Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1981 Látum samhug ráöa í stað sundurlyndis eftir Albert Guömundsson Árið 1958 vann Sjálfstæðis- flokkurinn eina mesta kosninga- sigur sinn í Reykjavík fyrr og síð- ar, hlaut kjörna 10 borgarfulltrúa af 15. Áður en þessi mikli sigur vannst, höfðu staðið í flokknum nokkuð lengi illvígar deilur, sem komu í raun stefnu flokksins lítið við. Þessar deildur höfðu samt skilið eftir sig sár, sem seint gréru._ En við borgarstjórnarkosn- ingarnar 1958 sýndu Sjálfstæðis- menn þann þroska að láta deilur sínar falla og snúa bökum saman. Hver varð árangurinn? Þessi glæsilegi kosningasigur sýndi það svo greinilega sem hugsast gat, að þrátt fyrir deilurnar, var það svo milu fleira, sem sameinaði Sjálf- stæðismenn en sundraði þeim. Málefnastaða flokksins var mjög góð, enda lögðust allir á eitt að vinna flokknum hver það gagn, sem hann mátti. Og það fór líka eins og þessi samstaða bauð upp á. Það tókst að verja Reykjavík, aðalvirki flokks- ins, með þeim glæsibrag sem ég nefndi. Nú stendur að sumu leyti eins á og var fyrir kosningarnar 1958. Það hafa geisað illvígar deilur, sem snerta megin stefnu flokksins lítið. Þjóðn hefur fengið tækifæri til að fylgjast með þessum ófriði frá degi til dags. Ándstæðingar flokksins hafa hlakkað yfir eins og þeir gerðu yfir deilunum, sem ég nefndi áðan. Þó að ýmislegt hafi gerst, sem ekki eykur bjartsýni þeirra, sem vilja veg Sjálfstæðis- flokksins sem mestan, höfum við margir viljað trúa því í lengstu lög, að úr mundir rætast. Og enn hef ég þá trú að Sjálfstæðismenn sýni í dag sama þroska og þeir gerðu 1958. Þeir, sem vígreifastir hiafa verið undanfarið, verða að gera sér ljóst, að án traustrar samvinnu allra Sjálfstæðismanna verður enginn sigur unninn í bar- áttunni, sem nú er að hefjast. Hið eina, sem þá blasir við, er eitt áfallið enn, kannski það mesta, sem flokkurinn hefur beðið. Ég hef reynt eftir megni að halda mig utan þessara deilna, sem hafa lamað flokkinn. Mér er það nefnilega ekki síður ljóst en flestum þeim, sem í raun vilja veg flokksins, að sá flokkur, sem sækir að virkinu, verður að vera heill og óskiptur, ekki klofinn eða marg- klofinn í „arma“ eða klíkur. Því vil ég nota þetta tækifæri til að beina þeim ákveðnu óskum til allra sjálfstæðismanna, að þeir sýni nú sama þroskann og 1958, leggi nú deilurnar til hliðar, láti samhug ráða í stað sundurlyndis. Ef menn gera það, þykir mér meira en lík- legt, að flokksins bíði nýtt blóma- skeið. Það blomaskeið hefjist með því, að flokkurinn endurheimti það, sem tapaðist í borgarstjórn- arkosningunum 1978. Fleira mundi á eftir fyljga. Þó að mestu máli skipti á þessu stigi, að menn setji niður deilur, þá verða menn að gera sér það Ijóst, að það verða málefnin, sem ráða, þegar á hólminn kemur. Mér þykir því tímabært að varpa nú fram nokkrum hugmyndum og ábendingum, sem mér finnst rétt að fram komi, þegar mótuð verður stefna flokksins í borgarmálum. Hér er ekki um að ræða neina fastmótaða stefnuskrá frá mér, heldur ýmislegt, sem komið hefur í hugann i önn dagsins. Ég vildi gjarna fá málefnalega umræðu um þessi efni, en þeim til skýr- ingar vil ég benda á, að ég veit ekki betur