Morgunblaðið - 07.11.1981, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1981
Heimsmet í háu bensínverði
eftir Arinbjörn
Kolbeinsson
formann FÍB
Frá því síðasta hækkun á verði
bensíns var tilkynnt 2. september
sl., hefur skrifstofu FÍB borist
fjöldi fyrirspurna, og margar
óánægjuraddir heyrst vegna
þeirrar miklu hækkunar, sem þá
varð á bensíni, kr. 6,85 lítrinn í kr.
7,85. Þetta er ein mesta verðhækk-
un á bensíni, sem orðið hefur í
einu skrefi, þegar tekið er tillit til
þess að olía, sem er hráefni til
bensínframleiðslu, hefur fremur
iækkað en hækkað á heimsmark-
aði á þessu ári. Enn á ný varð
hækkun þ. 16.10. sl. í kr. 8.00.
Óánægja bifreiðaeigenda er því
sannarlega á rökum reist.
Fólk spyr: Hvað er hægt að gera
til þess að létta þessa skattbyrði,
sem stefnir í þá átt að verða
óbærileg? Auðvelt er að benda á
margar leiðir til þess að létta
skatta á bensíni og það með þeim
hætti, að ríkið tapi engu af því fé,
sem það notar til gagnlegra hluta
og hafi jafnvel lítt skert fjárráð til
gagnslausrar eyðslu. Frá 2. sept-
ember þetta ár, hefur bensín á Is-
landi verið dýrara en í nokkru öð-
ru landi, sem tiltekið er á skrám
um bensínverð í skýrslum AIT
(Alliance Internationale de Tour-
isme) og FIA (Federation Inter-
national de Automobile). Að vísu
ná þessar skýrslur ekki til allra
ríkja heims, þannig að ef til vill er
hægt að benda á einhvern stað eða
jafnvel eitthvert land, þar sem
bensín kann að vera dýrara en á
Islandi. En nægilegt er talið, til
þess að ná heimsmeti, að vera með
hæsta bensínverð, sem um getur í
áðurnefndum skýrslum.
Hvernig er
bensínverðið samsett?
Fróðlegt er að vita hvernig ís-
lenskir stjórnmálamenn hafa náð
þessu marki, og ber þess fyrst að
geta, að allir stjórnmálaflokkar
eiga þar nokkurn veginn óskiptan
hlut að máli. Þeir hafa allir lagst á
eitt að hækka bensínverðið með
siauknum sköttum. Að sjálfsögðu
hefur einnig komið til hækkun á
heimsmarkaðsverði, en hún hefur
ekki komið verulega þyngra niður
á Islendingum en öðrum þjóðum.
Hækkun mun þó vera öllu meiri á
því bensíni, sem flutt er til ís-
lands, en til annarra Evrópu- eða
Afríkulanda.
Skipting bensínverðs:
Krónur %
2,26 28,79
4,40 56,06
0,10 1,27
0,87 11,08
0,22 2,80
Samtals 7,85 100,00
Verð pr. I kr. 7,85
Bensínverð cif
Opinber fgöld
VerðjöfnunarKjald
Dreinngarkostn.
Tillag til innkaupareikn.
Rúmur helmingur bensínverðs
eru skattar til ríkisins og þar af
fer tæpur helmingur beint til
vegagerðar en lítill hluti (10%),
þar af er notaður til lagningar
varanlegs slitlags, sem eru þær
framkvæmdir sem skila meiri arði
í okkar þjóðfélagi en nokkur önn-
ur fjárfesting, jafnvel að stór-
virkjunum til raforkuframleiðslu
ekki undanskildum. Við verðlagn-
ingu á bensíni er söluskattur lagð-
ur á bensíngjald (veggjald) þ.e.
skattur ofan á skatt. Söluskattur
rennur ekki til vegamála heldur í
hina almennu eyðslu. Þetta verður
að teljast harla óeðlilegt, sérstak-
lega þegar ekki liggja fyrir upp-
lýsingar um að fé þessu sé varið til
nytsamra og arðbærra hluta.
