Morgunblaðið - 12.08.1982, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1982
Herta Kjartansson
— Minningarorð
Eins og kunnugt er var samið
við Hojgaard & Schultz um bygg-
ingarvinnuna við Ljósafossvirkjun
og skyldi henni ljúka haustið 1937,
en byrjað var vorið 1935. Þegar
leið á árið 1936 þótti hins vegar
sýnt að þetta mundi ekki takast,
því verkið var orðið allt mikið á
eftir áætlun. Firmað ákvað þá að
fela Kay Langvad framhald þess
og kom hann hingað til lands í
ársbyrjun 1937. Stjórnunarhæfi-
leikar hans komu strax vel í ljós
og tókst honum að vinna upp taf-
irnar, þó stuttur tími væri til
stefnu, og skila verkinu á réttum
tíma, svo stöðin gat tekið til starfa
í september sama ár. Kay var
einnig mjög sýnt um að finna
bestu tæknilega lausn á fram-
kvæmd verks og mun það oft hafa
reynst honum happadrjúgt í sam-
keppninni við önnur firmu.
Árið 1923 kvæntist Kay Selmu,
dóttur Þórðar Guðjohnsen, kaup-
manns á Húsavík, og konu hans,
Maríu Kirsten Þórðardóttur, svo
segja má að tengsl hans við ísland
hafi byrjað snemma. Ekki minnk-
uðu þau við veru hans við Ljósa-
foss og áttu eftir að aukast. Á ár-
unum 1938—1947 stjórnaði hann
verkum Hojgaard & Schultz hér á
landi og byggði þá meðal annars
fyrstu Laxárvirkjunina í Suður-
Þingeyjarsýslu, Hitaveitu Reykja-
víkur og Skeiðsfossvirkjun. Tvö
síðarnefndu verkin voru erfið
vegna þeirra miklu truflana, sem
stríðið olli og átti Kay Langvad
mikinn þátt í að það tókst að
hrinda þeim í framkvæmd og
ljúka þeim. En svo var það árið
1947, að hann hvarf frá firma sínu
eftir tæplega 24 ára starf og gerð-
ist meðeigandi í firmanu E. Pihl &
Sen í Kaupmannahöfn, sem var
gamalt og gróið múrarameistara-
félag, sem einkum starfaði við
byggirigar og eingöngu innan-
lands. Þetta breyttist fljótlega
með tilkomu Kay Langvad. Verk-
efnin urðu fjölbreyttari og stærri
og náðu fljótt út fyrir landstein-
ana til Færeyja, íslands og Græn-
lands.
Við Kay höfðum kynnst árið
1943 og með okkur hafði tekist
vinátta, sem hélst æ síðan. Eg
fylgdist því vel með framvindu
mála hjá E. Pihl & Son og varð
fljótlega var við að Kay réð fleiri
og fleiri íslenska verkfræðinga í
sína þjónustu og ekki bara það
heldur fól hann þeim þráfaldlega
yfirstjórn verka á vinnustað. Má
sem dæmi nefna fjölda jarðganga
í Færeyjum og ríkissjúkrahús þar,
sjúkrahús, jarðgöng, flugvelli,
hafnir og íbúðarblokkir á Græn-
landi og hafnir í Danmörku. filsti
sonur Kay, Soren Langvad, sem
tók við stjórn fyrirtækisins á ár-
unum 1971—72 hefur fetað dyggi-
lega í fótspor föður síns hvað
þetta snertir. Þannig eru það ís-
lendingar sem nú stjórna hafnar-
gerð í Mogadishu í Sómalíu og
Nishtun í Suður-Yemen en Pihl &
Son er með þau verk í samvinnu
við nokkur önnur fyrirtæki. Einu
sinni þegar þetta barst í tal spurði
ég Kay í gamni, hvort Islandsvin-
áttan gengi ekki full langt. Hann
spratt á fætur eins og oft þegar
honum var mikið niðri fyrir og
sagði: Eiríkur, veistu ekki að þú
færð ekki betri verkfræðing en
góðan íslenskan verkfræðing. Am-
en.
