Morgunblaðið - 04.12.1982, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 1982
9
HtaEgO&fnáíl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
174. þáttur
Enn hlýt ég að þakka góð
bréf, upphringingar og orð á
förnum vegi. Ahuginn er lif-
andi, og mönnum er ekki sama
um móðurmálið. En þeir eru
einnig til meðal útlendinga,
sem ekki láta sig litlu skipt
hver örlög eru búin íslenzkri
tungu. Eins slíks velgjörðar-
manns minnumst við um þess-
ar mundir. Fyrir fáum vikum
voru liðin 150 ár frá fæðingu
Danans Rasmusar Kristjáns
Rasks, sem kom „þegar Fróni
reið allra mest á,“ eins og
Þorsteinn Erlíngsson orðaði
það.
Þegar Rask beitti sér fyrir
stofnun Hins íslenzka bók-
menntafélags 1815—1816,
skrifaði hann meðal annars á
þessa leið:
„Sérhver íslenzkur maður,
sem ekki er öldungis ókunnug-
ur í heiminum, mun viður-
kenna, að gamla Norrænan sé
sú helzta undirrót Islands
sóma, því væri ekki gamli
skáldskapurinn, sögurnar og
aðaltungan, móðir allra tungu-
mála á Norðurlöndum, þá
mundi varla nokkur maður í
framandi löndum þekkja þjóð
eða land, né heldur forvitnast
þar um, framar en um aðra
villiþjóð eður eyðimörk ...
En hér er meiri brestur á en
vera skyldi, þar sem öll bóka-
skrift á íslenzku og prentun er
nærri undir lok liðin, og málið
víða farið að spillast, en helzt
hjá lærðum mönnum, þó
skömm sé til að vita. Það er
annars nógu náttúrlegt, þar
varla er nokkur sú mennta-
grein, í hverri maður af ís-
lenzkum bókum geti lagt sér
góðan grundvöll, fengið góða
almenna útsjón, auk heldur
gengið víðar; venjast því
Frónskir frá blautu barnsbeini
við útlenzkt mál og Islenzkir
týna niður Islenzku, en almúg-
inn, sem sjálfur er útilokaður
frá annarra þjóða bókaskrift,
fær litla uppbyggingu af þess-
um lærdómi, sem honum er
óskiljanlegur. Ef þetta við-
gengst, mun þjóðin, þó hún sé
nógu lítil, óumflýjanlega tví-
skiptast, og mun annar partur-
inn taka upp smásaman annað
mál og aðra siðu, fyrirlíta alls-
kostar hinn og þykja hann
klúr og búralegur; þá mun líka
útgjört um hennar framfarir í
andlegum efnum.
Til þess að reisa hér skorður
við, ef verða mætti, hafa nú
fyrir skömmu margir föður-
landsvinir og sómamenn á ís-
landi gengið í félag nokkurt,
hvers tilgangur er, með árleg-
um styrk, sem er tekinn eftir
hvers eins vilja og efnum, að
útgefa allskonar bækur á ís-
lenzkri tungu ...“
Þessi orð eru okkur enn hollt
íhugunarefni. Svo er guði og
góðum mönnum fyrir að
þakka, að þjóðin öll talar eitt
mál, en það verður ekki lengi,
ef stofnanaíslenskan fær að
vera í friði, en er ekki löguð að
sómasamlegu alþýðumáli og
góðum bókmenntum. Varð-
veizla tungunnar án góðra og
gildra bókmennta er óhugs-
andi. Þær björguðu íslenzku
máli í fári siðskiptanna á 16.
öld. Fræðimenn Norðmanna
viðurkenna að þá hafi skort
þjálfað bókmál til þess að taka
við trúarboðskap siðskipta-
manna á sína tungu. Þeir
fengu hann á dönsku, og því
fór sem fór.
Málrækt okkar og sú við-
leitni, sem forgöngumenn
Bókmenntafélagsins sýndu,
birtist meðal annars í sífelldri
nýyrðasmíð, sem oft hefur tek-
ist með ágætum. Sr. Bjarni
Sigurðsson frá Mosfelli skrifar
mér:
„Einhvern tíma í fyrra lýstir
þú eftir orði í merkingunni túr-
isti. Mér datt þá í hug, að ef til
vill mætti taka upp orðið far-
gestur, sem er ekki lengra,
þolfall er meira að segja ekki
nema tvö atkvæði. Hugsanlega
mætti finna annað orð, sem
fremur þætti við hæfi, en fyrri
hluti stofns væri far allt að
einu.
Einhver annar maður lýsti
eftir orði í stað massívur, eða
kannski hefi ég tekið það til
íhugunar ótilkvaddur, massív
eik og því um líkt. Næði ekki
gagnheill eða gegnheill þeirri
merkingu með sæmd? Til að
mynda væri þá sagt: í borðinu
ergagnheil eik. Skýt þessu að
þér í allri vinsemd."
