Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 24
24 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1981 Lltgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri hf. Árvakur, Reykjavík. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 85 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakið. Einhliða eða gagnkvæm takmörkun vígbúnaðar Hlutleysi Svíþjóðar var rofið með grófum hætti, er sovézkur kafbátur, búinn kjarnavopnum, fór inn á bannsvæði til njósna, og strandaði í sænska skerjagarðinum. Samtímis bárust fréttir frá Danmörku, sem spanna hvorutveggja: njósnir í þágu Sovétríkjanna og sovézkt fjárstreymi til „friðarhreyfingar", sem lagt hefur áherzlu á einhliða afvopnun í V-Evrópu — viðleitni til að grafa innan frá undan varnarsamstarfi vestrænna ríkja, Atlants- hafsbandalaginu. Þessir atburðir urðu tilefni langra umræðna á Alþingi Islendinga, sem Ragnhildur Helgadóttir hóf, og vóru einkar fróðlegar og lærdómsríkar. Það sem stendur upp úr þessari umræðu er tvímælalaust sam- staða þingmanna úr lýðræðisflokkunum þremur, stjórnarsinna sem stjórnarandstæðinga, sem sneru bökum saman um mótaða stefnu þjóðarinnar í varnar- og öryggismálum. Af hálfu stjórnar- andstæðinga töluðu til stuðnings þessari stefnu, auk málshefjanda, Ragnhildar Helgadóttur: Ólafur G. Einarsson, formaður þingflokks sjálfstæðismanna, Birgir ísleifur Gunnarsson, Lárus Jónsson, Eið- ur Guðnason og Arni Gunnarsson, svo nokkur nöfn séu nefnd. Af hálfu stjórnarliða töluðu m.a. Ólafur Jóhannesson, utanríkis- ráðherra og Friðjón Þórðarson, dóms- og kirkjumálaráðherra. Þau meginatriði, sem spegluðust í máli þessarra þingmanna, vóru: • 1) Varnaröryggi íslands er bezt tryggt með áframhaldandi aðild að varnarsamtökum vestrænna ríkja, Atlantshafsbandalaginu, og gildandi varnarsamningi við Bandaríkin. • 2) Hlutleysi hefur aldrei verið virt af árásaraðila, þegar honum hefur þótt henta að brjóta það. Það sannar mannkynssagan, m.a. reynsla þriggja Norðurlandaþjóða í síðari heimsstyrjöldinni, og nú síðast atburðurinn í skerjagarðinum í Svíþjóð. • 3) Friður hefur ríkt í gjörvallri Evrópu frá stofnun Atlants- hafsbandalagsins, ef undan eru skilin hernaðarátök í A-Evrópu: í A-Þýzkalandi, Ungverjalandi og Tékkóslóvakíu. • 4) Samhliða því, að uppfylla aðildarskyldur þjóðarinnar við Atl- antshafsbandalagið ber okkur að stuðla að viðræðum stórvelda og fylkinga þjóða, sem búa við mismunandi þjóðfélagsgerð, um gagn- kvæma takmörkun vígbúnaðar og afvopnun. Aðild stórvelda, sem ráða yfir meginhluta vopnabúnaðar í veröldinni, að gagnkvæmri vopnatakmörkun, er forsenda raunverulegs árangurs í þeirri við- leitni að bægja vá voðavopna frá mannkyni. Einhliða afvopnun er verri en engin afvopnun. Hún þýðir einíaldlega uppgjöf gagnvart yfirgangi — og býður árásarhættu heim. Ragnhildur Helgadóttir beindi þeirri fyrirspurn til utanríkis- ráðherra, að gefnu tilefni atburðanna í Danmörku og Svíþjóð, hvort hugað hafi verið að hliðstæðri viðleitni hérlendis til að grafa innan frá undan varnarsamstarfi okkar. Eftir