Hér á landi vann E. Pihl & Son
við ýmis verkefni, ýmist eitt sér,
eins og til dæmis Mjólkárvirkjun,
eða í samvinnu við önnur firmu,
sem þá jafnan mynduðu sérstakt
félag um verkefnið fyrir forgöngu
Kay Langvad. Auk samvinnu við
Verklegar framkvæmdir um
Grímsárvirkjun má nefna Foss-
kraft, sem byggði írafossvirkjun
og var samsteypa E. Pihl & Son og
tveggja sænskra fyrirtækja, Efra-
fall, sem byggði Steingrímsstöð,
Strákagöng o.fl. og var samsteypa
E. Pihl & Sen og Almenna bygg-
ingarfélagsins, og loks Fosskraft
endurborið, sem byggði Búrfells-
virkjun og var samsteypa E. Pihl
& Sen, Almenna byggingarfélags-
ins og sænska byggingarfirmans
Sentab.
Árið 1970 stofnaði Kay Lang-
vad, ásamt nokkrum íslenskum
verkfræðingum og einum utan
þeirrar stéttar, firmað íslenskt
verktak hf. (ístak) og hefur þátt-
taka E. Pihl & Son í verkum hér á
landi síðan verið á vegum þess.
Verkefni Ístaks hafa verið og eru
mörg bæði á eigin vegum og í sam-
vinnu við aðra. Yrði of langt að
telja þau upp hér en minna má á
Vatnsfellsveitu við Þórisvatn,
stöðvarhúsið við Hrauneyjafoss,
Járnblendiverksmiðjuna á Grund-
artanga, Svartsengi, vegi víðs veg-
ar og hafnargerð.
Eins og duglegum fram-
kvæmdamanni ber, var Kay Lang-
vad stundum harður í horn að
taka og „lögfræðingur" var hann
með afbrigðum góður, þegar hann
þurfti á að halda. Nær ávallt
leystust þó málin á skynsamlegan
hátt og átti Kay ekki minni þátt í
því en mótherjinn. En Kay var
ekki síður drengur góður, hjálpfús
og traustur vinur vina sinna svo
að ekki sé minnst á þá kímni og
gleði sem í honum bjó í góðra vina
hópi. Þó hann vildi aldrei láta
kalla sig annað en verkfræðing,
því allir geta kallað sig „direktor",
eins og hann stundum sagði, þá
fann ég fljótlega að í honum bjó
meira en verkfræðingurinn einn.
Hann var til dæmis manna fróð-
astur í mannkynssögu og þegar
barnabörnin fóru að stálpast fór
hann með þau eitt af öðru á fornar
slóðir Grikkja og Rómverja. Það
segir sína sögu.
Þau Kay og Selma, en hún and-
aðist árið 1976, áttu þrjá syni, þá
Soren, Henrik og Eyvind, sem allir
eru á lífi. Við hjónin vottum þeim
og fjölskyldum þeirra okkar
dýpstu samúð vegna fráfalls Kay
Langvad, hins merka og mæta
manns, sem varði miklum hluta af
ævi sinni við störf í þágu okkar
Islendinga. Það er svo margs að
minnast. Eiríkur Briem
Leiðrétting
ORÐALAG í minningargrein um
Ingimar Ingimarsson hér í blaðinu
í fyrradag getur vegna mistaka í
prentsmiðju valdið misskilningi.
En setningin á að hljóða á þessa
leið:
„Ég og fjölskylda mín áttum
Ingimar lengi að vini. Margs góðs
er að minnast. Með söknuði kveðj-
um við hann og í einlægri þökk
fyrir að hafa notið vináttu hans.
Blessuð sé minning hans.
Sveinbjörn Dagfinnsson."
Fædd 16. janúar 1910
Dáin 3. ágúst 1982
Þegar ég í dag kveð Hertu, þá
kemur yfir mig, eins og alla sem
kveðja sína nánustu hinstu
kveðju, að minningar, já minn-
ingar, sem þú annars hugsar ekki
um daglega meðan „hann“ eða
„hún“ er meðal okkar. Ég gæti tal-
ið svo ótal margt, en ég ætla að-
eins að minnast hennar með
þakklæti í huga, það sem hún
sýndi mér og gerði fyrir mig, þeg-
ar ég kom fyrst til Bandaríkjanna
1946, rétt eftir stríð, tæplega 7 ára
gömui.