Sumir segja að fé þetta fari í sam-
neyslu þjóðfélagsins og láta sér þá
skýringu vel líka, og benda á
kostnað við löggæslu, heilbrigðis-
og tryggingarmál, símakerfi, póst-
þjónustu o.fl. En þá ber þess að
gæta að fólk greiðir beint hluta af
þessari þjónustu, t.d. heilbrigðis-
og tryggingaþjónustu, jafnvel
löggæslu, og meira en fullt verð
fyrir síma- og póstþjónustu. Það
sem kallað er samneysla þjóðfé-
lagsins er í raun réttri miklu
fremur samsóun stjórnmála-
manna og gildir þá einu í hvaða
flokki þeir standa. Þegar litið er á
það hvernig heimsmet í bensin-
verði myndast, er sérstaklega at-
hyglisvert, eins og áður segir, hve
skattarnir eru háir og er það því
fyrst og fremst pólitískt afrek að
hafa ná þessu heimsmeti enda
gert með samstilltu átaki allra
stjórnmálaflokka landsins. Sýnir
þetta hve miklum árangri til ills
er unnt að ná, þegar samstaða
stjórnmálamanna er órofin. I
þessu sambandi er að sjálfsögðu
skylt að minnast á, að unnt er að
nefna dæmi um frábæran árang-
ur, þjóðinni allri til heilla, sem
náðst hefur með samstöðu, en slík
dæmi eru því miður alltof fá.
Verð á bensíni
og öðrum neysluvörum
Verðhækkun á bensíni þarf að
sjálfsögðu að skoða í skugga verð-
bólgunnar og hina almennu verð-
hækkana. Hér á eftir fer tafla um
verðsamanburð og verðhækkanir
á þessu ári á bensni og nokkrum
neysluvörum, en einnig eru þar
teknar með munaðarvörur, sumar
mjög skaðlegar heilsu manna.
heilsu þjóðarinnar. Skaðlegar vör-
ur hafa hækkað minna í verði en
bensín og aðrar nauðsynjavörur.
Skattgleði
stjórnmálamanna
Hér á landi hafa stjórnmála-
menn löngum lagt mikla áherslu á
að skattleggja bifreiðir og rekstr-
arvörur til þeirra og ekki hvað síst
bensínið. Fram til 1970 var títt
talað um bifreiðir sem munað,
tæki í eigu „fárra útvaldra" og því
réttmætt að skattleggja þungt slík
tæki og notkun þeirra. Nú er bif-
reiðaeign landsmanna orðin al-
menn þar sem 2,6 menn eru um
hverja bifreið í landinu. Bifreiða-
eign á íslandi mun hlutfallslega
meiri en í nokkru öðru Evrópu-
landi.
Bifreiðin er orðin almennari
eign en ýmis heimilistæki og má
þar nefna tæki eins og frystikist-
ur, uppþvottavélar, jafnvel kæli-
skápar og eldavélar. Þá hefur
komið fram það sjónarmið hin síð-
ustu ár, að bifreið sé orðin svo al-
menn eign, að skattar á bifreiðum
og rekstrarvörum þeirra dreifist
jafnt á þjóðina og þyngst á þá sem
mest gjaldþol hafa. Þessar kenn-
ingar eru rangar, sú fyrri, að bif-
reið sé munaður og sú síðari, að
bifreið sé réttlátur a'mennur
skattstofn, því bifreiðir hafa
ævinlega fyrst og fremst verið
notaðar hér sem atvinnutæki og
nú hin síðari ár í sumum tilvikum
sem nauðsynlegasta atvinnutæki
hinna efnaminnstu. En ýmsir þeir,
sem hafa mestar ráðstöfunartekj-
ur, eiga engan bíl á sínu nafni.
Bifreiðin er því óheppilegur al-
mennur skattstofn. Hana á aðeins
að skattleggja til vegafram-
kvæmda í landinu. Tvímælalaust
er bifreiðin eitt almennasta og
nauðsynlegasta atvinnutækið, og
nær eina vélknúna farartækið til
fólksflutninga á landi. Hún er því
fólki hér meiri nauðsyn en í flest-
um öðrum löndum og notkun
hennar undirstaða allrar fram-
leiðslu- og þjónustugreina.
