Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1981 25 Ingibjörg Indridadóttir Thors. Myndin er tekin um 1912 Ólafur Thors á fermingardaginn. Ingibjörg og Ólafur kynnast INGIBJÖRG Thors liflr mann sinn í hárri elli, en þau giftust hinn 3. desember, árið 1915, á afmælisdegi Thors Jensens. Fyrstu kynnum þeirra er lýst í bók Matthíasar Johannessen með þessum hætti: ,Ingibjörg var 10 ára, þegar ekki unnt lengur og urðu þær að iþjö hún sá Ólaf Thors í fyrsta sinn, þá var hún nemandi í Miðbæj- arbarnaskólanum. Hún átti sæti við gluggann og hafði útsýni yfir Tjörnina. „Dag einn þegar ég leit út sá ég strák ganga fram hjá skólanum," segir hún. „Hann var á sauðskinnsskóm, grindhoraður og höfuðstór og með sixpensara." Hann hafði nýlokið prófi frá skólanum og var augsýnilega glaður og hróðugur 12 ára dreng- ur. Ingibjörg vissi ekki þá, hver drengurinn var, en henni var sagt síðar, að hann héti Ólafur Jensen. Svo leið langur tími. Ólafur Jensen fór í Menntaskólann og Ingibjörg þekkti auðvitað engan þar. Leiðir þeirra lágu ekki sam- an fyrr en hún settist sjálf í skólann 1908. Þá var Ólafur í 4. bekk. Hann tók ekki mikinn þátt í félagslífinu og hún ekki heldur. En 8. apríl næsta vor var skóla- ball að venju. Áður hafði aðeins ein stúlka verið í skólanum, en nú höfðu þrjár bætzt í hópinn og ein þeirra var Ingibjörg. Stúlk- an, sem áður hafði verið í skól- anum, fékk alltaf að vera inni í frímínútunum hjá yfirkennaran- um, sem bjó í skólahúsinu, svo að hún yrði ekki skotspónn strákanna, en þegar stúlkurnar þrjár bættust í hópinn var þetta vera úti í frímínútum. „Við vor- um mikið hrekktar og snúið út úr fyrir okkur — okkur leið í raun og veru hálf-illa,“ segir Ingibjörg. En svo rann 8. apríl upp. Drengirnir voru allir á móti því, að stúlkurnar fengju að bjóða utanskólapiltum á ballið, þó að þeir mættu bjóða stúlkum utan skólans. Auðvitað fannst skólasystrunum þetta svívirðileg afstaða hjá piltunum, en þar sem þær langaði mikið að kom- ast á ballið fengu þær að velja 3 pilta, sem vildu bjóða þeim. Ólafur var á þeim listanum, sem Ingibjörg fékk í hendur og fannst henni hann álitlegastur — og var ekki ein um það. Hún valdi því Ólaf Jensen. „Sú sem fékk þann síðasta fór að gráta — henni fannst hann svo ljótur." í þá daga voru notuð svonefnd ballkort og skólapiltarnir pönt- uðu dansinn með því að skrifa nafn sitt á kortið. Ingibjörg dansaði fyrsta dansinn við Ólaf, en síðan ekki söguna meir. Hann var lítill dansari. En upp úr þessu tókust með þeim kynni. Hún fann, að hann var kátur piltur, fjörugúr og bráðfyndinn. Og svo hætti hann að hrekkja hana. Upp úr þessu fóru þau að draga sig saman og hann bauð henni einnig á ballið næsta ár og þótti sjálfsagt." Nýsköpunarstjórnin fallin: „Ég vann því að sam- starfi gömlu flokkanna undir forystu G. Thor.“ „B. Ben var ófáanlegur en þessu samþykkur“ Nýsköpunarstjórnin féll í október 1946. í síðara bindi ævisögu Ólafs Thors birtast minnisblöð, sem hann lét eftir sig og Matthías Johannessen segir, að kunni að vera úr bréfi til Thors Thors, þar sem Ólafur rekur atburðarásina frá því að nýsköpunarstjórnin féll og þar til Stefán Jóhann Stefánsson myndaði ríkisstjórn sína, sem kölluð var „Stefanía". í upphafi þessara minnisblaða er rakið, hvað gerðist að tjaldabaki fyrstu vikurnar eftir fall nýsköpunarstjórnarinnar og þar segir m.a.: „Þegar ég 10.10. 1946 sagði af mér og stjórn minni vegna lausnar- beiðni komma vildu sumir, að ég bæðist aðeins lausnar fyrir komm- ana eina. 