Morgunblaðið - 29.01.1983, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. JANÚAR 1983 25
TIERÐKYNNING »•. Q
Merðiagssiofnunar O
INNKAUPA
KARFAN
Tafla 1: Algengar matvörur (etcki miðai við vörumerki)
Landbunaðarvörur
Nymjolk 1 Itr.
Jógurt meö ávöxtum 180 gr.
Smjör 250 gr.
Algengur brauöostur 26% 1 kg.
Dilkakjöt laeri 1 kg.
Nautagullas 1 kg.
Nautahakk 1 kg.
Kjötfara 1 kg.
Kjuklingar 1 kg.
Reykt medisterpylsa 1 kg.
Svinaskinka aneidd 100 gr.
Egg 1 kg.
Kartöflur 1 kg.
Tómatar 1 kg.
Hvitkil verft pr. haus
Flskur
Ný yauflök fryst, tilbuin A pönnuna 1 kg.
Braud og kökur
Heilhveitibrauft lorm ósneitt 1 kg.
Heilhveitibrauð form sneitt 1 kg.
3ja koma brauð ósneitt 1 kg.
Franskbrauft form osneitt 1 kg.
Franskbrauft form sneitt t kg.
Rulluterta Ijós
Korn og sykur
Hveitl 1 kg.
Sykur 1 kg.
Ávextlr
Epli 1 kg.
Appelsinur 1 kg.
Drykkjan/örur
Kaffl 250 gr. poki
Hreinn appelsinusafi V« Itr.
Appelsin 25 cl.
Sítrón 25 Cl.
Aðrar matvörur
Eva minarin 250 gr.
Palmin 500 gr.
Borftsmjörliki 500 gr.
Pakkais vanillu 1 Hr.
1) Nysjélenskt kindakjöt.
Reykjavik Kaupmannahöfn Mismunur i %
9.70
10.45
27.50
96.75
77.75
197.75
121.55
48.80
122.55
108.15
31.80
57.80
6.50
93.20
34.05
18.00
28.10
37.00
17.70
27.50
27.65
12.40
11.55
28.00
28.45
19.95
9.20
5.50
4.70
13.20
21.80
12.05
30.40
9.65
4.15
17.65
100.05
128.85"
153.75
92.30
47.45
51.00
69.20
21.40
37.20
7.55
48.70
12.85
31.75
34.00
27.60
25.80
28.50
20.35
10.75
24.35
18.75
20.75
35.70
5.20
5.55
5.50
4.95
17.75
885
23.70
-1.5%
151.8%
55.8%
-3.3%
-39.7%
28.6%
31.7%
2.8%
140.3%
56.3%
48.6%
55.4%
-13.9%
91.4%
165.0%
-43.3%
-17.4%
34.1%
-31.4%
-3.5%
35.9%
15.3%
- 52.6%
49.3%
37.1%
44.1%
76.9%
-0.9%
14.5%
166.7%
22.8%
36.2%
28.3%
Tafla 2: Vörur framleiddar í Danmörku
Korn og sykur
Ota sólgrjón 475 gr.
Kellogg s corn flakes 500 gr. poki
Drykkjarvörur
Gevalia kaffi röd vacumpakkaft 500 gr.
Don Pedro kaffi röd mellemristed 500 gr.
Nesquick 400 gr
Niðursuðuvörur
Fenger rauftkal 1100 gr.
Beavais rauftkal 600 gr.
Fenger rauftbeftur 1075 gr.
Limfjords muslinger naturel 100 gr.
Efnagerðarvörur
Skælskor jarftarberiasulta 425 gr
Fenger jarftarberjasulta 400 gr.
Bahnckes taffel sinnep 250 gr.
UG Pölsemandens sinnep 500 gr.
Aðrar matvörur
Taffel chips kartöfluflogur 100 gr.
Nyborg lög sild 325 gr
Maizena sausejaavner til brun sause 250 gr.
Hreinlætisvörur
Prana þvottaefni 4 kg.
Botaniq þvottaefni 4 kg.
Ajax meft salmiak plus 820 ml.
Palmolive uppþvottalogur 500 gr.
Colgate fluor tannkrem 200 gr.
Tampax regular 40 stk.
Mölnlycke bleer til börn under 5 kg. 40 stk.
VRa wrapfilm 30 m.
