefur lagt fram
tillögur um fjölgun borgarfulltrúa úr 15 í 21. Opinberu rökin fyrir
þessari fjölgun munu vera þau, að með henni sé verið að auka lýðræðið
í borginni. Þessi rök eru fremur léttvæg, þegar haft er í huga, að
vinstri menn í borgarstjórn Reykjavíkur hafa um langt árabil haft þá
skoðun, að þeim mun fleiri sem borgarfulltrúarnir yrðu þeim mun
minni líkur væru á því, að Sjálfstæðisflokkurinn hefði einn meirihluta
í borgarstjórn. Af þeim hugmyndum, sem vinstri flokkarnir hafa um
frekari breytingar á stjórnkerfi borgarinnar, má ráða, að þær miðist
allar við það, að glundroðaflokkarnir sitji áfram við völd og silkihúf-
urnar í þeirra röðum fái aðra stöðu og þurfi ekki að kallast venjulegir
borgarfulltrúar, vinstri menn dreymir nefnilega um að borgarstjór-
arnir í Reykjavík verði að minnsta kosti 7.
Davíð Oddsson, formaður borgarstjórnarflokks sjálfstæðismanna,
hefur í viðtali hér í blaðinu ítrekað andstöðu sjálfstæðismanna gegn
þessari fjölgun. Þau sjónarmið eru rétt hjá sjálfstæðismönnum, að
engin knýjandi þörf er á fjölgun borgarfulltrúa, stjórnsýsla borgarinn-
ar verður aðeins þyngri í vöfum, kostnaður eykst og skriffinnska. Þá
bendir Davíð Oddsson á þá reynslu frá öðrum þjóðum, að með fjölgun
í borgarstjórnum minnkar ábyrgð hvers kjörins fulltrúa og við það
aukast völd flokksforingja. Minnkandi ábyrgð kjörinna fulltrúa hefur
einnig í för með sér aukin áhrif embættismanna, þannig að af fjölgun
borgarfulltrúa leiðir minna Iýðræði og meira bákn í Reykjavík.
Herstöðvaandstæð-
ingum úthýst
Um nokkurra mánaða skeið hafa herstöðvaandstæðingar sagst
keppa að því, að þeir „kæmust inn í hina norrænu umræðu“ um
kjarnorkuvopnalaust svæði á Norðurlöndunum. Nú um helgina var
þeim úthýst af skoðanabræðrum sínum í Noregi. Augljóst er, að mál-
flutningur Ólafs R. Grímssonar og fleiri talsmanna herstöðvaand-
stæðinga um að Island sé „lykilþáttur í kjarnorkuvopnakerfi Banda-
ríkjanna" á Norður-Atlantshafi leiðir til einangrunar herstöðvaand-
stæðinga á Norðurlöndunum eins og hér á landi. Gerist þetta þótt
sovéska og íslenska „friðarnefndin" hafi fagnað því, að Island væri
komið inn í „áætlun" á Norðurlöndunum um þetta mál.
Þótt herstöðvaandstæðingum sé úthýst af þeim á Norðurlöndunum,
sem þeir leggja höfuðkapp á að starfa með, eru íslensk stjórnvöld
auðvitað virkir þátttakendur í umræðum ríkisstjórna Norðurlandanna
um kjarnorkuvopn og aðgerðir til að stemma stigu við útbreiðslu
þeirra. Ríkisstjórnirnar byggja auðvitað á staðreyndum eins og þeirri,
að engin kjarnorkuvopn eru á Norðurlöndunum. Þær vilja ekki gefa
einhliða yfirlýsingu um að aldrei verði gripið til kjarnorkuvopna til
varnar Norðurlandaþjóðunum, heldur telja, að um það mál verði að
fjalla í samhengi við afvopnunarviðræður stórveldanna og stefnumót-
un innan Atlantshafsbandalagsins. Ólafur Jóhannesson, utanríkis-
ráðherra, ítrekaði einmitt þessa samnorrænu stefnu á fundi í Osló um
síðustu helgi.
Ljósm.: Bertil P.B.
Sxnska krónprinsessan, Victoria, og Philip prins, bróðir hennar, fylgjast með athöfninni í hallargarðinum.