en allt það, sem ég varpa fram sé í samræmi við stefnu flokksins. Þessar hugmynd- ir eru að því leyti að minnsta kosti fremri mörgu því, sem um langan tíma hefur verið sagt og gert í nafni flokksins. Þó að ýmis stefnu- atriði flokksins falli ekki í kramið hjá öllum, þyki úrelt stagl á stundum, má ekki gleyma því, að hér er um að ræða undirstöðuat- riði stefnu okkar. Við getum talað um sígild sannindi, sem hins vegar þarf alltaf að bera fram og meta út frá breyttum viðhorfum. Lýðræði er hornstcinninn Við verðum að sýna í verki trú okkaÝ á lýðræðið. Því verðum við að vinna að því að flytja valdið í sívaxandi mæli til fólksins sjálfs. Við verðum að vinna að því, að fólkið verði virkara en verið hefur um stjórn sinna mála. Lýðræðið er annað og meira en innantómt slagorð, sem menn láta sér nægja að nota fyrir kosningar og í inn- antómum hátíðaræðum. Við verðum með öllum ráðum að styrkja framtak einstaklingsins, hverfa frá þeirri opinberu forsjá um alla skapaða hluti, sem lögð er á okkur og það í vaxandi mæli. Framtak einstaklingsins er nefni- lega meira en einhver gömul spariflík, sem menn nota, þegar þcir þurfa að punta sig fyrir kosn- ingar. Við verðum að efla frjálsa sam- keppni, stuðla að því, að hver mað- ur fái sem best að njóta hæfileika sinna, þannig að þjóðarheildinni verði að sem mestu gagni. Frjáls samkeppni ér annað og meira en eitthvað gamalt erfðagóss, sem menn allt í einu grípa til, þegar líða tekur að kosningum. Þetta þrennt, sem ég hef nú lagt áherslu á, er meðal þeirra grund- vallaratriða, sem stefna Sjálf- stæðisflokksins byggist á. En við megum ekki gleyma orðunum: Stétt með stétt. Og það má ekki takmarka merkingu þeirra við það eitt að bera klæði á vopnin í harð- vítugum átökum stéttanna sín á milli. Það þarf að stórauka samúð og samhjálp innan okkar litlu þjóðarfjölskyldu, þannig að hver og einn fái notið þeirrar aðstoðar samfélagsins, sem hann þarf á að halda og það getur látið í té. Nútímafólk er búið að fá leið á innantómum slagorðum. Það hef- ur sjálfsagt einhvern tíma tekist að næra fólk á slíku, og enn hafa einhverjir trú á að slíkt og þvílíkt dugi. Ég held hins vegar, að það séu misvitrir menn, sem hanga í slíkri trú. Tími orðagjálfursins er liðinn. Fólkið vill fá athafnir í stað þess. Of lítið samband við fólkið En þótt meginhugsjónirnar séu sígildar, verður að koma til stöðug endurnýjun, hvað alla starfshætti snertir. Ný viðfangsefni verður að taka nýjum tökum. Stjórnkerfi Reykjavíkur er að mörgu leyti orðið úrelt, og það er fjarlægt fólkinu, sem borgina byggir. Það breytir minnstu, þó að fjölgað sé um 6 stólum í borgar- stjórnarsalnum. Stjórnkerfið er þunglamalegt og varla er hægt að segja, að það líti á sig sem þjón fólksins eða samstarfsmann, öllu fremur verkar það eins og duttl- ungafullur herra þess eða hús- bóndi. Maður biður um afgreiðslu á máli, sem honum er nauðsyn á að fá afgreitt. Það er algengara en hitt, að slíkt mál, þótt einfalt sé, velkist tímum saman milli sein- virkra nefnda og embættismanna, jafnvel vikum og mánuðum sam- an. Ef heppnin er með, berst þó svar á endanum, en þá er alveg eins líklegt, að málinu sé vísað út og suður. Þá þarf að byrja á