Morgunblaðið - 03.07.1982, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ1982
Mannréttindi eru
ekki verzlunarvara
Svar til áhugamanna um stjórnarskrármálið
Greinargerð frá Olafi
G. Einarssyni, alþm.
Annir og fjarvera
Ég sá í Tímanum fyrir nokkrum
dögum að „áhugamenn í Vestur-
Húnavatnssýslu um stjórnar-
skrármálið" hafa orðið áhyggjur
af því, hvort þeir muni fá svör við
spurningum, sem þeir beindu til
mín í Tímanum þ. 29. apríl sl. Um
leið svöruðu þeir sumum spurn-
ingunum, sem ég beindi til þeirra í
grein í Morgunblaðinu þ. 15. apríl
sl. Þótt þeir biðji mig aðeins að
svara í Tímanum, verð ég að biðja
Mbl. líka fyrir þetta greinarkorn,
vegna forsögunnar. Vona ég að
það valdi ekki mikilli ókyrrð.
Um leið og ég þakka hófsamleg
svör, en dálítið mögur að vísu, bið
ég forláts á þeim drætti, sem orð-
inn er á mínu svari, heilir tveir
mánuðir. Á honum eru þær skýr-
ingar, að fyrstu vikuna í mái var
allt verksmiðjufárið og virkjana-
æðið að ganga yfir á Alþingi. Þann
tíma áttu íbúar Norðurlands-
kjördæmis vestra marga fulltrúa í
alþingishúsinu, þótt ekki væru
þeir allir kjörnir þingmenn. Þar
sátu þeir slímusetur, sveitarstjór-
rnamenn, landverndarmenn, kon-
ur og karlar úr öllum flokkum, töl-
uðu við hina kjörnu fulltrúa,
höfðu jafnvel smávegis í hótunum,
sumir hverjir. Út á þetta fengu
þeir steinullarverksmiðju á Sauð-
árkrók og svolítið öðruvísi Blöndu-
virkjun en Hjörleifur hafði hugs-
að sér.
Fram að sveitarstjórnarkosn-
ingum hafði ég svo í ýmsu að snú-
ast vegna þeirra. Síðan þurfti ég
til útlanda á fund og tók mér frí í
þrjár vikur í tengslum við þá ferð,
þótti vissara að bíða ekki fram á
haustið með fríið. Og þá er komið
fram í lok júní þegar ég loks sest
niður til að svara spurningunum.
En fyrst nokkur orð um inngang-
inn að máli Húnvetninga og svör
þeirra við mínum spurningum.
Kosningaréttur —
almcnn mann-
réttindi
í upphaflegu dreifibréfj sínu
segjast þeir félagarnir hafa gert
grein fyrir þeirri skoðun sinni, að
„fjölgun þingmanna á Stór-
Reykjavíkursvæðinu myndi ekki
leysa vandamál þjóðarinnar eða
auka jafnrétti þegnanna".
Ég veit satt að segja ekki um
neinn, sem heldur því fram, að
fjölgun þingmanna yfirleitt muni
„leysa vandamál þjóðarinnar",
ekki heldur þótt fjölgunin væri
bundin við tiltekið kjördæmi.
Þarna erum við sammála.
Hins vegar held ég því fram, að
jöfnun atkvæðisréttar muni „auka
jafnrétti þegnanna", og þar sýnist
mér við vera ósammála. Þessu
jafnrétti, sem ég legg áherzlu á, en
þeir ekki, má auðvitað ná með öðr-
um hætti en þeim, að fjölga þing-
sætum í Reykjavíkur- og Reykja-
neskjördæmum, t.d. með fækkun
þingsæta í dreifbýlinu, eða gjör-
breyttri kjördæmaskipan. I grein
minni þann 15. apríl setti ég ekki
fram neina tillögu um, hvernig
jöfnuði yrði náð, það var heldur
ekki umræðuefnið. Um það verður
að nást sem víðtækast samkomu-
lag, og ég hef ekki talið að lausnin
fælist í fækkun þingsæta dreifbýl-
isins. Ég hef mínar skoðanir á,
hvernig þetta verði best gert, en
það er efni í aðra grein.
„Áhugamenn" segja: „Af grein
Ólafs í Mbl., virðist að öðru leyti
mega ráða að hann telji jöfnun
atkvæðavægis hið eina sem máli
skiptir í jafnréttismálum þegn-
anna.“
Þetta er hinn versti útúrsnún-
ingur. Hvergi í grein minni er orð
í þessa átt. Hins vegar er ég þar
aðeins að ræða um kosningarétt-
armál, af gefnu tilefni frá „áhuga-
mönnunum".