'Þetta vildu kratar en þeir þorðu þó ekki að sitja áfram með okkur heldur vildu þeir, að ég fáum dögum síðar bæðist lausnar fyrir okkur 4, sem eftir hefðu orðið. Til- gangurinn var að girða fyrir, að kommar gerðu sjjell, sem funger- andi ráðherrar. Eg neitaði. Ástæð- ur: 1) Vissi að sjálfstæðismenn hefðu orðið stórhrifnir í byrjun, en síðan vonsviknir, er síðari lausn- arbeiðnin kom. 2) Vissi að kommar vildu heldur mína leið og taldi rétt að þóknast þeim. Brátt tók ég upp samningaum- leitanir við komma og krat.a. Vissi frá öndverðu, að 18 manna nefndin mundi ekki leiða til neins en stakk þó sjálfur upp á henni til þess að vinna tíma og láta fyrnast yfir illskuna milli okkar og komma. — Lengi framan af ætlaði ég ekki sjálfur að mynda þessa stjórn. Ástæðan: 1) Var um þær mundir mjög þreyttur og hálflasinn. 2) Hafði fengið svo mikið ógeð á kommum, að ég gat ekki hugsað mér að starfa með þeim. 3) Illskan milli komma og krata var orðin svo mögnuð, að ég treysti mér illa til að miðla málum. Eg vann því að samstarfi gömlu flokkanna undir forystu Gunnars Thor. B. Ben. var ófáanlegur en þessu samþykkur. G. Thor. hafði lofað að takast þetta á hendur. Síð- an hefur það undrað mig. Eg held, að þessi lína hafi haldizt fram yfir miðjan nóvember. Þá var mér orðið ljóst, að þetta var tóm vitleysa. Kommar samþykktu það að vísu. Vildu auðvitað geta sagt, að þeir hefðu neitað Ó.T. og þá líka P.M. (Pétri Magnússyni), sem aldrei hefði farið í stjórn án mín. Hins vegar var traust þeirra á að samstarfið tækist án mín mjög tak- markað. Þannig sagði Br. B. (Brynj- ólfur Bjarnason) einu sinni: „Þetta er gagnslaust án þín. Þú ræður öllu í flokknúm og þú efnir það sem þú lofar. Gunnar verður máttlaus." (Til samanburðar er svo svikabrigzl Þjóðviljans.) Ég svaraði: „Þegar G. Thor. er orðinn forsætisráðherra, vega orð hans þyngra. Ég mun standa með honurn." Br. B.: „Já þú, en Bjarni svíkur allt sem G. Thor. „Ólafur fylgdist vel með öllum nýjum skákmönnum, sem komu fram á sjónarsviðið. Og þegar Friðrik Ólafsson fór barnungur til Hastings, veitti Ólafur Thors því nána athygli. Nokkru siðar var þvi skotið að honum, að Friðrik yrði að fá að- stoðarmann með sér á skákmót eins og aðrir. Þá beitti Ólafur sér fyrir því, að Friðrik fengi styrk frá Alþingi. Hann vildi fá fréttir af mótinu, en þá sagði Bjarni Benediktsson: „Enginn lifandi maður hefur áhuga á því.“ En Ólafur fékk því framgengt, að með þessu væri sérstaklega fylgzt og lagði ríka áherzlu á, að Friðrik fengi styrkinn, þrátt fyrir tak- markaðan skákáhuga Bjarna vin- ar hans. Ólafur Thors talaði ekki um þetta við Friðrik, enda kynntust þeir ekki. Áhugi hans á tafl- mennsku Friðriks átti sér rætur í skákíþróttinni einni, en var ekki á neinn hátt sprottinn af pólitískum áhuga, eins og sumir héldu. lofar. Hann svíkur allt sem aðrir en þú lofa.“ Kratar þverneituðu Gunnari. Sögðu m.a.: „Við erum búnir að reyna það að kommar „hlaupa ekki fyrir horn með þig.“ Þú hefur stjórnað þeim, en þeir ekki þér. Upp úr þessu leggjum við mikið, þótt margt annað megi að þér finna. Á Gunnari höfum við ekkert traust í þessum stórræðum, þótt hann sé efnismaður." í okkar flokki stóðu sakir þannig, að jafnvel þeir sem ekkert vildu annað en gömlu flokk- ana voru eiginlega ekki viðmælandi um annan en mig. Út yfir tók svo, þegar Valtýr (Stefánsson) sagði mér af samtali hans við B. Ben. fyrir vesturför Bjarna, en þar kom í ljós, að þegar Valtýr hafði málað fjandann á vegginn og talið okkur tapað þúsundum atkvæða á skipt- unum á Gunnari og mér, sagði Bjarni: „Þetta er alveg rétt. Þetta er auðvitað tóm helv. vitleysa með Gunnar." Rök Valtýs voru þessi: Ef Ólafur er ekki í stjórn er ekki hægt að færa fram nema tvær ástæður: 1) Kommar neituðu honum. Það þola sjálfstæðismenn ekki, eða 2) Ólafur er svo leiður á kommunum, að hann vill ekki með þeim vera, og þá segja sjálfstæðismenn: Það erum við líka. Sem sagt: Mér skildist, að þetta gekk ekki. Ég skýrði strax Br. B. frá því. Hann lét sem sér væri það ljóst og að ég hélt ljúft. Nokkr- um dögum síðar fór hann að tal- færa örðugleikana í Kommaflokkn- um að þurfa að kyngja mér og þar kom um 20.—25. nóv., að hann til- kynnti mér, að þeir gengju ekki í stjórn undir mínu forsæti. Sama kvöld fékk ég þó vissu fyrir, að þetta var bluff. I samtali við Lúðvík sagði hann: „Nú, en hvern mynd- irðu þá taka méð þér?