Forseti íslands í opin-
berri heimsókn í Svíþjóð
26. nóvemher. Krá (iuófinnu Kagnarsdóttur fréttaritara Mhl. í Stokkhólmi.
„ÞAÐ ER leitt að veðrið skuli hafa verið svona leiðinlegt,“ sagði prins Bertil
Hallands-hertogi þegar hann bauð forseta íslands Vigdísi Finnbogadóttur
velkomna á Arlanda-flugvellinum í morgun í rigningarsudda og kulda.
„I»etta er nú allt í lagi, ég er ekki óvön rigningunni," svaraði forsetinn, „við
höfum nóg af henni heima.“
Auk prinsins tóku á móti forset-
anum utanríkisráðherrann, Ola
Ullsten, sendiherra íslands í
Stokkhólmi, Ingvi S. Ingvason,
sendiherra Svía á íslandi, Ethel
Wiglund, og fleiri. Til heiðurs for-
setanum og fylgdarliðinu flugu
tvær orrustuþotur úr sænska
flughernum lágt yfir flugvöllinn.
Síðan var haldið til Stokkhólms
til hersafnsins þar sem Karl
Gústav konungur tók á móti for-
setanum. Þaðan óku konungurinn
og forsetinn í opnum hátíðarvagni
dregnum af fjórum hestum gegn-
um miðborg Stokkhólms til hall-
arinnar. Og til beggja hliða stóðu
hermenn heiðursvörð og hljóm-
sveitir léku. Islenski og sænski
fáninn blöktu við hún. Fjöldi fólks
hafði safnast saman á götunum
þrátt fyrir leiðinlegt veður og
fagnaði forsetanum. Hin stífi
borgarbragur sem annars ein-
kennir Stokkhólmsbúa hvarf eins
og dögg fyrir sólu þar sem Vigdís
fór um og gleðibros og veifandi
hendur mættu henni ti) beggja
hliða.
Utan við konungshöllina beið
ríkisstjórnin og mikill mannfjöldi.
þ.á m. hópur íslenskra barna veif-
andi islenska fánanum. Og úr há-
tíðarvagninum stigu forsetinn og
konungurinn, hún í mosagrænni
dragt með feldvíðu pilsi, brúnum
hælaháum skóm og með brúnan
hatt og litla hliðartösku. íslenski
þjóðsöngurinn og sænski voru
leiknir og síðan kannaði forsetinn
heiðursvörðinn ásamt konungin-
um. Móttökuathöfnin fór mjög há-
tíðlega fram og öll höllin skartaði
sínu fegursta. Heiðursverðir
skrautklæddir í gömlum stíl stóðu
í hallargöngunum þegar forsetinn
ásamt fylgdarliði gekk til móts við
drottninguna. Forsetinn afhenti
síðan konungshjónunum að gjöf
ofið veggteppi frá Ásthildarmýri á
Skeiðum eftir Hildi Hákonardótt-
ur og hrafntinnu með inngreiptri
silfurskeifu. Á skeifuna er letrað
„Mikit má konungsgæfa" úr
Heimskringlu. Börnum kon-
ungshjónanna gaf forsetinn lopa-
peysur og húfur. Sænsku kon-
ungshjónin gáfu forsetanum tvær
bækur um gömul sænsk leikhús og
konungurinn sæmdi í dag forset-
ann sænsku Serafimer-orðunni.
Forsetinn snæddi síðan hádegis-
verð með sænsku konungshjónun-
um og skoðaði víkingasýninguna
eftir hádegi.
Hádegisverðurinn var fiskur í
kavíarrjómasósu, steiktir kjúkl-
ingabitar á teini, ostabátar og
mintsvali. í kvöldverð var krækl-
ingasúpa, laxbúðingur í smjör-
deigi, villiandarbrjóst, brie-ostur
og hnetuíshlaup.
Síðdegis tók forsetinn á móti
sendiráðsmönnum og í kvöld héldu
sænsku konungshjónin kvöldverð-
arboð með 150 gestum til heiðurs
forsetanum. Á þriðjudagskvöld
mun svo forsetinn halda boð til
heiðurs konungshjónunum.