Olafur G. Einarsson
Grein mín gefur því ekki tilefni
til þeirrar ályktunar, sem hér er
gerð. Ég hef þá bjargföstu skoðun,
að ekki beri að versla með mann-
réttindi. Þess vegna þykir mér
rangt að réttlæta misvægi at-
kvæðisréttar með upptalningu
ýmsra gæða, sem ekki verður not-
ið í jafnríkum mæli á Hvamm-
stanga sem í Reykjavík, svo dæmi
sé tekið. Aðstaða til atvinnuvals,
heilbrigðisþjónustu, menntunar
og samgangna, getur, eðli sínu
samkvæmt, aldrei orðið jöfn í öll-
um byggðum þessa lands. Búsetu-
skilyrði má jafna að einhverju
marki, en aldrei að fullu vegna
þess að það er ekki unnt. Sá sem
metur það meir, að búa í sveit
fremur en í borg, hann hlýtur að
gera svo, og öfugt. Ég hef öngva
trú á, að fjöldi þingmanna í við-
komandi kjördæmi ráði þar
nokkru um.
Þá fáein orð um svörin við mín-
um spurningum.
Misrétti réttlætt
með öðru misrétti
Fæstum spurninga minna er
svarað beint, en sumum alls ekki.
Af svörum ræð ég þó, að í þéttbýli
skuli atkvæðavægi vera minna en
í dreifbýli, og það er m.a. rökstutt
með því, að svo sé í ótilteknum
öðrum löndum. Þá er beint sagt,
að það teljist „algjörlega óréttlæt-
anlegt að bæta ofan á því kosn-
ingaréttlæti að hafa jafnt at-
kvæðavægi" á Reykjavíkursvæð-
inu og annars staðar vegna áhrifa
íbúanna þar á Alþingi. Þetta svar
er látið nægja við 6 spurningum.
Svona einfalt er það.
Ég spurði, hvort bréfritarar
hefðu dæmi um það, að íbúar
dreifbýlisins hafi verið beittir
órétti af þingmönnum þéttbýlis.
Svarið er, að svo sé ekki gert af
ráðnum hug, hins vegar verði
sama krónan ekki notuð nema
einu sinni. Þannig megi segja, að
þeir, sem undir verða í samkeppn-
inni um hana, séu órétti beittir.
Mér þykir þessi röksemdafærsla
ekki sannfærandi. Sannleikurinn
er sá, að miklum fjármunum er
varið árlega til atvinnuppbygg-
ingar í hinum dreifðu byggðum.
Það fjármagn á að sjálfsögðu ekki
síður uppruna sinn á Reykjavíkur
— Reykjanessvæði en annars
staðar. Það hvarflar ekki að mér,
að jafnrétti þegnanna muni leiða
af sér misrétti í fjárveitingum,
nema siður sé.
Dæmi um misrétti nefna grein-
arhöfundar byggingaáætlunina í
Breiðholti á sínum tíma. Það er
óheppilegt dæmi. Með þeirri áætl-
un var verið að leysa yfirþyrm-
andi húsnæðisvanda mikils fjölda
fólks, sem þá þegar var búsettur í
Reykjavík. Þessi áætlun var liður í
samkomulagi við verkalýðshreyf-
inguna, þetta var ekki gert til að
laða fólk utan af landi til Reykja-
víkur.
Ég spurði hvernig það væri
19
Yfirlit
ORKUEFNAHLUTFÖLL í fæði íslendinga 1979 — 1980 samanborið við norræn markmið
SYKUR 19% SYKUR ekki yfir 10%
ÖNNUR KOLVETNI 24% ÖNNUR KOLVETNI 40—50%

FITA 41% t'' FITA ekkl yflr 35%

HVlTA 16% HVlTA 10L-15%
NEYSLUKÖNNUN manneldisrAðs SAMNORRÆN MANNELDISMARKMIC'
Eftir dr. Jón óttar
Ragnarsson dósent
í síðustu fimm greinum var
fjallað um orkuefni, bætiefni og
trefjaefni og í hvaða afurðum
þessi efni er helst að finna.
Nú er kominn tími til að draga
allt saman á einn stað, koma
með ályktanir, benda á hverju er
helst ábótavant, hvað þarf að
auka og hvað þarf að minnka.
Ráðleggingar um fæðuval er
best að byggja á grunnflokkum
fæðunnar: úr jurtaríki (kornmat-
ur + garðávextir) og úr dýraríki
(kjöt-fiskur-egg + mjólkurmat-
urj. í næstu greinum veröur svo
fjallað um hvern þessara flokka
fyrir sig.
Orkuefni
Er orkuefnaneysla íslendinga
eins og best verður á kosið eða er
þörf fyrir einhverjar breytingar
á því sviði ?
Orkuefnin — eins og áður hef-
ur komið fram — eru einkum
þrjú: kolvetni, fita og hvíta (prót-
eín). Hver eru „æskilegustu"
hlutföll milli þessara efna þegar
best lætur?
Samnorræn manneldismark-
mið gera ráð fyrir að sterkja
(önnur kolvetni en sykur) gefi
40—50% orkunnar, sykur ekki
yfir 10%, fita ekki yfir 35% og
hvíta 10—15%.