Gaman var að fá þetta góða
bréf frá gömlum skólabróður.
Ég felli mig vel við þessi orð. í
seinna dæminu vel ég fremur
gegnheill en gagnheill, segði að
einhver hlutur væri úr gegn-
heilum viði.
íslenzkan er orða frjóust
móðir, er haft eftir Hjálmari
Jónssyni, kenndum við Bólu.
Ég er alltaf að rekast á eitt-
hvað nýtt því til staðfestingar.
Við upprifjun Ódysseifskviðu
festust mér í minni tvö orð úr
smiðju Sveinbjarnar Egilsson-
ar. Penelópa varð í hans máli
bæði torsveig og biðilsæl. Því-
líkar nýmyndanir og samsetn-
ingar ættu að örva okkur og
hvetja til eftirbreytni.
Er hægt að selja eða kaupa
fargjöld? Svo spurði greindur
maður og glöggur að gefnu til-
efni úr einhverri auglýsingu.
Ég svara þessu neitandi. Við
kaupum ekki fargjald. Við
kaupum far eða farmiða og
gjöldum svo og svo mikið fyrir.
Það gjald er fargjald, sem við
þannig látum af hendi rakna,
en við seljum það hvorki né
kaupum. Þetta gefur svo efni
til þess að minna á ofurlítið
vandasama beygingu sagnar-
innar að gjalda: gjalda, galt,
guldum, goldinn, og í viðteng-
ingarhætti þátíðar segjum við:
þótt ég gyldi.
„Gefið
hvort
ödru“
— smásögur eftir
Svövu Jakobsdóttur
Bókaútgáfan IÐUNN hefur sent
frá sér bókina Gefið hvort öðru ...
sögur eftir Svövu Jakobsdóttur.
Þetta er þriðja smásagnasafn
Svövu, en fimmtán ár eru nú liðin
síðan safnið Veisla undif grjótvegg
kom út. Auk þess hefur Svava
samið eina skáldsögu og nokkur
leikrit.
Gefið hvort öðru ... hefur að
geyma níu t sögur, samdar á því
árabili sem liðið er frá því Veisla
undir grjótvegg kom út. Sögurnar
heita: Gefið hvort öðru ... Ferða-
maður, Rauð box, í draumi manns,
Veisluglaumur hf., Tiltekt, Sund,
Kvaðning, Taskan og fuglinn. —
Um sögurnar segir svo í kynningu
forlags á kápubaki: „Sögurnar í
þessari bók miðla flestar reynslu
og skynjun kvenna. Allar eru þær
sagðar af mikilli kunnáttu og yfir
þeim sá heiði og svali blær sem
lesendur Svövu þekkja svo vel.
Hún er meistari í þeirri list að
rjúfa skilvegg raunveru og fjar-
stæðu: til vitnis um það er fyrsta
Svava Jakobsdóttir
saga bókarinnar sem hún dregur
nafn af. Aðrar eru með hreinu
raunsæismóti, en jafnan er veru-
leikinn þó stílfærður að mörkum
fáránleikans. Hér má sjá hvernig
höfundurinn afhjúpar tómleika
hversdagstilveru okkar, stundum
líkt og með snöggu hnífsbragði.“
Gefið hvort öðru ... er 107 blað-
síður. Prisma prentaði.
HveragerÖi:
Basar
og flóa-
markaður
Hveragerdi, 28. nóvember.
KVENFÉLAG Hveragerðis verður
með flóamarkað og basar í húsi fé-
lagsins að Fljótsmörk 2, sunnudag-
inn 5. desember næstkomandi
klukkan 15.
Margt verður þar á boðstólum á
góðu verði, svo sem alls konar
handavinna, fatnaður, jólakort,
kökur og sælgæti.Þá verða þar
seldir munir úr gamla leikskólan-
um, barnahúsgögn, litlir skápar
o.fl. Hús kvenfélagsins var um
árabil leigt undir leikskólann, en
við tilkomu nýs leikskóla í sumar
tóku þær konurnar við sinni hús-
eign aftur. Húsið hefur nú verið
málað og lagfært.
Ágóða af sölunni á sunnudaginn
verður varið til kaupa á nýjum
húsmunum í kvenfélagshúsið, sem
nú tekur við sínu upphaflega hlut-
verki að vera félagsheimili kvenfé-
lagsins og verður notað undir
starfsemi þess. — Sigrún.
nnTmnn
FASTEIGNAMIÐLUN
Opið í dag kl. 1—4.
Til sölu eftirtalin fyrirtæki:
Kvenfataverslun, góö kvenfataversl. í hjarta borgarinnar. Meö góö
viðskiptasambönd. Uppl. aöelns á skrifst.
Sérverslun — heildsala, góö sérverslun í austurborginni meö góöa
veltu, er í rúmgóðu húsnæöi og hefur 3 góö vöruumboð. Toppsölu-
tími framundan.