New York var eins og ævintýra-
heimur, stóru skýjakljúfarnir,
búðirnar fullar af varningi, sem
ekki var til á Islandi svo ég tali nú
ekki um kvikmyndahúsin full af
teiknimyndum.
Örlög Hertu réðu því, að árið
1942 lamaðist hún svo mikið að
henni var vart hugað líf en samt
urðu árin 41. Trúin og dugnaður
hennar hjálpuðu henni gegnum
þetta allt. Strax fann ég að barn-
góð var hún og það v»r ótrúlegt
hvað hún gat oft haft tíma til að
fara með okkur Kristján bróður í
kvikmyndahús eða á staði þar sem
allt var fullt af leiktækjum og
mikið um að vera.
Þótt Herta væri þýsk að upp-
runa talaði hún furðuvel íslensku
og ensku. Hún giftist föðurbróður
mínum, Fritz Kjartanssyni, 1927 í
Berlín en þau slitu samvistum, en
samband þeirra var aila tíð mjög
náið þar til hann lést 10. desember
1951.
Herta var sérstaklega mikið
Fimmtudaginn 5. ágúst sl. var
til moldar borinn frá Akureýrar-
kirkju Hákon Eiríksson, húsvörð-
ur, en hann lést að kvöldi mánu-
dagsins 26. júlí, aðeins 39 ára að
aldri.
Hákon fæddist á Akureyri 13.
október 1942 og var kjörsonur
hjónanna Eiríks Sigurðssonar,
fyrrverandi yfirkennara við
Barnaskóla Akureyrar og síðar
skólastjóra Oddeyrarskólans, og
Jónínu Steinþórsdóttur. Eiríkur
lést fyrir 2 árum. Hákon átti eina
fóstursystur, Þóru Ásgeirsdóttur.
Að loknu gagnfræðaprófi lærði
Hákon húsgagnasmíði og vann við
þá iðn um skeið, en síðustu árin
var hann húsvörður við Oddeyr-
arskólann. Hann lék um árabil á
trommur í Lúðrasveit Akureyrar
svo og í danshljómsveitum, er síð-
ar verður nánar vikið að.
Árið 1970 kvæntist hann Mörtu
Elínu Jóhannsdóttur og gekk þá
tveimur börnum hennar í föður-
stað, Örnu Tryggvadóttur og
Rafnari Birgissyni, en fyrir hjóna-
bandið átti Hákon eina dóttur,
Önnu Maríu.
snyrtimenni, allt var í röð og
reglu. Á hverjum degí var fallega
hárið sett upp í fléttur og síðan
kom að blómunum. Alltaf var hún
mjög smekklega klædd og þá var
hún tilbúin að taka á móti gestum.
Gestir frá Islandi urðu geysimarg-
ir og oft var kátt hjá Hertu.
Þegar ég var úti var hjá henni
stúlka að nafni Bryndís Þor-
steinsdóttir og annaðist hún
Hertu af mikilli samviskusemi, en
hún er nú látin. Stríðið hafði líka
áhrif á ýmsum sviðum í Banda-
ríkjunum. Gleymi ég því seint, að
mikið var hlegið af því auka
skammtur af smjöri var fenginn
út á mig, því ég var bókstaflega
ekki neitt og var því alltaf send út
í búð og þá var sagt við mig:
„Blessað barn, þú verður að fá
smjör, komin alla leið frá Islandi."
Oft var dagurinn langur og ég
orðin þreytt á öllu rölti okkar með
Hertu í hjólastól, en þá settist ég
Við Hákon kynntumst fyrst sem
drengir í barnaskóla, þar sem við
vorum alla tíð í sömu bekkjar-
deild. Kynni okkar og vinskapur
varð þó ekki verulega náinn fyrr
en í fyrstu bekkjum gagnfræða-
skóla, en það, sem við áttum eink-
um sameiginlegt, var brennandi
áhugi á tónlist. Við vorum báðir
byrjaðir svolítið að fikta við
hljóðfæraleik, hann á trommur en
ég á píanó, og við áttum þann
draum æðstan að stofna hljóm-
sveit. Haustið 1956 varð draumur-
inn að veruleika, við fengum til
liðs við okkur tvo skólabræður og
stofnuðum okkar fyrstu hljóm-
sveit, þá 14 ára að aldri. í fyrstu
var starfsemin innan veggja skól-
ans, en fljótlega fórum við að leika
fyrir dansi á skemmtistöðum í
bænum og nágrannabyggðunum.