Reykjavik Kaupmannahöfn Mismunur i %
15.25
32 80
54.65
53.70
42.75
71.10
38 95
71.80
18.55
47.65
47.15
21.10
30.25
15.20
35.20
24.80
135.30
119.70
19.95
22 90
34.05
61.70
76.30
28.20
14.70
18.85
61.80
59.45
31.45
27 05
13.80
32 40
12.90
28 05
27.55
16 05
20.05
785
31.00
1895
84.35
93.20
30.75
26.50
29.60
62 40
50 65
15.45
3.7%
74.0%
-11.6%
- 9.7%
35.9%
162.8%
182.2%
121.6%
43.8%
69.9%
71.1%
31.5%
50.9%
93.6%
13.5%
30.9%
60.4%
28.4%
-35.1%
-13.6%
15.0%
-1.1%
50.6%
82.5%
Tafla 3: Heimilistæki framleidd i Danmörku
Beocenter 2002. sambyggt hljómfl.taeki an hatalara
MMC 20 S R pickup og nal BSO
SP 6/7 picup og nál BSO
Beovision 7000. litsjónvarpstaeki
Vðlund 410 R, þvottavel
Voss 63440. hvit eldavel
Völund 230 L, hvit uppþvottavél
Gram KF 250, hvitur kaliskapur
Nilfisk GS 80 ryksuga
Reykjavik Kaupmannahöfn Mismunur i %
19 980
1 602"
1.618"
28 360
13.990
9980
14.490
10930
4.350
10468
657
371
. 15.230
13.287
9.134
14.449
8430
3 762
90.9%
143.8%
336.1%
86.2%
5.3%
9.3%
0.3%
29.7%
15.6%
1) Ekki til i verslun. verft miftaft vift aft varan sé tekin ur tollvörugeymslu 10. des sl
Skyringar: Semni hiufa desembermánaftar s i var kannað verft a nokkrum mat og hremiætisvorum og heimiiis
fækjum i nokkrum verslunum i Kaupmannahofn ofl Reykiavik P*r tolur sem birtar eru ■ pessu biaft' eru meftaitai ur
verslunum i hvorri borfl Ofl er miftaft vift flengi ðonsku krönunnar um s l aramot
Tafla 1 symr verft ofl verftmismun i % a nokkrum aigengum mat- og drykkiarvorum og er ekki miftaft vift akveftm voru-
merki Tafta 2'sýnir danskar mat oq hremiætsvorur sem seidar eru i versiunum bæft' Reykiavik ofl Kaupmannahofn
I loflu 3 er synl verft og verftmunur (i %) a nokkrum donskum heimdistæk|um (p m t hl|0mflutnmgstæki) i verslunum
i Reykiavik og Kaupmannahofn
Vöruverð í flestum tilvikum lægra
í Kaupmannahöfn en í Reykjavík
VERÐLAGSSTOFNUN hefur gert
könnun á vöruverði tæplega 70
vörutegunda í nokkrum verslunum
í Kaupmannahöfn og Reykjavík.
Könnunin var gerð skömmu fyrir
jól og naut stofnunin aðstoðar
danskra verðlagsyfirvalda. Megin-
niðurstaðan er sú, að könnunin
gefur vísbendingu um að verðlag á
þessum vörum, óháð kaupmætti,
sé í flestum tilvikum lægra í Kaup-
mannahöfn en Reykjavfk.
í frétt frá Verðlagsstofnun um
verðkönnunina segir:
„Samanburður af þessu tagi er
ekki einhlýtur því verðuppbygg-
ing er misjöfn eftir löndum, svo
og kaupmáttur, skattar og aðrar
opinberar álögur.
Tilgangur könnunarinnar er
tvíþættur. Annars vegar er
henni ætlað að upplýsa almenn-
ing um verðlag og er þannig
fylgt eftir því starfi til eflingar
verðskyni sem Verðlagsstofnun
vann að með markvissum hætti í
haust. Hins vegar er könnunin
liður í verðgæslu stofnunarinn-
ar. Með hliðsjón af mismunandi
verðuppbyggingu í löndunum
tveimur, var kannað hvort unnt
væri að skýra mun sem er á
verðlagi einstakra vörutegunda.
Hefur stofnunin gert athuga-
semdir í einstökum tilvikum og
vinnur nú nánar úr könnuninni.
Könnuninni hefur verið skipt í
Ný verðkönnun:
þrennt. Fyrsta taflan sýnir al-
gengar matvörur. Flestar eru
þær framleiddar í viðkomandi
sölulandi, þ.e. vörur á markaði í
Kaupmannahöfn eru flestar
framleiddar í Danmörku, og vör-
ur í verslunum í Reykjavík flest-
ar framleiddar á íslandi.
Það er margt sem vekur at-
hygli í þessari töflu.
— Hátt verð er á jógurt í
Reykjavík, en það er um 152%
hærra þar en í Kaupmannahöfn.