fréttum að dæma, sagði ráðherra, er hér mjög varhugavert njósnamál komið upp, sem ráðuneyti mitt mun afla órækra upplýsinga um. Þessi mál kunna að vera þann veg vaxin, að gera þurfi sérstakar ráðstafanir hér- lendis, en þær heyra þá undir dómsmálaráðuneytið. Treysta verður og á árvekni hins almenna borgara, að hann geri löggæzlu viðvart, ef grunur leikur á slíkri starfsemi útlendinga, eða innlendra manna á þeirra vegum. Alþýðubandalagið var harðlega gagnrýnt fyrir tvöfeldni í af- stöðu til dansk/sænska hneykslisins sem og yfirgangsstefnu Sov- étríkjanna fyrr og síðar. Nefnt var sem dæmi, að daginn eftir að Þjóðviljinn sá sig knúinn til að gagnrýna Sovétríkin í forystugrein, vegna þessara mála, mætti Lúðvík Jósepsson, fyrrum flokksfor- maður, á byltingarafmæli MÍR í Reykjavík sem aðalræðumaður ásamt rússneska sendiherranum! Bæði formaður Menningar- og friðarsamtaka kvenna, sem Guðrún Helgadóttir, þingmaður Al- þýðubandalags, er meðlimur i, og formaður íslenzku friðarnefndar- innar, séu í senn starfsmenn „Frétta frá Sovétríkjunum", áróðurs- rits rússneska sendiráðsins hér, og tengdir Alþýðubandalaginu. Fjöldi fólks, hér og erlendis, sem léð hefur svonefndum friðar- hreyfingum lið, gerir það í góðri trú og einlægum vilja til að láta gott af sér leiða. Það hefur, sumt hvert, orðið leiksoppar í þraut- skipulagðri og útsmoginni áróðursherferð, sem miðar að því, að knýja fram einhliða afvopnun í V-Evrópu, meðan austurblokkinn hervæðist sem ákafast, hefur m.a. komið fyrir hátt í 300 SS-20-eldflaugum með um 900 kjarnaoddum, hverjum með sprengi- krafti á við Hiroshima-sprengjuna, austan járntjaldsins og við landamæri Finnlands, að ógleymdu stærsta vopnabúri heims á Kola-skaga. Engar sögur fara af friðargöngum af því tilefni austan tjalds. Þetta fólk verður að gera sér ljóst, að einhliða afvopnun er uppgjöf, hvati árásarstríðs. Eina marktæka vonin er tvíhliða samn- ingur stórveldanna um gagnkvæma takmörkun vígbúnaðar. í þeim samningum þurfa Vesturveldin að vera samstæð og sterk, ekki sundruð og veik. Nokkrir kaflar úr bókinni um Ólaf Thors í eins konar eftirmála að bók sinni um Ólaf Thors, segir Mátthías Johannessen: „Ef einhver metnaður er í þessu riti af minni hálfu, er hann sá aö leyfa liðnum tíma að taka til máls. Og umfram allt aÖ veita þeim, sem ekki muna Ólaf Thors, tækifæri til að hlusta á hann; segja frá helztu átökunum í lífi sínu; vekja upp gamlan tíma; neita því sem sagt að síð- asta orðið sé tortíming. Mig langaði til að ein- hverjir gætu dregið nokkurn lærdóm af lífi Ólafs Thors og störfum, og til þess þurfti að fylgja honum eftir. En í samfylgd við hann verð- ur þjóðarsagan á þessari öld aldrei langt undan.