Matvöruverslun í austurborginni. Góö matvöruverslun í austur-
borginni, sem verslar meö brauö, mjólk og nýlenduvörur. Til af-
hendingar strax.
Sérverslun í Hafnarfiröi. Góð sérverslun meö ört vaxandi veltu í
verslunarsamstæöu. Góður sölutími framundan. Til afhendingar
strax.
Húsgagnaverslun í Reykjavík. Húsgagnaverslun í verslunarsam-
stæöu á góðum staö í borginni. Verslunin er í björtu og góðu
leiguhúsnæöi ca. 420 fm. Góður lager. Mjög hagstæð kjör. Til
afhendingar strax.
TEMPLARASUNDI 3 (EFRI HÆÐ)
(Gegnt Dómkirkjunni)
SÍMAR: 25722 & 15522
Solum.: Svanberg Guðmundsson & Magnús Hilmarsson
Óskar Mikaelsson, löggiltur fasteignasali
OPIÐ KL. 9-6 VIRKA DAGA
SOLUSTJ IARUS Þ VALDIMARS
LOGM JOH ÞOROARSON HDL
SIMAR 21150-21370
Til sölu og sýnis auk annarra eigna:
Glæsilegt parhús í austurbænum í Kópavogi
Húsiö er 2 hæöir samtals um 190 fm aöein* 7 ára. Góóur bílskúr fylgir.
Allur frágangur og innréttingar í besta lagi. Ræktuö lóö. Óvenju hag-
stæö greiðslukjör.
Góð eign í Smáíbúöahverfi
Steinhús á 2 hæöum um 155 fm i ágætu standi. Efri hæóin: er nýleg
getur verió aér íbúð. Stór bílskúr. 40 fm Teikning á skrifstofunni.
Nýlegt steinhús í austurborginni
Mjög góö eign ein hæó um 140 fm aóeins 10 éra. Vönduö innrétting.
Bílskúr 40 tm fylgir. Kjallari undir bilskúrnum. Vel frágengin ræktuð lóö.
Veró aðeíns 2,2 millj.
3ja herb. íbúðir við:
Engihjalla Kóp. 8. hæö um 80 fm. Ný og góö. Rúmgóö svefnherb. Mikiö
skáparými. Fullgerö samelgn. Fribært útsýni. Veró aðeins kr. 950 þús.
Jöklasel á neðri hæö 108 fm i fjórbýli. Nú fullbúin undir tréverk. Allt sér
(hitastilling, inngangur, þvottahús, lóð sem sólverönd). Fullgerð sam-
eign. Óvenju langur greiðslutimi. Byggjandi Húni af.
Hæð með bílskúr — einbýlishús skipti
Til sölu í Vogunum, 4ra herb. hæö í þríbýlishúsi 110 tm meö stórum
bílskúr (verkstæói). Skipti möguleg á einbýlishúsi ekki stóru sem mé
þarfnast lagfæringar.
Góðar 4ra herb. íbúðir við:
Eyjabakka (bílskúr fylgir). !
Álfheima (stór, mikiö útsýni)
Hraunbær (skiptamöguleiki á 2ja herb. íbúö),.
Kaplaskjólsveg (endaibúö). Vinsamlegast leitiö nánari uppl.
2ja herb. íbúðir við:
Espígeröi, 1. hæó 60 fm. Nýl. úrvals íbúö í enda. Góó fullgerö sameign.
Ibúðin er laus nk. áramót.
Lyngmóar Garðabæ á 3. hæö, stór og góö um 70 fm. íbúöin er ný
næstum fullgerð. Sér þvottahús. Bílskúr fylgir. Útsýni.
Ennfremur til sölu stór og góö 2ja—3ja herb. ibúö i Mosfellssveit.
íbúðin er nýleg, bílskúr fylgir.
Þurfum aö útvega í Árbæjarhverfi
2ja herb. góöa íbúö, traustur kaupandi.
Ennfremur gott einbýlishús. Eignaskipti möguleg.
í vesturborginni óskasi
3ja herb. góö ibúö meö útsýni. 4ra herb. íbúð eöa sérhæð meö bílskúr.
Ennfremur rúmgóóa sérhæö, parhús, raöhús eöa einbýlishús aö meðal-
stæró. Ýmiskonar eignaskipti.
Á Seltjarnarnesi óskast
4ra—5 herb. hæö meö bilskúr eða bílskúrsrétti.
Ennfremur einbýlishús eöa raöhús. Ýmiskonar eignaskipti. Traustir
kaupendur
Sem næst Espigeröi óskast
2ja—3ja herb. íbúö á 1. eöa 2. hæö. Skipti möguleg á góöri sérhæð
með bilskúr.
Opið i dag, laugardag til kl. 1—5.
Lokaö á morgun sunnudag.
AIMENNA
FASTEIGNASAIAH
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370

►. p iprpmM&Pt P
0 Gódan daginn! 00 - LT A