Um 40% lægra verð er á
lambalæri í Reykjavík en í
Kaupmannahöfn, en á síðar-
nefnda staðnum var reyndar um
að ræða kjöt frá Nýja-Sjálandi.
— Kjúklingar eru 140% dýr-
ari í Reykjavík en í Kaupmanna-
höfn.
— Tómatar eru 91% dýrari í
Reykjavík og hvítkál 165%. Á
tómötum og hvítkáli er 70% toll-
ur auk þess sem flutningsgjald
er hátt miðað við verðmæti (16%
og 22% af smásöluverði).
— Verð á brauðum og kökum
er ýmist lægra eða hærra í
Reykjavík en í Kaupmannahöfn.
Brauð sem eru undir verðlags-
ákvæðum eru ódýrari hér en
ytra. Hins vegar eru önnur
brauð mun dýrari hérlendis.
Ennig má benda á það, að í
Reykjavík kostar skv. könnun-
inni að jafnaði 10 kr. að sneiða
eitt kg. að brauði en 2,50 kr. í
Kaupmannahöfn.
— Sykur er dýrari í Kaup-
mannahöfn en í Reykjavík þó
danskur sé. Er hann niður-
greiddur þegar hann er seldur út
fyrir lönd Efnahagsbandalags
Evrópu.
— Kaffi er dýrara í Kaup-
mannahöfn en hérlendis, m.a.
vegna skattlagningar á kaffi í
Danmörku, en hreinn appelsínu-
safi er hins vegar mun dýrari
hér en ytra m.a. vegna vöru-
gjalds hérlendis.
Að vonum eru flestar vörur
sem framleiddar eru í Dan-
mörku og futtar til íslands dýr-
ari í Reykjavík en í Kaupmanna-
böfn eins og sést á töflu 2 og töflu
3.
— Á Islandi eru tollar og
vörugjald allhátt af t.d. niður-
suðuvörum, kornflögum, sinnepi
o.fl. (25—36% af söluverði í
verslunum).
— Innlend álagning í Reykja-
vík er há í nokkrum tilvikum
(t.d. plastfilma).
— Hljómflutnings- og sjón-
varpstæki eru með 130—155%
aðflutningsgjöld sem leggjast á
verð tækjanna þegar þau eru
komin til landsins.
— Loks má á það benda, að
erlendir seljendur hafa oft ann-
að verð (hærra eða lægra) á út-
flutningsmörkuðum en á heima-
markaði (t.d. hreinsilögur,
hljómdósir o.fl.).
Ekki er unnt að alhæfa út frá
þeim upplýsingum sem fram
koma í könnun þessari. Til þess
eru vörutegundirnar of fáar. Þó
gefur hún vísbendingu um að
verðlag, óháð kaupmætti, sé í
flestum tilvikum lægra í Kaup-
mannahöfn á þeim vörum sem
kannaðar voru, ekki síst með til-
liti til þess að hágengi hefur ver-
ið á dönsku krónunni miðað við
íslensku krónuna (hún er hlut-
fallslega dýr miðað við aðra
Norðurlandagjaldmiðla). Þess
má loks geta, að virðisauka-
skattur (moms) er á dönskum
matvælum en íslenskar matvör-
ur eru án söluskatts."
Lesendaþjónusta Morgunblaðsins:
Spurt og svarað um áfeng-
ismál og önnur vímuefni
Eins og skyrt var frá í Morgunblaðinu sl. sunnudag, mun
blaðið á næstunni birta spurningar og svör um áfengisvanda-
málið og önnur vímuefni. Lesendum Morgunblaðsins er gef-
inn kostur á því að hringja inn spurningar um hvað eina, sem
snertir þessi málefni og mun SÁA hafa milligöngu um að afla
svara sérfróðra aðila við þessum spurningum. Þeir, sem hafa
áhuga á eru beðnir að hringja í síma 10100 frá kl. 10—11 frá
mánudegi til fóstudags og verða þá spurningar teknar niður.
Spurningar og svör birtast síðan í Morgunblaðinu nokkrum
dögum síðar. Hér fara á eftir fyrstu spurningar og svör:
Hringið í síma 10100 frá mánudegi til föstudags
Fræðsluefni til
á íslensku
Skagamaóur hringdi og vildi fá
svar vid eftirfarandi spurningu:
Kr til eitthvað lesefni um alkó-
hólisma, eðli hans og hvaða leiöir
má fara til lækninga á sjúkdómn-
um? Hér á ég við lesefni á ís-
lensku ætlað almenningi. Sé slíkt
cfni til, hvar ná þá nálgast það.