Verðsamanburður: Áramót Hækkun á
’80-’81 Sept. '81 á árinu í %
Bensín pr/1 kr. 5,95 kr. 7,85 32,0
Mjólk pr/1 kr. 4,25 kr. 6,05 42,5
Smjör Kindakjöt pr/kg 1. vfl. kr. pr/kg 1. vfl. 46,60 kr. 72,25 55,0
súpukjöt kr. úrvalsfl. í 30,40 kr. 43,45 43,0
heilum skr. kr. 30,10 kr. 42,95 42,6
Ysa m. haus pr/kg kr. 6,25 kr. 8,30 33,0
ísl. brennivín heilfl. kr. 130,00 kr. 167,00 28,5
Vodka (Smirnoff) heilfl. kr. 181,00 kr. 239,00 32,0
Sígarettur pr/pk kr. 13,40 kr. 17,15 28,0
1 þessari töflu kemur fram að
verðhækkanir á bensíni hafa verið
32,3%, á ýmsum matvörum
42,5—55,0%, en á áfengi og tóbaki
aðeins 28,0—32,0%. Sú verðlags-
stjórnun, sem endurspeglast í
þessum tölum, hvetur fólk til að
minnka neyslu á kjöti og auka
fiskneyslu, og er það vel. Þarna er
hvatt til þess að spara bensín og
auka neyslu á áfengi og tóbaki, og
er slíkt slæm skipti fyrir heill og
Verksmiðja .... 27,6%
Flutningur, uppskipun,
vátrygging o.fl 7,0%
Opinber gjöld .... 56,3%
Innflytjendi 9,1%
100,0%
Arinbjörn Kolbeinsson
Þyngsti skattur þjóðarinnar
Hið háa bensínverð er sérlega
ranglátt hér á landi þar sem vega-
kerfi er frumstæðara en í flestum
öðrum löndum heims. í alþjóðleg-
um skýrslum (International Road
Federation) frá 1979 er þess getið,
að aðeins tvö ríki í Afríku hafi
verra og frumstæðara vegakerfi
en ísland. Þannig er ísland í flokki
hinna vanþróuðustu landa hvað
vegakerfi og samgöngur á landi
áhrærir. Þetta frumstæða vega-
kerfi er hemill á nær alla arðbæra
atvinnuþróun í landinu, og þannig
hinn þyngsti og þarflausasti
skattur, sem á þjóðina er lagður,
jafnvel enn þungbærari en bensín-
verðið, sem þó nálgast heimsmet.
Hvað er hægt að gera?
Það er algengt að þegar menn
hafa látið í ljós megna vanþóknun
sína á hinu háa bensínverði og
skattlagningu á þeirri vöru, þá
spyrja menn: „en hvað er hægt að
ig að ríkissjóður geti haldið
sínum tekjum þrátt fyrir þess-
ar ráðstafanir.
c. Að vinna að sparnaði á
bensíni sem nemur meira en
helmingi verðhækkunarinnar.
II Framfaravakning
Slík vakning er fólgin í þvi að
skapa pólitíska samstöðu um
þjóðheilla framkvæmdir í
vegamálum, gera landið byggi-
legt á nútíma mælikvarða. Til
þessara framkvæmda þarf að
nota allt það fé, sem ríkið tek-
ur nú af bifreiðum og rekstr-
arvörum til þeirra. Hér er eins
og víðar „vilji allt sem þarf“.
í bréfi, sem stjórn FÍB ritaði
fjármálaráðherra varðandi síð-
ustu bensínhækkun, er bent á, að
unnt er að nota skatta af bensíni
til svo arðbærra frmkvæmda að
kostnaðurinn skili sér á tveim ár-
um til bifreiðaeigenda og þjóðar-
innar í heild. Þá var bent á leið til
þess að leiðrétta síðustu verð-
hækkun með þvi að söluskattur sé
eigi reiknaður á bensingjald, og
bensínverð lækkað sem þvi nemur.
En ríkið getur bætt sér upp tekju-
tapið með því að hækka skatta á
ónauðsynlegum og skaðlegum
neysluvörum í þjóðfélaginu, t.d.
áfengi og tóbaki.