nýjan leik. Þetta er að minnsta kosti ríkjandi skoðun hjá mörgum, sem lenda í kasti við stjórnkerfið, þó ýkjukennt virðist. Eins og nefndakerfið er ósam- stætt og stirt og búið að lifa sjálft sig, þá er embættiskerfið líka búið að lifa sjálft sig. Þar sé ég tvennt einkum til úrbóta: nefndunum verði stórlega fækkað og æviráðn- ingu embættismanna hætt. Ég hef síst á móti því, að hæfir embætt- ismenn, sem ráðnir eru til t.d. 4—6 ára, séu endurráðnir, en æviráðningum ber að hætta. Sambandið við fólk er sáralítið og frumkvæði borgarinnar í þeim efnum má ekki minna vera. Mér virðist furðu algengt, að bæði kjörnir fulltrúar og embættis- menn telji sig lítið þurfa til fólks að sækja, að minnsta kosti ekki hugmyndir og ábendingar. Það væri þá helst atkvæði á kjördegi. Aukum áhrif fólksins Það þarf að veita fólki miklu betri skilyrði en hingað til, til þess að fylgjast með gangi mála og þá ekki síst á undirbúningsstigi og þar með gefa því kost á að hafa áhrif á, hvað gert verður og hvern- ig að verður staðið. Mér þykir fátt meira aðkallandi en veita fólki formlega heimild til aukinnar hlutdeildar um stjórn eigin máia. Sennilega væri virk- asta ráðið að koma á fót ábyrgum hverfasamtökum, sem störfuðu í samvinnu við borgarstjórnina og hefðu tiltekinn íhlutunarrétt um sérmál viðkomandi hverfis. Á þessu stigi er ég ekki reiðubú- inn að telja upp allt, sem til greina kæmi, en nefni nokkur dæmi til íhugunar: Bygging og rekstur ákveðinna stofnana, t.d. leikskóla, dagheimila, heimila fyrir aldraða svo og leikvalla, hirðingu skrúð- garða og annarra opinna svæða, ýmsa þætti umferðamála, ekki síst það, sem snýr að slysavörnum, strætisvagnaferðir, skólamál, íþróttamál, æskulýðsmál og ýmis önnur menningarmál og gerð mannvirkja í því sambandi. Og síðast en ekki síst nefni ég ýmsa þætti skipulagsmála og umhverf- ismála. Um fyrirkomulag slíkra hverfa- samtaka skal ekki fullyrt neitt að svo stöddu. Þess verður fyrst og fremst að gæta, að hér sé um að ræða samtök, sem verði virkur þátttakandi og óvefengjanlegur fulltrúi fólksins í hverfinu. Borgin verður að halda uppi góðri upplýsingaþjónustu gagn- vart fólkinu, en hún verður líka að vera við því búin að taka við því, sem almenningur vill koma á framfæri. Mér virðist mjög vel koma til greina, að sérstök deild hjá borginni annaðist almenn- ingstengsl, veitti upplýsingar og leiðbeiningar um það, sem eftir er spurt, tæki við ábendingum og kvörtunum, sem fram kæmu og sæi til þess, að fólk fengi tækifæri til að fylgjast með því, sem um væri að ræða. Það er að sjálfsögðu nauðsyn- legt, að borgarfulltrúar hafi þá gáfu að geta skýrt sín viðhorf vel og skipulega, og það er ekki síður nauðsynlegt, að embættismenn- irnir geti það líka. En það er bráð- nauðsynlegt að þessir menn kunni að hlusta á fólk. Ef þeir ekki kunna það, þá er þeim nauðsyn- legt að læra það. Oþarft skriffinnskubæli I bernsku voru mér kennd þau sannindi, að Guð hjálpaði þeim, sem hjálpaði sér sjálfur. Og ég veit, að þessi sannindi eru enn í fullu gildi, þótt ég hafi upplifað þá erfiðu reynslu að horfa upp á, hvernig markvisst hefur verið unnið að því að drepa niður vilja fólksins til að hjálpa sér sjálft. Þar