Forseti íslands dvelur í Svíþjóð
í þrjá daga og heldur heimleiðis
fimmtudagsmorgun 29. okt. For-
setinn mun skoða ýmsa merka
staði í Stokkhólmi, sitja hádegis-
og kvöldverðarboð konungshjón-
anna, ríkisstjórnarinnar og borg-
arstjórnar Stokkhólmsborgar og
halda veislu til handa konungs-
hjónunum. Hún mun einnig taka á
móti íslendingum búsettum í Sví-
þjóð og heimsækja Uppsali þar
sem hún m.a. skoðar hina forn-
frægu dómkirkju. -í sambandi við
heimsókn forsetans munu íslensk
útflutningsfyrirtæki, Flugleiðir,
Ferðamálaráð, Útflutningsmið-
stöð iðnaðarins og Sambandið
einnig standa að landkynningu. í
fylgdarliði forsetans er Ólafur Jó-
hannesson utanríkisráðherra,
Hörður Helgason ráðuneytis-
stjóri, Halldór Reynisson forseta-
ritari ásamt eiginkonum þeirra,
auk Vigdísar Bjarnadóttur full-
trúa á forsetaskrifstofunni.
Mér kom það á óvart
eftir Halldór Blöndal
alþingismann
Mér kom á óvart, að Pálmi
Jónsson skyldi gefa kost á sér til
formannskjörs með sérstakri yfir-
lýsingu. Formaður Sjálfstæðis-
flokksins verður ekki sjálfkjörinn,
þótt hann sé einn í kjöri. Samt
sem áður verður að kjósa hann
leynilegri kosningu og eru lands-
fundarfulltrúar með öllu óbundnir
hvaða nafn þeir skrifa á kjörseðil-
inn. Yfirlýsing Pálma Jónssonar
var þó óþörf ef fyrir honum vakti
að kanna fylgi Geirs Hallgríms-
sonar í formannskjöri. Það hefði
hvort eð er komið í ljós. Yfirlýs-
ingin þjónaði öðrum tilgangi, sem
nauðsynlegt er að íhuga. Þess
vegna kom hún mér á óvart.
Kru sættir
í sjónmáli?
Þegar tímasetning landsfundar
var ákveðin var þungt á metunum,
að nægilegt svigrúm gæfist til
sátta. Viðræðurnar hófust fyrir
nokkrum vikum, að áliðnu sumri.
Reynslan hefur sýnt, að ekki stóðu
efni til þess að hefja þær fyrr.
Ólafur G. Einarsson hefur sagt
mér, að þær hafi verið vinsamleg-
ar. Og það ætti að gefa vísbend-
ingu um viðleitni, að báðir aðilar
skyldu vilja halda þeim áfram síð-
ast þegar hitzt var og ákveða og
tímasetja nýjan fund nú strax á
mánudag áður en þeir kvöddust.
Kannske væri von til þess þrátt
fyrir allt, að landsfundurinn yrði
fundur samherja eins og jafnan
áður?
Þvert ofan í þetta kemur hins
vegar yfirlýsing Pálma Jónssonar
ráðherra, þegar hann segir, að
„sér virðist ekki ástæða til að
formaðurinn sé einn í kjöri". Þau
ummæli eiga meira skylt við ögr-
un en sáttfýsi og friðarvilja. Þess
vegna komu þau mér á óvart.
Vill Pálmi verða
formaður í raun?
Þorri sjálfstæðismanna er í
stjórnarandstöðu eða hefur orðið
fyrir sárum vonbrigðum með rík-
isstjórnina, myndun hennar og að-
draganda, feril og afleiðingar eins
og þær horfa við nú frá flokkslegu
og þjóðhagslegu sjónarmiði. Eng-
inn dregur í efa, að Geir Hall-
grímsson muni leggja sig fram um
Halldór Blöndal
að vinna eftir þeim línum sem
landsfundur markar, ef hann
verður endurkjörinn formaður.
