Morgunblaðið - 14.11.1981, Síða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1981
Kamarsdolla Duchamps
og Guðrún heitin brenna
Halldór Laxness:
VIÐ HEYGARÐSHORNIÐ:
Helgafell 1981.
Þótt margt af því sem stendur
að lesa í Við heygarðshornið sé
enn í fersku minni, samanber
„þegar hún Skálholtskirkja
brann“, er gott að rifja það upp
nú eða geyma til betri tíma.
Meðal þess sem fjallað er um í
Við heygarðshornið er kirkja og
trú, fornbókmenntir og íslensk
tunga, menn og kynni auk smá-
athugasemda af ýmsu tagi. Smá-
munarýni nefnir skáldið þetta
ritgerðarform á einum stað.
Halldór Laxenss hefur af
skarpskyggni og frjóum skiln-
ingi kannað margt í fornbók-
menntum. Engin hætta er á því
að Halldór komist að nákvæm-
lega sömu niðurstöðu og aðrir
fræðimenn. Ræða um Snorra
snýst til dæmis mest um að gera
því skóna að Ólafur helgi Nor-
egskonugur hafi aldrei verið til,
en um leið mæra Snorra Sturlu-
son, höfund Heimskringlu, því
að bókin er vitnisburður um
hann sjálfan: „Þegar vér lesum
Ólafs sögu helga erum vér stadd-
ir í miðju heimsins."
Athuganir um fornbókmennt-
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
ir, úr sendibréfi til prófessors
Régis Boyer er fróðleg saman-
tekt. Sama er að segja um
Fransk-íslenskar orðræður milli
próf. Régis Boyer og HL. Eins og
áður er Halldóri í mun að benda
á tengsl íslenskra fornhöfunda
við Evrópu og hve lítið skand-
ínavískir þeir voru, enda fátt að
sækja þangað að hans mati. Mun
erfitt að hrekja þá fullyrðingu
hans að Skandínavar hafi ekki
komist til „bókmentalegra virð-
ínga fyren á 19du öld“.
Uppruni Islendinga mun halda
áfram að vefjast fyrir mönnum
þótt norrænn skyldleiki sé aug-
ljós.
Getgáta Halldórs Laxness um
fólk sem leitaði til íslands frá
austurströnd Englands, East
Anglia, er ekki ótrúlegri en
margar aðrar.
Jarpir menn og bleikir. Graf-
skrift eftir Víetnamstríðið hefur
Halldór Laxness
nokkra sérstöðu í Við hey-
garðshornið. Kaldhæðni og háð
eru meðal helstu vopnum Hall-
dórs Laxness í blaðagreinum.
Fyrrnefnd greind er samin fyrir
New York Times, birtist þar 9.
febrúar 1973. Halldór stundar í
Jarpir menn og bleikir sérgrein
sína að rífa niður ideólógíur og
gera þá menn hlægilega sem eru
veikir fyrir slíku, mannlega
frelsara á borð við Marx. En því
ber ekki að neita að fremur gá-
leysislega er komist að orði í
greininni og kom hún illa við
suina aðdáendur skáldsins.
Dæmi er eftirfarandi setning:
„Að skemtigildi komast ólymp-
ísku leikarnir ekki í hálfkvisti
við stríð — þar fara menn í
hæstalagi gegnum sjálfa sig.“
Það er að sjálfsögðu góðra
gjalda vert þegar Hallór Lax-
ness tekur það að sér að kenna
löndum sínum íslensku, jafnvel
málfræðingum, eins og greinar
hans um dönskuslettur í blöðum
eru til vitnis um. En ég get ekki
varist þeirri hugsun að til lítils
sé unnið, sumt sé orðið of fast í
málinu til þess að vera afmáð.
Þeim vinunum Halldóri Laxness
og Magnúsi Kjartanssyni lenti
saman út af þessu og skemmtu
sér vonandi báðir. I eftirmælum
um Magnús skrifar Halldór:
„Margar rökræður áttum við
Magnús saman um túnguna og
stundum í blöðunum þegar
okkur leiddist."