koma til annars vegar fárán- leg ofstjórn á mörgum sviðum og óþolandi skattpynding hins vegar, og þá einmitt til að fjármagna ofstjórnina. Sjálfstæðisflokkurinn er ekki syndlaus á þessu sviði fremur en öðrum, og hef ég oft haft hvöss orð um það háttalag. En einn atburð- ur síðustu daga hefur sérstaklega leitt huga minn að hrapalegum mistökum, sem flokkurinn virðist taka þátt í af fullum krafti, og beint er gegn hvoru tveggja fram- taki einstaklinganna og þá fyrst og fremst framtaki Reykvíkinga. Mér er það með öllu óskiljan- legt, hvernig flokkurinn, sem byggir tilveru sína fyrst og fremst á stuðningi Reykvíkinga, hefur getað fengið sig til að viðhalda og hlaða undir apparat eins og Fram- kvæmdastofnun ríkisins, gersam- lega óþarft skriffinnskubæli, sem hefur það aðalhlutverk að halda niðri atvinnulífi í Reykjavík. Þangað er veitt í þessu skyni stór- fé, sem að sjálfsögðu ætti að renna til bankanna, sem mundu þá ráðstafa því þannig að sem mestu gagni kæmi fyrir þjóðarheildina. Ég ætla ekki að reyna að lýsa því, hvernig aðfarirnar eru, þegar farið er að ráðstafa á bænum þeim, fjármunum, sem ekki síst koma frá Reykvíkingum. Til að kóróna ailt er það látið viðgang- ast, að byggt sé yfir þetta apparat mesta bruðlhús, sem nokkurn tíma hefur verið reist á íslandi. Þetta athæfi er hnefahögg í andlit Reykvíkinga. Það er táknrænt, að þegar skýrt er frá þessu í blöðun- um, er sagt með viðeigandi yfir- læti, að í bruðlhúsinu sé þrefalt gler til að einangra stofnunina frá hávaðanum, sem fylgi Reykvíking- um... Sem betur fer er þó ekki enn búið að reyta svo af Reykvíking- um, að allt vald í atvinnumálum þeirra sé komið inn fyrir þreföldu rúðurnar í bruðlhúsinu. Énn er á margan hátt blómlegt atvinnulíf í Reykjavík, svo er framtaki ein- staklinganna fyrst og fremst að þakka. Að vísu sverfur að því vegna ýmissa erfiðleika núna. Að sjálfsögðu verða borgaryfirvöld að styrkja með öllum ráðum það at- vinnulíf, sem fyrir er og veita því þá fyrirgreiðslu, sem þau geta með ýmiss konar þjónustu, hagkvæm- um lóðum, ódýrri orku o.s.frv. Þá skulum við líka hafa í huga, að aðstöðugjaldið er víst íslensk upp- finning, en ekki hefur sú uppfinn- ing gert meiri lukku en svo annars staðar, að ég veit ekki til, að öðr- um hafi hugkvæmst skattheimta á atvinnurekstur í því formi. Væri ástæða til þess, að Sjálfstæðis- menn beittu áf alvöru orku sinni til að losa atvinnulífið við hana. Nýtum betur jarðhitann I atvinnulífinu þurfum við ekki aðeins að halda við og styrkja það, sem fyrir er, heldur leita inn á nýjar brautir. Sú gífurlega orka, sem er í jarðhita þeim, sem borgin ræður yfir, skapar ýmsa mögu- leika, sem við höfum ekki sinnt eða þá ekki sinnt nægilega. Mér þykir meira en líklegt, að nýta megi frekar jarðhitann til ýmiss konar iðnaðar, ekki síst útflutn- ingsiðnaðar, enda eru hér fyrir hendi möguleikar, sem ekki eru á hverju strái í orkusnauðum heimi. í þessum efnum virðist mér, að nauðsynlegt geti verið að leita samvinnu við erlenda aðila. Það er mér stöðugt undrunarefni, að fjöldi manna virðist hafa tekið þá trú, að í allri samvinnu í atvinnu- og viðskiptamálum við erlenda að- ila, verði íslendingar ævinlega hlunnfarnir. Því