Það yrði hlutverk hans og mórölsk
skylda nema landsfundur lýsti yf-
ir stuðningi við ríkisstjórnina, —
þá myndi hann að sjálfsögðu ekki
taka kjöri. Ef sá flötur yrði uppi á
teningnum, yrði hins vegar komið
að Pálma Jónssyni. Eða getur
hann hugsað sér að ganga inn í
það hlutverk að verða leiðtogi
stjórnarandstöðunnar á Alþingi
og rýma ráðherrastólinn fyrir
Eggert Haukdal? Við óbreyttar
aðstæður yrði hann að gera það, ef
hann yrði formaður Sjálfstæðis-
flokksins. Þess vegna kom yfirlýs-
ing hans mér á óvart.
Við getum líka orðað spurning-
una öðruvísi: Getur Sjálfstæðis-
flokkurinn óskiptur gengið inn í
stjórnarsamstarfið án þess að
ráðuneytisskiptingin sé stokkuð
upp, og stendur það yfirleitt til
boða? Um það leyfi ég mér að hafa
efasemdir. Ég minni á þessar
staðreyndir:
Framsóknarflokkurinn hefur
fjóra ráðherra og fimm ráðuneyti.
Alþýðubandalagið hefur þrjá
ráðherra og fjögur ráðuneyti auk
Hagstofunnar.
Ráðherrar úr þingflokki Sjálf-
stæðisflokksins eru þrír og ráðu-
neytin sömuleiðis. Þeirra hlutur
er því lakastur og langt fyrir neð-
an þau mörk, sem óskiptur
Sjálfstæðisflokkur getur gengið
að. Það skýrir til fulls hvers vegna
ríkisstjórn Gunnars Thoroddsens
varð til. Sú leið er með öðrum orð-
um ekki fyrir hendi, að Sjálfstæð-
isflokkurinn skipi sér óskiptur að
baki ríkisstjórnarinnar. Það
mundi leiða til falls hennar. Þess
vegna kom yfirlýsing Pálma
Jónssonar mér á óvart. (Fyrir
utan rýran hlut sjálfstæðisráð-
herranna er svo málefnasamning-
urinn, sem vitaskuld er með öllu
óviðunandi.)
Æ fleiri horfa
til Sjálfstæðisflokksins
Þeira fækkar óðum öðrum en
framsóknarmönnum og alþýðu-
bandalagsmönnum, sem láta sér
nægja að vera stuðningsmenn rík-
isstjórnarinnar út á það eitt, að
hún var mynduð fyrir tæpum
tveim árum. Verk hennar eru um-
deild og frjálslyndir menn, — þeir
sem trúa því að einstaklingurinn
eigi hlutverki að gegna í atvinnu-
lífinu —, una illa því mikla valdi
sem samansafnað er hjá þeim
hlutfallslega fáu mönnum sem
grímulaust stefna að auknum
ríkisumsvifum. Opinber forsjá er
enginn Kínalífselexír í augum
okkar sjálfstæðismanna, — nema
síður sé.
Gamall skólabróðir minn að
norðan, vinstri sinnaður, sagði við
mig í samtali eftir að Pálmi Jóns-
son hafði gefið yfirlýsingu um
framboð sitt, að hann hefði af því
miklar áhyggjur að Sjálfstæðis-
flokkurinn næði ekki aftur sömu
stöðu og áður. Hann dró ekki í efa
þá miklu þýðingu, sem styrkur og
staðfesta Sjálfstæðisflokksins
hefði haft á liðnum áratugum og
sá satt að segja ekki, hvernig at-
vinnulífinu yrði komið á réttan
kjöl nema Sjálfstæðismenn næðu
aftur saman. Ég skal ekki rekja
þetta samtal nánar. En það vakti
mig enn einu sinni til umhugsunar
um það, hversu mikil ábyrgð hvílir
á herðum okkar, sem nú erum í
forystustörfum fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn. Það er ekkert launung-
armál, að ég hef frá öndverðu vilj-
að hafa línurnar skýrar. Ég hef
aldrei verið trúaður á, að saman
dragi að nýju. En á hinn bóginn
vil ég heldur ekki trúa því, að
menn geti fengið sig til þess að
setjast að sáttaborði viku eftir
viku, ef þeir eru fyrirfram ákveðn-
ir í því að ekki skuli draga til sátta
nema með úrslitakostum. Ef ráð-
herrarnir ætla sjálfum sér for-
mannssæti og varaformannssæti í
Sjálfstæðisflokknum að öðru
óbreyttu, ber það ekki vott um
sáttarorð eða sáttfýsi nema þeir
lýsi því samtímis yfir, að þeir hafi
sagt stjórnarsamstarfinu slitið.