“ Ég svaraði: „Auðvitað P.M.“ Lúðvík: „Nei Ólaf- ur, það máttu ekki, því þá spreng- irðu.“ Skákáhugi Ólafs og stuðningur við Friðrik Helztu áhugamál Olafs Thors voru skák og bridge, hann var góður skákmadur, en stcinhætti að tefla, þegar hann fór út í pólitík. Hann hafði teflt á hverjum degi á skólaárum sínum, adallega við Jón Asbjörnsson, síðar hæstaréttardómara, og hélzt sú venja þar til stjórnmálabaráttan hófst. En þessi áhugi Olafs Thors á skák kom fram með ýmsum hætti síðar á lífsleiðinni og um það segir m.a. í bókinni: Þegar Ólafur gekk fram fyrir skjöldu í þessu máli var hann sjálfur löngu hættur að tefla. En hann fylgdist rækilega með öllum skákmótum og gladdist yfir góð- um árangri íslenzkra skákmanna. Skákfréttir voru það fyrsta, sem hann las í blöðunum. Þess má einnig geta, að Ólafur Thors hafði frá fyrsta fari mikinn áhuga á íþróttum, fylgdist vel með fréttum af þeim og kunni skil á ýmsum metum og öðrum íþrótta- afrekum." Guðmundur Kamban: „Fyrsta vináttan í lífi Ólafs Thors“ Ólafur Thors hafði mikinn áhuga á bókmenntum, gerði jafnvel sjálfur tilraun til skáldsagnagerðar og einn nánasti vinur hans var Guðmundur Kamban. Um vináttu þeirra segir m.a. í ævisögunni: „Þessi bókmenntaáhugi hefur e.t.v. átt einhvern þátt í, hve ná- in vinátta varð með Ólafi Thors og Guðmundi Kamban. Kristján Albertsson telur, að vináttan við Guðmund Kamban hafi verið „fyrsta vináttan í lífi ólafs Thors“. „Ég var gagntekinn af Kamban," sagði Ólafur Kristjáni einhverju sinni, þegar þeir rifj- uðu upp minningar sínar um skáldið, „gáfum hans og sjarma og við hrifumst hvor af öðrum. Ég fór til foreldra minna og bað þau um að bjóða honum að búá .hjá okkur Kjartani." Kamban bjó síðan hjá Jensenshjónunum part úr ári og bauð hann Ólafi með sér eitt sumar að heim- sækja foreldra sína að Bakka í Arnarfirði eins og Gísli Jónsson, bróðir Kambans, segir frá í bók- inni Frá foreldrum mínum, 1966 ... Ólafur gekkst með Kamban upp í Björnsson og Ibsen og verkum fleiri norrænna rithöf- unda „og einu sinni sagði hann mér frá því“, sagði Kristján Al- bertsson, „að hann hefði tekið sig til og skrifað smásögu" og fór með hana beint í Kamban, sem sagði, að þetta væri „alveg ágæt saga, ef þú hefur ekki lesið Þránd eftir Björnsson". „En svo illa vildi til,“ sagði Ólafur, „að það var einmitt sagan, sem ég var nýbúinn að lesa. Eftir það skrifaði ég aldrei neitt skáld- skaparkyns.“ Ingibjörgu Thors skilst, að það hafi orðið Ólafi mikil vonbrigði, þegar ákveðið var, að Kamban flytti heim til Einars H. Kvarans. Hafði staðið til, að Kamban byggi áfram, ásamt Ólafi, á hinu stóra heimili Thors Jensens ... Þegar Ólafur kom til Hafnar á stúdentsárum sínum var illmögulegt að fá leik- rit prentað á íslandi, en Kamban hafði þá nýlokið við Höddu Pöddu. „Ég skal gefa hana út,“ sagði Ólafur. Þannig kom fyrsta skáldverk Guðmundar Kambans út á íslandi 1914 „sorgarleikur í fjórum þáttum“, kostnaðarmað- ur Ólafur Thors. Þeir Ólafur og Kamban voru vinir meðan báðir lifðu ... Guðmundur Kamban var glæsilegur maður og bók- Guðmundur Kamban, rithöfundur. Milli hans og Ólafs tókst djúpstæð vinátta. menntaáhugi hans var Ólafi Thors ný reynsla. Af kynnum sínum við Kamban eignaðist hann hlutdeild í heimi, sem hann hafði ekki þekkt, en kynntist því betur síðar á heimili tengdafor- eldra sinna. Og Ingibjörg Thors minnist þess, að Ólafur skrifaði aðra sögu (þó að honum síðar þætti ekki taka því að kalla hana „skáldskaparkyns"). Hann nefndi hana Sykurhneykslið og var hún leynilögreglusaga og fjallaði um samnefnt mál í blöð- unum á dögum landsverslunar- innar, fyrir og um 1920. Málið fjallaði um sykurhneyksli og skemmti Ólafur sér svo vel yfir því og hafði svo gaman af að velta fyrir sér baksviði þess, að úr varð leynilögreglusaga ...“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.