Mörg atriði í rekstri og akstri
bifreiðar geta falið í sér verulegan
bensínsparnað, án þess að dregið
sé úr akstri. En einnig má að
sjálfsögðu spara bensín með því
að minnka þann akstur, sem ekki
er bráðnauðsynlegur. Enginn vafi
er á því, að fólk er þegar farið að
spara bensín verulega eftir báðum
ofannefndum leiðum. Bensín-
sparnaður án minnkunar aksturs
er fjölþætt og flókið mál, sem
sumir hafa tileinkað sér, en fleiri
gætu verið þar með. Með hliðsjón
af þessu er fyrirhugað að í næsta
hefti Öku-Þórs verði allitarlegar
leiðbeiningar og ábendingar um
slíkan sparnað á bensíni. Akveðið
er að þetta hefti Öku-Þórs verði
send félagsmönnum FÍB.
Brýn nauðsyn er að snúa við
óheillasamstöðu stjórnmálaflokka
Hvernig skiptist
verð bílsins?
Verksmiöjan
Innkaupsverft bilsins erlendis

27,6%
AOflutnmgsgiold og soluskattur
56,3%
Flutmngsgjold. uppskipun. vatryggmg
bankakostnaöur o.fl
Alagning. standsetning og ábyrgö
9,1%
7,0%
Hvernig skiptist verð hílsins?
gera?“ Þetta er áleitin spurning,
sem þarfnast svars. Það sem bif-
reiðaeigendur eða félagasamtök
geta gert má skipta í tvo megin-
flokka:
I Mótmæli — Sparnaður
a. Að mótmæla hinu háa bens-
ínverði við stjórnendur lands-
ins og stjórnmálamenn al-
mennt.
b. Að benda á leiðir til verð-
lækkunar á bensíni með
minnkaðri ofsköttun, þó þann-
um ofsköttun bifreiða og van-
rækslu i vegaframkvæmdum.
Auknar framkvæmdir við varan-
lega vegagerð siðustu ár benda til
þess að breytt stefna í vegagerð
geti verið í nánd. Nokkuð skortir
þó á skilning og sjálfstraust bif-
reiðanotenda, þ.e. kjósenda til ör-
uggrar og árangursríkrar sam-
stöðu í þessu efni, en samstaða,
„solidarnosc" er allt sem þarf.
Arinbjörn Kolbeinsson
formaður FÍB
Dilkaskrokkur í hrjúfum plastpoka tekinn úr ofninum.
Dilkaskrokkar:
Tilraunir gerðar með plastumbúðir
AÐ UNDANFÖRNU hafa verið
gerðar tilraunir með nýjar um-
búðir á dilkakjöti í heilum
skrokkum. Hafa þessar tilraunir
verið gerðar í Sláturhúsi Kaup-
félags Þingeyinga á Húsavík.
Tilraunirnar eru tvenns konar
plastpökkun, en til komnar
vegna síaukinna krafna sem
gerðar eru um meðferð mat-
væla. Er þess vænst, að plastið
hindri þornun og upplitun kjöts-
ins og verji það betur gegn
óhreinindum og rýrnun í
geymslu og flutningi en gömlu
grisjuumbúðirnar.
Önnur pökkunaraðferðin sem
nú er reynd, er að setja dilka-
skrokka fyrst í plastpoka, en síð-
an í grisju, þar eð plastið er of
hált til að stafla megi skrokkun-
um í stæður, sé það notað ein-
göngu.
Hin aðferðin er sú að klæða
skrokkana í plastpoka með mjög
hrjúfu yfirborði. Síðan er
skrokkunum rennt í gegnum ofn
þannig að plastið hitnar og herp-
ist að skrokkunum. Þetta hrjúfa
plast er nýjung, sem er framleidd
af finnska fyrirtækinu Wiig &
Höglund, en fyrrnefndu plastum-
búðirnar eru frá Plastprent hf.
Viðstaddir tilraunirnar voru
tæknimenn frá SÍS, Plastprent
hf. og finnska fyrirtækinu. End-
anlegar niðurstöður þeirra liggja
ekki fyrir fyrr en á næsta ári, að
loknum athugunum á geymslu-
þoli kjötsins í plastumbúðunum.