Mér kom því yfirlýsing Pálma
Jónssonar á óvart. Éf menn vilja
halda sáttaleiðinni opinni, virðist
sízt af öllu ástæða til þess að einn
af ráðherrum ríkisstjórnarinnar
bjóði sig fram í formannskjöri á
móti Geir Hallgrímssyni.
Lítum meö hlýju til
Svía sem traustrar
brœðraþjóðar
Rœða forseta Islands í veizlu Svíakonungs
Ljósm.: Loftnr.
Vigdís Finbogadóttir, forseti fslands, og Karl Gústaf, Svíakonungur, rxóast við
Forsetanum á hxgri hönd situr Bertil prins.
Sameiginlegur menn
ingararfur frá því
Garðar Spavarsson
kom til íslands
Rœða Svíakonungs til heiðurs forseta Islands
Yðar hátignir, konunglegu tignir og
góðir gestir.
Árið 1219 var á ferð hér í Svíþjóð
mikið skáld af Islandi. Þar fara fyrst
sögur af því á vorum slóðum að ís-
lenskur maður hafi þegið skáldalaun
hér í landi, en vér vitum að það hefur
síðan endurtekið sig svo minnisvert
er. Þetta var Snorri Sturluson, sem
lagði leið sína hér austur á Gautland
á fund Áskels lógmanns Magnússonar
og Kristínar konu hans, sem áður
hafði átt norskan mann. „Snorri hafði
ort um hana kvæði það sem „And-
vaka“ heitir ... og tók hún sæmilega
við Snorra og veitti honum margar
gjafir og sæmilegar. Hún gaf honum
merki það, er átt hafði Eiríkur Svía-
konungur Knútsson ...“ Snorri fór
síðan út til Íslands og skrifaði snilld-
arverk sitt, Heimskringlu.
í hugmyndaheimi manna á íslandi
hefur Svíþjóð jafnan verið land
ævintýra og skáldskapar. í fjarlægð-
inni lék sagnaljómi um land og þjóð. í
upphafi Heimskringlu, Ynglingasögu,
lætur skáldið gamminn geisa og lýsir
Snorri landinu þannig: „I Svíþjóð eru
stór héruð og mörg. Þar eru og margs
konar þjóðir og margar tungur. Þar
eru risar, og þar eru dvergar, þar eru
blámenn og þar eru margs konar und-
arlegar þjóðir. Þar eru og dýr og drek-
ar furðulega stórir."
I Eddu Snorra, sem lýsir trú for-
feðra vorra og heimsmynd, Gylfa-
ginningu, er það sænskur konungur,
Gylfi, sem Snorri lætur fara á fund
goða í Ásgarði og fá fregnir af hlut-
verkum þeirra og gjörðum.
Þegar forfeður vorir leyfðu sér að
slaka á raunsæi í frásögnum og gáfu
sig ævintýrinu á vald, flúðu þeir með
frásagnirnar til hinnar fjarlægu Sví-
þjóðar; þegar þeir gerðust bersögulli
en venjulega og sömdu gleðisögur,
voru þær einnig látnar gerast í Sví-
þjóð. Sá flokkur íslenskra miðalda-
bókmennta sem nefnist Fornaldar-
sögur Norðurlanda gerist að verulegu
leyti í Svíþjóð og var gefinn út í Upp-
sölum á 17. öld. Síðan hefur mikið
vatn runnið til sjávar, en Svíþjóð hef-
ur jafnan verið land söngs og gleði,
farsældar og öryggis í vorum huga.
Vér íslendingar höfum einnig jafn-
an fagnað því, þegar Svíar hafa ýmis-
legt sagt af Islandi. Eins og yðar há-
tign hefur þegar minnst á var Garðar
Svavarsson meðal hinna fyrstu nor-
rænu manna sem til íslands komu og
var landið um tíma nefnt eftir honum,
Garðarshólmi. — Oft er þess einnig
getið að lýsing Alberts Engströms frá
skcmmtilegri íslandsferð hans 1911
gefi litríkari mynd af landi og þjóð en
margar aðrar bækur er síðar hafa
verið skrifaðar til að töfra og upplýsa
ferðamenn sem vilja forvitnast um
eyjuna í norðri. ÖII munum vér að
hann bjó yfir þeirri gamansemi að
nefna þá bók sína „Til Heklu“, en eitt
sinn var það orðatiltæki notað til að
segja mönnum að snauta beina leið til
miður æskilegri staðar.