En hvernig er þetta í reynd?
Rannsóknir sýna að íslendingar
fá nú um 24% orkunnar úr
sterkju, um 19% úr sykri, 41% úr
fitu og 16% úr hvitu.
Af þessu sést aö:
• Neysla sterkju þyrfti að
aukast um nærri því helming.
• Neysla fitu þyrfti að minnka
um fimmtung.
• Neysla sykurs þyrfti að
minnka um helming.
En hvernig er hægt að auka
sterkjuneysluna? Með því að
borða meira af korni ogkartöfl-
um, þ.e. með því að borða meira
af jurtaafurðum sem innihalda
þetta orkuefni.
Afar mikilvægt er að draga úr
neyslu á fitu með því að minnka
neysluna á feitmeti, fitu utan á
kjöti og allri harðri fitu. Einnig
þarf að skera niður sykurneysl-
una.
Trefjaefni
Meðalneysla íslendinga á
trefjaefnum er að jafnaði 12—19
grömm á dag. Er álitið æskilegt
að skammturinn nemi allt að
30—40 grömmum (í Afríku er
neyslan allt að 150 grömmum á
dag).
Til þess að auka neyslu trefja-
efna þarf að auka notkun á grófu
korni og garðávöxtum. Eru trefja-
ríkustu afurðirnar á markaðnum
hveitiklíð, musl, gróf brauð og
ýmsir garðávextir.
Bætiefni
Bætiefnin eru fjölmennasti
efnaflokkurinn af þessum þrem.
Er afar brýnt að hver og einn
hagi sínu fæðuvali þannig að
hann fái ráðlagðan dagskammt
(RDS) af þeim öllum úr fæðinu.
Rannsóknir sýna að íslend-
ingar fá sumir hverjir of lítið
D-vítamín, fólasín, járn og zink og
í vissum tilvikum of lítið af fjöl-
ómettuðum fitusýrum og Bl- og
C-vítamíni.
Til þess að auka neysluna
þurfa þeir að borða meiri innmat
(D-vít), kjöt og fisk (járn og
zink), garðávexti (C-vítamín og
fólasín) svo og gróft korn og
mjólkurmat (Bl).
En auk þess þarf að seilast út
fyrir þessa fjóra flokka. D-víta-
mín fæst helst úr lýsi og sólböð-
um og fjölómettaðar fitusýrur
(ásamt E-vítamíni) úr æskilegum
jurtaolíum.
Eins og sjá má er brýnast að
auka neyslu á jurtaafurðum, eink-
um grófu korni og garðávöxtum.
En jafnframt ber að auka neyslu
á mörgum dýraafuröum: kjöti,
fiski og mjólkurmat.
Fjölbreytni í fæðuvali er ekki
aðeins æskileg vegna ofan-
greindra efna, heldur einnig
vegna þess að þá er síður hætta
á ofneyslu á ýmsum aukaefnum
og aðskotaefnum í matvælum.
I fyrri greinum var varað m.a.
við ofneyslu á söltuðum mat, nítr-
ít- og nítratsöltuðum (saltpétur-
söltuðum) og reyktum mat vegna
hugsanlegra skaðlegra áhrifa á
heilsuna.
Borðið sem mest af nýmeti og
frystum mat. Jafnframt má
benda á að í sumum garðávöxtum
eru C-vítamín og karotin (undan-
fari A-vítamíns) sem ásamt
C-vítamíni minnka líkur á sum-
um tegundum krabbameina.
Lokaorð
Enda þótt fæði íslendinga sé
að mörgu leyti gott er það ekki
fullkomið. Margt mætti hér bet-
ur fara ef fólk færi etir þeim
leiðbeiningum sem manneldis-
fræðingar gefa.
Hin gullna regla er að borða í
hófi og velja fjölbreytta fæðu úr
öllum fæðuflokkum. Er það eina
tryggingin sem til er fyrir því að
maður fái öll næringarefni.
Það sem þarf að aukast í fæð-
inu er fyrst og fremst gróft korn
og garðávextir úr jurtaríkinu,
svo og magurt kjöt, fiskur og
mjólkurmatur úr dýraríkinu,
þ.e. magrar dýraafurðir.
Það sem þarf að minnka er
fyrst og fremst fita og allt feit-
meti, djúpsteiktur matur og þess
háttar svo og sykur og allar syk-
urvörur þ.á m. kökur, sælgæti,
gos o.fl.
í næstu greinum verður — eins
og áður hefur komið fram — nánar
fjallaö um hina ýmsu fæðuflokka
og hvaða næringarefni við getum
helst fengið úr þeim hverjum fyrir
sig.
Samantekt
Hér er rétt að staldra við og
draga saman það sem hér kom
fram á einn stað.
Efnaílokkur Besta uppspretta
orkuefni (sterkja) korn og kartöflur
bætiefni (D-, Bl-, C- gróft korn og garöávextir.
vítamín o.fl.) trefjaefni magrar dýraafurðir