Afmælis- og minningargrein-
ar Halldórs Laxness eru margar
dýrmætar heimildir. Eg nefni
Halldór Stefánsson rithöfundur,
Þóra Vigfúsdóttir, saknaðarend-
urminníngar, Magnús Á. Árna-
son, liðnir dagar og Helgi P.
Briem, minníng úr skólabekk.
Hve Halldóri lætur oft vel að
taka til máls um hitamál dags-
ins sanna greinarnar um for-
setaframboð þar sem Halldór
studdi Pétur Thorsteinsson
dyggilega og einnig greinin Er-
indi um stækkun pósthúsa, til-
raun í mannúðarstefnu.
Að Halldór er kaþólskunni
trúr kynnumst við í „Þegar hún
Skálholtskirkja brann" og
Klausa sem varð útundan.
Sagnfræðiþekking Halldórs og
rökvísi er ljós af þessum grein-
um.
Meðal þess sem ég las af hvað
mestri athygli í Við heygarðs-
hornið var Kvöldstund í New
York 1959. Það kom mér reyndar
á óvart að Halldór skyldi ekki
muna eftir fleiru þegar hann
hitti Marcel Duchamp en „kam-
arsdollunni hans frægu“ frá
1910. Kvöldstund í New York
1959 með undirtitjinum Formáli
að ævisögu frægs íslendings seg-
ir frá Sveini Bjarnasyni af Skóg-
arströnd: „Þetta var fulltrúi og
framkvæmdastjóri þeirrar list-
pólitíkur kendrar við Franklín
D. Roosevelt forseta, sem olli
aldahvörfum í amrískri lista-
sögu: Holger Cahill, maðurinn
sem hafði skipulagt Museum of
Modern Art.“
Einiglega óskaði maður jjess
að fleiri slíkar persónulegar
minningar væru í Við heyg-
arðshornið. En það er mikill og
góður félagsskapur að bókinni í
heild sinni.
vgrtíðina
Toyota lyftarar, sterkir, liprir
og sparneytnir.
Rafmagns og diesel, 2Vj> tonna
meö snúningsútbúnaði.
Opiö mastur bætir útsýni og
eykur vinnuöryggi.
Lyftihæð í 3,50 — 4,30 m.
Á pumpuðum dekkjum.
Verð frá kr. 215.000 — 260.000.
Til afgreiðslu strax.
T OYOTA
cs
LYFTARAR
TOYOTA
UMBOÐIÐ
NÝBÝLAVEGI 8
SÍMI 44144
KÓPAVOGI
Dvergmál
ný Ijóðabók eftir
Baldur Eiríksson
BÓKAÚTGÁFAN Skjaldborg á Ak-
ureyri hefur sent frá sér Ijóðabók
með Ijóðum Baldurs Eiríkssonar frá
Dvergstöðum í Eyjafirði. Heitir
Ijóðabókin Dvergmál.
A bókarkápu segir að höfundur-
inn sé fæddur að Dvergstöðum 23.
des. 1910 og að hann hafi alist þar
upp til tvítugs. Hann stundaði
nám við Menntaskólann á Akur-
eyri í fjóra vetur og lauk þar stúd-
entsprófi vorið 1936. Það ár hóf
hann að starfa á skrifstofu Kaup-
félags Eyfirðinga og hefur starfað
þar síðan. Lítið mun hann hafa
fengist við kveðskap á uppvaxtar-
árum en þegar hann kom til starfa
hjá KEA voru þar fyrir nokkrir
hagyrðingar og spefuglar sem
hvergi spöruðu yrkingar.
Smákveðlingar, eftir Baldur Ei-
ríksson, um daginn og veginn,
birtust fyrst í blaðinu Degi á Ak-
ureyri undir dulnefninu Dvergur,
sem dregið er af fæðingarbæ hans.
Síðan birtust kvæði eftir hann í
Tímanum og Speglinum og víðar
undir dulnefnum.
I Ijóðabókinni Dvergmál eru um
102 ljóð öll ort með stuðlum og
höfuðstöðum og með rími.
MCI VSTM.ASIMINN KU:
JW»r0unblnb*t>