Árin liðu hratt og áhyggjulaust,
eins og ávallt, þegar allt leikur í
lyndi og maður fæst við spennandi
og skemmtilega hluti, að minnsta
kosti finnst manni það, þegar litið
er til baka. Haustið 1965, þegar ég
fluttist svo alfarinn frá Akureyri,
___________________________31_
upp í hjá henni og Kristján bróðir
stýrði ferðinni heim.
Fritz frændi átti dóttur áður en
hann kvæntist Hertu — Önnu
Björg — og þótti Hertu vænt um
hana sem sína eigin dóttur og
börn hennar kallaði hún alltaf
barnabörn sín, enda eitt þeirra
skírt í höfuðið á henni, Nú býr
Anna í Kaliforníu, en hefur alltaf
sent Hertu reglulega myndir af
börnum sínum. Annar föðurbróðir
minn, Hannes, var búsettur í New
York og gat Herta því iðulega leit-
að til hans ef hana vantaði eitt-
hvað.
Herta fluttist alkomin til ís-
lands 1949 og bjó þá á Hverfisgöt-
unni. Ég byrjaði minn búskap þar
og aftur naut ég nærveru hennar
og börn mín fengu sömu ástúð og
ég hafði fengið hjá henni.
Hjá henni var þá ung þýsk
stúlka, Almut að nafni, og annað-
ist hún Hertu ekki síður en sína
eigin móður og með þeim tókst
sérstakt samband, sem aldrei
rofnaði, þótt Almut sé nú flutt út
og búi í Þýskalandi, gift og á 4
börn.
Herta gerðist strax íslenskur
ríkisborgari og taldi sig alltaf
meiri íslending en Þjóðverja.
Herta lá oft á spítala, en aldrei
gafst hún upp. Síðustu tæplega 19
árin dvaldist hún á Vífilsstöðum.
Fyrir ári fór sjónin að gefa sig og
var það mikið áfall fyrir hana, þar
sem hún las geysilega mikið. Að
vísu var hún hætt allri handa-
vinnu, en það sem hún hefur unnið
í höndunum á ævi sinni er sumt
hreint listaverk.
Nú þegar þessari ævi er lokið og
hún verður lögð við hlið Fritz held
ég að hún hafi sjálf óskað eftir
hvíldinni. Þannig talaði hún mjög
opið við mig sl. mánuð. Þriðjudag-
inn 3. ágúst kom kallið.
Guð gefi henni frið.
Áslaug
höfðum við Hákon spilað saman í
danshljómsveit í 9 ár, tímabil, sem
seint mun gleymast.
Nú, þegar þessi vinur minn og
skólabróðir er horfinn úr þessum
heimi, vil ég þakka honum þann
tíma, er við áttum samleið. Hann
mun ávallt lifa í minningunni sem
skemmtilegur og góður félagi,
greiðvikinn og hjálpsamur, hann
hafði ríka kímnigáfu, komst vel að-
orði og stundvísari manni hef ég
aldrei kynnst.
Ég votta aðstandendum hans
samúð mína og bið þeim blessun-
ar.
Haukur Heiðar Ingólfsson
Hákon Eiríksson
— Minningarorð
besta tækifæri til aö fá góöa skó á
hlægilega lágu veröi.
Verðið miðast við, að allt eigi að seljast.
Opið frá 9—12
og 1—6
á skóm
Orðsending til þeirra sem lásu útsöluaug-
lýsinguna í fyrradag.
Til að fyrirbyggja allan misskilning skal
tekið fram, að húsnæðið er of dýrmætt til
að hægt sér að fylla upp með afgangsvör-
um sem seljast ekki fyrr en að vori. Þess
vegna seljum við út og rýmum fyrir nýjum
birgðum.
afsláttur
Allt vandaðar og góðar
vörur á gjafverði.
Domus Medica,
Egilsgötu 3.