Það má vera oss öllum umhugsun-
arefni á hverri stund að hvaðcina sem
vér gerum og segjum verður að
sagnfræði. Vér búum við það lán á
Norðurlöndum að orð manna og at-
hafnir hafa ekki fallið í gleymsku.
Hver og einn sem lætur orð falla set-
ur sig undir dóm umhverfisins og af-
komenda, ef ekki á blöðum heildar-
sögu þjóða vorra þá í minnum fjöl-
skyldna og ætta.
Islendingar standa í mikilli þakk-
arskuld við Svía fyrir uppörvun og þá
þekkingu sem vér höfum iðulega sótt
til þessa lands.
Hingað til Svíþjóðar koma menn
hvaðanæva úr heiminum til þess að
njóta viðurkenningar fyrir unnin af-
rek í vísindum og listum. Ég þakka
yður fyrir að þér standið í dag vörð
um félagslegt öryggi og andleg verð-
mæti veraldarinnar sem vér byggjum.
Þér dragið fram í heimsljósið snill-
inga, jafnvel af lítt þekktri eyju við
heimskautsbaug. Vér erum hreykin af
því nú eins og í tíð Snorra að íslenskir
rithöfundar og listamenn hafa ratað
til Svíþjóðar og eru metnir í landi
yðar á sama hátt og sænskir lista-
menn hafa fundið leið til íslands og
eru jafnan velkomnir gestir.
Ég hef lengi haft mætur á speki
sem hljómar á þann veg: Þau orð sem
þú hefur ekki enn mælt eru þrælar
þínir — en orðin sem þú hefur þegar
mælt eru meistarar þínir. Vér höfum
nú minnst manna í sameiginlegri for-
í konungsveizlunni í gxrkvöldi.
tíð vorri sem kunna að segja þannig
frá, að meistaranna, orða þeirra,
verður minnst um aldir.
Mér er það mikið gleðiefni að fá að
þakka fyrir þá gestrisni sem Svíþjóð
hefur sýnt Islandi með þessu heim-
boði og hef nú djörfung til að segja
stór orð og gera þau að meisturum
mínum: Vér íslendingar lítum með
virðingu og hlýju til yðar Svía sem
traustrar bræðraþjóðar og megum
ekki til þess hugsa að vera án þeirra
bræðrabanda.
Ég lyfti glasi mínu til heilla yðar
hátignum, Karli Gústav konungi Sví-
þjóðar og Silvíu drottningu, yðar kon-
unglegu tignum, og til heilla Svíþjóð
— og sænsku þjóðinni allri.
Forseti íslands, Vigdís Finnboga-
dóttir.
Það er drottningunni og mér mikill
heiður að bjóða yður, forseta Islands,
innilega velkomna til Svíþjóðar. Vér
— og reyndar öll sænska þjóðin —
höfum beðið heimsóknar yðar með
mikilli eftirvæntingu. Það er vottur
um þau sterku vináttubönd, sem
tengja saman þjóðir vorar í norrænu
bræðralagi.
Ein af fyrstu sænsku frásögnum
um ísland er í bréfum, sem Uno von
Troil, sem síðar varð erkibiskup,
skrifaði um íslandsferð sína. Bók
hans, sem kom út 1772, var þýdd á
fjölmörg tungumál og vakti mikla at-
hygli og varð til þess að auka þekk-
ingu á íslandi um alla Evrópu. Hann
hefur frá mörgu að segja um siði og
háttu, um fólkið og viðhorf þess.
Hann segir m.a.: „Islendingar eru
haldnir áköfum kærleika til átthaga
sinna og þeim líkar hvergi betur að
vera og yfirgefa þá sjaldan." Þess
vegna metum vér það sérlega mikils
að þér hafið tekizt ferð á hendur og
komið hingað í þessa heimsókn.