“ Sú kynslóð, sem kom- ið hefur til starfa í Sjálf- stæðisflokknum síðasta áratuginn og mótað störf hans og stefnu að töluverðu leyti þekkir Ólaf Thors einungis af frásögnum þeirra, sem eldri eru. Þeir, sem urðu þeirrar gæfu aðnjótandi að hefja störf á þessum vettvangi við upphaf Viðreisnar komust í snertingu við þenn- an glæsta stjórnmáiaforingja, en gengu í skóla Bjarna Benediktssonar. Fyrir þess- ar kynslóðir sjálfstæðismanna, sem munu ráða mestu um framtíð Sjálfstæð- isflokksins til næstu aldamóta verður ævisaga Ólafs Thors í senn tímabær kennslu- bók í stjórnmálum og hvatning til þess að gera hinar ýtrustu kröfur til sjálfra sín og flokksins. Óskir höfundarins um, að „einhverjir gætu dregið nokkurn lærdóm af lífi Ólafs Thors og störfum“, eiga því von- andi eftir að rætast. Hér fara á eftir nokkrir stutt- ir kaflar sem ég hef val- ið úr bók Matthíasar Jo- hannessen um Ólaf Thors. — Stg. Viðreisnarstjórnin: „Svo að Bjarni og Gunnar gætu vanizt því að starfa saman“ Viðreisnarstjórnin var mynduð haustið 1959 og var hún síðasta ráðuneyti Ólafs Thors. í bók Matthíasar Johannessen segir svo um stjórnarmyndunina: „Að kosningum loknum kallaði forseti íslands Ólaf Thors á fund sinn. Þá var Ólafur ekki viss um, hvort for- seti fæli honum eða Emil Jónssyni stjórnarmyndun, en það vildi hann síður úr því sem komið var. Ólafur sagði Matthíasi Á. Mathiesen, að hann hefði spurt Ásgeir Ás- geirsson strax og hann kom á fund hans: „Hvor okkar verður það?“ Forsetinn fól honum stjórnarmyndun þá þegar. Ólafur Thors sagði Matthí- asi ennfremur, að hann hefði viljað hafa ráðherrana í við- reisnarstjórninni sjö „svo að Bjarni Benediktsson og Gunn- ar Thoroddsen gætu báðir átt sæti í ríkisstjórninni og þann- ig vanizt því að starfa saman". Þegar verið var að mynda viðreisnarstjórnina hringdi Ólafur Thors eitt sinn sem oftar í Magnús Jónsson frá Gunnar Thoroddsen Mel, sem þá var framkvæmda- stjóri Sjálfstæðisflokksins og sagði: „Sumir eru að orða það, að þú eigir að verða ráðherra, en ég verð að gera Gunnar Thoroddsen að ráðherra, þó að hann hafi valdið mér meiri vonbrigðum, en allir aðrir í flokknum, því að ég ætla ekki að skilja við flokkinn klofinn." „Ólafur skipti sjálfur ekki höf- uðmáli, heldur flokkurinn," segir Magnús Jónsson. „Hags- munir flokksins voru ávallt í fyrirrúmi og persónulegar til- finningar urðu að víkja fyrir þeim.“ Ólafur Thors hætti sem for- sætisráðherra í nóvember 1963 og um þau þáttaskil segir m.a.: „Ólafur sagði Jóhannesi Nordal, að hann hefði beðið Bjarna Benediktsson að segja sér hreinskilnislega, hvenær hann ætti að hætta forystu Magnús Jónsson fyrir flokknum, en Bjarni átti ekki auðvelt með að segja hon- um það, enda viðkvæmt mál úr því sem komið var. En þegar erfiðleikarnir steðjuðu að 1963 og ræða þurfti við launþegasamtökin um kaupgjaldsmál var ákveðið að dr. Bjarni og Emil Jónsson hefðu forystu um viðræðurnar við framámenn launþega. „Með þeim hætti sagði Bjarni Benediktsson Ólafi Thors, að nú skyldi hann draga sig í hlé,“ segir dr. Jóhannes. Ólaf- ur Thors sagði: „Þegar mín var ekki þörf lengur skildi ég, að nú væri kominn tími til að draga sig í hlé,“ — og það gerði hann haustið 1963, nánar tiltekið 14. nóvember. Sama dag var dr. Bjarni skipaður forsætisráðherra og gegndi því embætti til dauðadags 10. júlí 1970.“ Bjarni Benediktsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.