Anna Þorgrímsdóttir, deildar-
stjóri fræðslu- og leiðbeiningar-
stöðvar SÁÁ svarar:
Já. Það er til lesefni á íslensku
í bæklinga- og bókaformi, bæði
um eðli alkóhólisma sem sjúk-
dóms og fjölskyldusjúkdóms í
fræðslu og leiðbeiningarstöð
SÁÁ og á HR að Síðumúla 3—5.
Vertu velkominn að hringja í
síma 82399 eða koma til viðtals
um leiðir til lækninga við ráð-
gjafa okkar sem eru á staðnum
frá 9—17 alla daga.
Hlutfall kvenna
eykst jafnt
og þétt
Hvert er hlutfall karla og
kvenna meöal áfengissjúklinga?
Sigurður Gunnsteinsson,
dagskrárstrjóri á Sogni svarar:
Frá ársbyrjun 1977 til ársloka
1981 voru innlagðir til SÁÁ sam-
tals 5.549 manns. Þar af 4.381
karl og 1.168 konur.
Hlutfall kvenna á meðferð-
arstofnun SÁÁ hefur aukist
jafnt og þétt frá upphafi. Það
sama má segja um yngra fólk, en
þar verðum við vör við mjög
blandaða vímuefnanotkun, hass,
áfengi og töflur. Drykkjumynst-
ur kvenna er oft töluvert frá-
brugðið drykkjumynstri karla.
Það er eins og konunni takist
betur að fela sína drykkju í
skjóli umhverfis síns og er oft á
tíðum betur „falin“ af sínum
nánustu. Okkar reynsla er líka
sú, að konan misnotar hlutfalls-
lega oftar taugaróandi lyf sam-
hliða áfengisnotkuninni. Oftast
eru þessi róandi lyf notuð í þeim
tilgangi að geta sinnt á einhvern
hátt sínum skyldustörfum, t.d.
gagnvart fjölskyldu og heimili,
svo og til að draga úr kvíða og
spennu, sem er afleiðing áfeng-
isnotkunarinnar.
Hægt að svipta
menn sjálfræði
sökum ofdrykkju
Er hægt að svipta fólk sjálfræði
sökum ofdrykkju?
Þórarinn Tyrfingsson, læknir
svarar:
Já. Samkvæmt lögum um lög-
ræði nr. 95 1947 er hægt að
svipta mann sjálfræði eða fjár-
ræði eða hvoru tveggja. „Ef
hann sökum ofdrykkju, notkun-
ar deyfilyfja eða annarra lasta
er ekki fær um að ráða persónu-
lega högum sínum eða fé, verður
öðrum til byrði, vanrækir fram-
færsluskyldu eða raskar þrá-
faldlega opinberum hagsmun-
um“.
Ekki getur hver sem er gert
kröfu um slíkt. Þeir helstu sem
það geta, eru makar og náin
skyldmenni eða sá drykkjusjúki
sjálfur. Það er síðan dómara að
meta réttmæti kröfunnar.
Alkóhólisti getur
aldrei orðið hóf-
drykkjumaður
Kona spyr:
Maðurinn minn er hættur að
drekka, en hefur aldrei verið erfið-
ari í skapi en síðan hann hætti. Get
ég ráðlagt honum að fara að
drekka í hófi?
Guðrún Hafliðadóttir, ráðgjafi í
fjölskyidudeild á skrifstofu SÁÁ
svarar:
Nei, ef um alkóhólista er að
ræða, þá getur hann aldrei orðið
hófdrykkjumaður. Ef hann vill
stunda ÁA-samtökin þá getur
hann lært að lifa hamingjusömu
lífi án vímugjafa. Ég ráðlegg
ykkur að koma á kynningafund
til okkar á fimmtudagskvöldi í
Síðumúla 3—5 eða panta viðtal í
síma 82399.
Trúin á bata
vegur þyngst
Maður spyr:
llefur fíkniefnaneytandi sömu
möguleika til bata og alkóhólisti?
Þórarinn Tyrfingsson, læknir
svarar:
Batahorfur vímugjafaneyt-
enda ráðast af mjög mörgum
þáttum. Kannski er þyngst á
metunum trú á bata hjá ein-
staklingnum sjálfum.
Að reyna að gera sér grein
fyrir batahorfum, einungis út
frá þeim vímugjafa sem mest
hefur verið notaður (áfengi,
kannabisefni, lyf eða önnur
fíkniefni(, er að mínu mati ekki
það skynsamlegasta. Aðrir þætt-
ir eru þar mun þyngri á metun-
um. Segja má að batahorfur hjá
fíkniefnaneytanda, geti bæði
verið verri og betri en hjá þeim
sem einungis hefur notað áfengi
sem vímugjafa.