megi helst ekkert við útlendinga tala um slíkt. En hér er eftir svo miklu að slægjast, að við megum ekki láta nokkurn möguleika ónotaðan. Það er að vísu hætta á, að illa fari, ef menn fáfróðir í atvinnumálum og ókunnugir í alþjóðaviöskiptum eiga að ráða ferðinni. Að sjálf- sögðu nýtum við alla þekkingu, sem íslendingar sjálfir hafa, en á ýmsum sviðum er okkur nauðsyn- legt að eiga samvinnu við erlenda menn, og við megum ekki vera haldnir slíkri vanmáttarkennd, að við þorum ekki að tala við þá. Éin- angrun er ekki leiðin til farsældar fyrir þjóð eins og okkur, sem vissulega eigum margt ólært. Tækifærin eru mörg Lega Reykjavíkur á krossgötum bæði landfræðilega og viðskipta- lega býður upp á ýmsa möguleika t.d. aukna ferðamannaþjónustu. Mér er það ekki ljóst, hvers vegna er ekki markvisst unnið að því að reisa t.d. námsmannaíbúðir, sem jafnframt mætti nota sem gisti- hús fyrir erlenda ferðamenn. Á því sviði virðist sem allt framtak einstaklinga sé lamað. Þá mætti koma upp fríhafn- arsvæði í Reykjavík, þar sem leyst yrðu ýmisleg vandasöm verkefni á sviði iðnaðar og tækni. Ég held, að fátt eigi betur við Islendinga en einmitt að vinna að slíku, og ef nauðsynlegt væri að nota mikla orku við slíkt, ætti að vera unnt að sjá fyrir henni. En á sviði atvinnumála koma fleiri sjónarmið til. Með nýju formi atvinnurekstrar mætti draga úr embættisbákninu hjá borginni. Ymisleg þjónusta, sem þar er veitt eða á að veita, er kostnaðarsöm. Við höfum fáein dæmi um, hvernig bæði má draga úr kostnaði, bæta þjónustu og auka tekjur þeirra, sem að verki standa. Er það á nokkurn hátt útilokað, að borgin aðstoði einstaklinga eða félög á tilkteknum vinnustöðum Reykjavíkurborgar til að taka að sér fyrir eigin reikning reksturinn þar í einhvers konar samstarfi við borgina? Ég nefni t.d. rekstur áhaldahúss, vélamiðstöðvar, malbikunarstöðvar, pípugerðar, grjótnáms, verkstæða SVR? Mætti ekki hafa sama hátt á við ýmsan rekstur á vegum hafnar, rafmagnsveitu, hitaveitu og vatnsveitu? Er nokkur ástæða til að ætla að þjónustan yrði lakari, ef einstaklingar eða félög önnuð- ust rekstur sundstaða og íþrótta- húsa, t.d. Laugardalshallar? Ekki veit ég betur en Jón Þorsteinsson íþróttakennari hafi með prýði rek- ið eigið íþróttahús. Það fer ekki mikið fyrir frjálsri samkeppni nú á dögum. Svo virð- ist sem einokunarandinn gamli, sem allir tala illa um, lifi enn við nokkuð góða heilsu. Það munu allir viðurkenna, að borgin hefur um langt skeið verið í fararbroddi, hvað snertir útboð verka, vöru og þjónustu. Þar er ríkið óralangt á eftir. En betur má ef duga skal. Má ekki bjóða trygg- ingar út í miklu ríkara mæli en verið hefur? Hvað er að segja um hreingerningar skóla og meiri- háttar stofnana annarra? Hjá borginni þarf t.d. að þvo ósköpin öll af líni. Mætti ekki bjóða út þessa vinnu. Rekstur mötuneyta mætti einnig bjóða út. Sama á við um hreinsun gatna, snjómokstur, hirðingu ýmissa opinna svæða, þar á meðal skrúðgarða. Virkjum áhugamenn til mannúðarmála Á undanförnum árum hafa ver- ið unnin stórvirki á ýmsum svið- um mannúðarmála, sem samfélag- ið lét sig áður litlu skipta. Mér eru

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.