Síðast hitti ég reyndar forsetann í
strætisvagni í London.
í opinberri heimsókn minni til ís-
lands sumarið 1975, varð ég hug-
fanginn af stórbrotinni og óspilltri
náttúru íslands og sérkennileika
hennar. Afstaða íslendinga til nátt-
úruumhverfisins og hafsins hafði
einnig djúpstæð áhrif á mig. Þessi
fagra og stórbrotna náttúra býr þó
einnig yfir voldugu afli, sem stundum
leysist úr læðingi og veldur eyðilegg-
ingu og raunum. Vér Svíar höfum með
aðdáun fylgst með baráttu íslendinga
við þessi öfl og vér höfum hrifizt mjög
af þeim styrk og óbugandi vilja, sem
þeir sýna við að byggja upp á ný, það
sem orðið hefur eyðileggingu að bráð.
Fjarlægðin milli landanna og að
mörgu leyti ólík skilyrði eru þó ekki
nein hindrun fyrir samhug og nálægð.
Vinfesta íslenzku þjóðarinnar og
samkennd hennar við Norðurlönd eru
velþekkt í Svíþjóð. Ég vona, að ís-
lenzkt æskufólk sem hefur hlotið
menntun sína í Svíþjóð eða nú er við
nám í landi voru, finni það, að það á
vini og frændur í Svíþjóð.
í hugum margra er Island sögueyj-
an. Náttúrufegurðin og óviðjafnanleg-
ur bókmenntaarfur skyggja stundum
á aðra þætti.
Barátta Íslands og þróun um alda-
raðir er líka nokkurs konar saga, sem
geymir baráttu, afrek einstaklinga og
viðleitni kynslóða við að afla sér við-
urværis og byggja upp land sitt. Það
er einnig ákveðinn vilji fyrir því, að
koma öllu í nútímalegt horf og fylgj-
ast með í hinni öru þróun á sviði efna-
hagsmála, menningar, tækni og vís-
inda. Það sem Island hefur afrekað á
þessu sviði er vert aðdáunar vorrar.
I dag, þegar vér gengum saman um
víkingasýninguna, vorum vér minnt á
þau bönd, sem þúsund ára sameigin-
legur menningararfur tengir oss —
alla tíð frá því að Garðar Svavarsson
fyrstur sænskra víkinga kom til ís-
lands á sjöunda tug niundu aldar. Það
er ekki eingöngu saga, tunga og siðir,
sem tengja þjóðir vorar böndum,
heldur einnig frelsi vort og réttar-
skyn, lýðræðishugsjónir og vaxandi
efnahagsleg samskipti, sem eru til
gagns fyrir þjóðir vorar.
Það er líka eðlilegt, að vér höfum
samvinnu á sviði alþjóðamála og við
mótun afstöðu til mikilvægustu mála
samtíðarinnar.
Það er engin tilviljun að norræna
hugsjónin á svo sterk ítök á íslandi og
að Island gegnir oft hlutverki hvetj-
andans í norrænni samvinnu. Vér
höfum ekki hvað sízt mikið að læra af
íslendingum þegar um er að ræða að
standa vörð um eigin menningararf
og tungu, á tímum, þegar menning og
tungumál stórþjóðanna geta svo
hæglega haft ómótstæðileg áhrif á
oss.
Forseti íslands, Vigdís Finnboga-
dóttir.
Island hefur enn á ný reynzt yera í
fararbroddi og vísað veginn, þegar
þér, fyrst allra kvenna i heiminum,
voruð xjörin í hið háa embætti yðar.
Hlýr persónuleiki yðar og góð mennt-
un hafa vakið virðingu og aðdáun í
Svíþjóð. Ég er þess fullviss, að ég
mæli fyrir munn allrar þjóðarinnar,
þegar ég enn einu sinni lýsi yfir gleði
vorri yfir því að sjá yður sem gest
vorn.
Ég lyfti glasi mínu og skála fyrir
forsetaíslands, Vigdísi Finnbogadótt-
ur, fyrir Islandi og íslenzku þjóðinni
með óskum um hamingju og velfarn-
að.
Skál.